Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc

onlar  sizin  üçün  murdardır”  (“Bibliya”,  “Levit” 

kitabı, 11:8). 

Lakin  təəssüf  ki,  insanlar  həqiqəti  anlamadılar, 

idraklarının  səsinə  qulaq  asmadılar  və  “öz  yolları”  ilə 

getdilər.  Həmin  yolun  hara  aparıb  çıxardığını  isə, 

gəlin,  birlikdə  araşdıraq.  Artıq  bu  gün  donuz  ətinin 

insan  orqanizminə  zərəri  barədə  inkaredilməz  elmi 

faktlar mövcuddur. Bu dəlillərdən bəzisini sadalayaq. 

Alimlərin  çoxsaylı  tədqiqatları  nəticəsində  müəy-

yən olunmuşdur ki, təkcə ev donuzunun deyil, qabanın 

da  ətini  yedikdə,  insan  trixinelyoz  kimi  ağır  xəstəliyə 

yoluxur.  Bu  xəstəliyin  törədicisi  donuz  orqanizmində 

yaşayan  “trixinella”  (Trishinella  spiralis)  adlı  parazit-

dir.  Yoluxmuş  donuz  ətini  yedikdən,  adətən  2-3  həftə 

sonra trixinelyoz xəstəliyi başlayır. Bu zaman bədənin 

hərarəti  xeyli  yüksəlir,  möhkəm  baş  ağrıları  və 

ə

zələlərdə  ağrılar  başlayır,  mədə-bağırsaq  pozuntuları, 

ürək-damar çatışmazlığı, ürəkbulanma, qusma, titrətmə 

müşahidə  edilir.  Xəstəliyin  daha  xarakterik  əlaməti 

üzün,  və  göz  dəliklərinin  şişməsinə  səbəb  olur  ki,  bu 

xəstəlik xalq arasında “şişkinlik” adlandırılır. 

Bunu  da  bilmək  vacibdir  ki,  donuz  ətindəki 

xəstəliktörədici «trixinellər» xarici təsirlərə qarşı xeyli 

 

37

davamlıdır.  Onlar  hətta  -10

0

C  temperaturda  dondurul-

muş  ətdə  belə  yaşayır.  Bir  vaxtlar  elə  hesab  edirdilər 

ki,  trixinellər  -35

0

C-dən  aşağı  və  +100

0

C-dən  yuxarı 

temperaturda məhv olur. Lakin müasir bioloji tədqiqat-

lar nəticəsində sübut olunmuşdur ki, bu cür tövsiyyələr 

tamamilə  səmərəsizdir,  çünki  ətdəki  trixinell  sürfə-

lərini heç bir üsulla məhv etmək mümkün deyil. 

Trixinell  sürfələri  üçün  yüksək  və  aşağı  tempera-

turlarda  istənilən  üsulla  emal  prosesləri  qətiyyən  qor-

xulu  deyil,  bu  mənada,  duzlama  və  hisəvermə  proses-

lərindən danışmağa belə dəyməz. 

Bəzən  hətta  ölümlə  nəticələnən  bu  cür  təhlükəli 

xəstəlikdən  yeganə  qorunma  üsulu  –  donuz  əti  yemə-

məkdir.  Trixineldən  başqa,  donuzların  bədənində  vi-

ruslar  da  yaşayır  və  çoxalır.  Ensefalit  (baş  beyin  ilti-

habı)  kimi  ağır  xəstəliyin  virusu  qansoran  həşəratlar 

vasitəsilə  donuzlardan  insanlara  ötürülür.  Yoluxucu 

ensefalit virusu çox kəskin ağırlaşmalara – üz və ətraf 

ə

zələlərinin  qıc  olmasına,  iflicə,  udma  və  tənəffüs 

pozuntularına, huşun itirilməsinə, psixi pozğunluqlara, 

çox vaxt isə ölümə səbəb olur. 

1999-cu  ilin  yazında  Malayziyada  yüksək  ölüm 

səviyyəsi ilə müşayiət olunan ensefalit epidemiyasının 

yayılması,  bu  mənada  çox  səciyyəvi  hadisədir.  Ölkə 

hökuməti  əlverişsiz  bölgələrdəki  bütün  donuzların 

məhv  edilməsi  haqqında  qərar  qəbul  etdi.  Bu  zaman 

400000-ə yaxın donuz məhv edildi. Əlbəttə, bu, dövlət 

üçün  böyük  maddi  zərər  idi.  Amma  bütün  əhalisi 

Yaradanın  qadağanlarına  riayət  edən  bir  ölkədə  belə 

hadisələr baş verə bilməz. 

Donuz  vasitəsilə  insanın  yoluxduğu,  bundan  heç 

də az təhlükəli olmayan digər xəstəlik isə listeriozdur. 

 

38

Bu xəstəliyi B.Proteus bakteriyaları törədir. Donuz əti, 

ondan hazırlanmış məhsul və məmulatların işlənilməsi 

və satışı ilə məşğul olan ət kombinatı, kütləvi qida və 

ticarət şəbəkəsi işçiləri listeriozla yoluxurlar. 

K.V.  Bobrişevin  “Allah  bu  cür  müalicə  edir” 

adlı  kitabında  nəşr  edilmiş  elmi  arayışda,  donuz  əti 

yeyən  insanların  xərçəng  kimi  dəhşətli  bəla  ilə 

xəstələnmə  mexanizmi  barədə  informasiya  verilir. 

Aşağıda  həmin  kitabdan  qısaca  sitat  gətiririk:  “Dünya 

alimləri  donuz  hüceyrələrini  əsaslı  surətdə  tədqiq 

etdikdən  sonra  belə  bir  yekdil  rəyə  gəlmişlər:  yağlı 

donuz hüceyrəsi mədə şirəsində həll olmur, lakin insan 

orqanizmində  yığılaraq  sonradan  bədxassəli  şişə 

çevrilən yad cisim təşkil edir…” (K.V.Bobrişev, 1996, 

s.43). 

Oxucunu  yormamaq  üçün,  donuz  əti  vasitəsilə 

insanın  yoluxduğu  digər  xəstəliklərin  adını  sadalamı-

rıq. Bunlar, donuz ətindən qida kimi istifadə etmək və 

bunun  insan  üçün  nəticələri  ilə  bağlı  məlumatlar  idi. 

Donuz əti yeyən insanlar bunu da bilməlidirlər ki, do-

nuz  ətinin  fiziki  sağlamlığa  zərərli  təsiri  özünü  həmin 

an deyil, sonradan da biruzə verə bilər. 

Donuzların  öyrənilməsi  ilə  bağlı  tibb-biologiya 

elmlərinə aid bir sıra başqa məlumatlar da mövcuddur. 

Bunlardan bəzisini sadalayaq. 

Hüceyrə və molekulyar səviyyələrdə aparılan müa-

sir  tədqiqatlarla  sübut  olunmuşdur  ki,  donuz  toxumala-

rının  quruluşu  insan  toxumalarının  quruluşuna  çox  ya-

xındır. Bir çox göstəricilər, xüsusilə qanın tərkibi, həzm 

prosesinin  fiziologiyası,  hər  şeylə  qidalanmaq  və  s. 

cəhətdən  insana  digər  heyvanlara  nisbətən  donuz  daha 

çox yaxındır. Bu mənada yalnız meymunlar istisna təş-

 

39

kil edir. 

Doğumdan sonrakı ilk  günlərdə qadının süd vəzi-

lərindən xaric olan və körpənin immun sisteminin for-

malaşmasında mühüm rol oynayan süd, bala verən do-

nuzun südü ilə, demək olar ki, eyni aminturşu tərkibinə 

malikdir. 

Donuzlar,  insanlara  xas  olan  xəstəliklərlə  xəstə-

lənirlər.  Bu  zaman  onlar,  elə  insanları  müalicə  etmək 

üçün  istifadə  olunan  dərman  preparatları  ilə  (həm  də 

təxminən  eyni  dozalarda)  müalicə  oluna  bilər.  Bu  ox-

ş

arlıqdan  istifadə  edən  tədqiqatçılar,  yeni  yaradılan 

dərman preparatlarının dozasını ilk öncə donuzlar üzə-

rində sınaqdan keçirirlər. Radioaktiv və toksik maddə-

lərin  insan  orqanizminə  təsir  mexanizmi  və  nəticələri, 

donuzlar üzərində keçirilmiş təcrübələr  əsasında  öyrə-

nilmişdir. 

Donuzların  orqanizminə  alkoqolun  təsirinin  öyrə-

nilməsi  üzrə  tibbi-bioloji  təcrübələr  çox  maraqlı  nəti-

cələr  vermişdir.  Tədqiqatlar  göstərmişdir  ki,  həm  ca-

van,  həm  də  yaşlı  donuzlar  asanlıqla  və  heç  bir  məc-

buriyyət  olmadan  böyük  miqdarda  alkoqol  qəbul  edə 

bilirlər. 

Orqanizmlərində  alkoqola  qarşı  refleks  yaranmış 

“əyyaş  donuzlar”ın  davranışı  bu  cür  təsvir  edilir: 

“əyyaş  donuzlar  müəyyən  saatlarda  ayaqlarının  birini 

götürüb  digərini  qoyub  xortuldayır,  səbrsizliklə  spirt 

dolu  çanağı  gözləyirlər.  Həsrəti  çəkilən  içki  görünən 

kimi,  heyvanlar  öz  payları  uğrunda  mübarizəyə 

başlayır, sonra isə birlikdə bəxtəvər surətdə döşəmənin 

üstündə tir-tap uzanıb yatırlar”. 

Xroniki  “əyyaş  donuzlar”ı  öyrənən  alimlər 

müəyyən  etmişlər  ki,  alkoqol  donuzların  orqanizmini 

 

40

tədricən  dağıdır,  onların  ürək,  qaraciyər,  böyrək  və 

digər  orqanlarına  patoloji  təsir  göstərməklə  acınacaqlı 

nəticələrə gətirib çıxarır. 

Donuzlar üzərində aparılmış təcrübələrin nəticələri 

xroniki “əyyaş donuzlar”la xroniki əyyaş insanların hə-

rəkət və aqibətlərində olan bənzərlikləri nümayiş etdi-

rir. Donuza gəlincə, onun beyni bütün bədən kütləsinin 

cəmi 0,05%-ni təşkil etdiyindən, sərxoş vəziyyətdə öz 

davranışına  nəzarət  edə  bilmir  və  xroniki  əyyaşlığın 

təhlükəsini dərk etmir. Insan beyni isə bədən kütləsinin 

2%-ni  təşkil  etdiyindən,  o,  öz  davranışına  nəzarət 

etməli və özünü xroniki sərxoşluqdan çəkindirməli idi. 

Heç  olmazsa,  bu  fərqə  görə  şüurlu  insan  donuz  kimi 

içməməlidir.  Bunu  da  qeyd  etməyi  zəruri  sayırıq  ki, 

sistematik  surətdə  alkoqol  qəbul  edərək  öz  dav-

ranışlarında donuzlarla eyniyyət təşkil edən insanlar da 

az  deyillər,  çünki  onlar  böyük  Yaradanın  başqa  bir 

qadağasını pozurlar. “Qurani – Kərim”də həmin qadağa 

haqqında  belə  buyrulur:  “Ey  iman  gətirənlər!  Şərab 

da,  (içki  də),  qumar  da,  bütlər  də,  fal  oxları  da 

Ş

eytan  əməlindən  olan  murdar  bir  şeydir.  Bun-

lardan çəkinin ki, bəlkə, nicat  tapasınız!” (əl-Maidə, 

5/90). 

Oxucuda sual yarana bilər ki, donuz problemini nə 

üçün bu qədər dəqiqliklə araşdırırıq? 

Bu  suala  elə  Miçurinin  təcrübələrinə  istinad 

etməklə də cavab vermək olardı. Bu, həmin Miçurindir 

ki,  təbiətdən  bəxşişlər  gözləməyərək,  özü  də  ondan 

nəsə  alırdı,  həm  də  bu  nəsə  naməlum  bir  şey  olaraq 

qalmaqdadır…  Buna  görə  də  hal-hazırda  insanlar 

nəinki  faydası  olmayan,  hətta  çox  zaman  zərərli  olan 

müxtəlif  cür  hibrid  (Geni  dəyişdirilmiş  -  Ə-C.Ə.) 

 

41

meyvələr  yeyirlər.  Bu  barədə  də  sübutlar  istənilən 

qədərdir. 

Insanın  təbiət  üzərindəki  təcrübələrinin  mümkün 

olan  məhvedici  nəticələri  barədə  müəyyən  aydınlıq 

yaratmaq üçün daha bir nadir təcrübə ilə tanış olaq və 

onun  nəticələri  üzərində  düşünək.  Elmi  ədəbiyyatda 

təqribən  20-25  min  növü  əhatə  edən  birhüceyrəlilər 

üzərində aparılmış təcrübələr barədə məlumatlar möv-

cuddur. Təcrübə, bir növün digər növ ilə yemlənməsin-

dən  ibarət  idi.  Nəticə  heyranedici  oldu:  digər  növdən 

olan birhüceyrəlini yemiş birhüceyrəlidə, öz «yem»inə 

məxsus irsi əlamətlər əmələ gəlmişdi. 

Bundan  nə  nəticə  çıxarmaq  olar?  Məntiq  sadə, 

nəticə  isə  birmənalıdır:  bir  fərdin  özünəbənzər  digər 

fərdi  yeməsi  ilə  irsi  əlamətlərin  bir  fərddən  digərinə 

ötürülməsi  baş  vermişdi.  Bu  zaman  xromosomlar 

həzmetmə  prosesində  qida  məhsullarının  mənimsənil-

məsi ilə ötürülürdü. Birhüceyrəli orqanizmlər üzərində 

aparılmış təcrübənin və birhüceyrəlilər arasındakı qar-

ş

ılıqlı  münasibətlərin  modelini  mürəkkəb  sistemli  or-

qanizmlər,  xüsusi  halda  insan  və  donuz  orqanizmləri 

üzərinə köçürək və fərziyyə irəli sürək: “Insanlara do-

nuz  əti  ilə  qidalanmaq,  donuzların  orqan  və  toxu-

malarını  transplantasiya  etmək  qadağan  olunma-

lıdır,  çünki  bu  zaman  gen  mutasiyası  təhlükəsi 

mövcuddur”. 

Donuz  əti  yeyənlərin  çoxu  bu  mövqe  ilə  razılaş-

mayaraq belə bir əks-müddəa irəli sürə bilər ki, “onda, 

mal əti, qoyun əti, toyuq və s. də yemək olmaz”. Lakin 

bu, qətiyyən belə deyil. 

Ə

lbəttə,  inək,  qoyun,  toyuq  orqanizmlərində  də 

hər cür parazitlər əmələ gəlir. Lakin onlar termik emal 

 

42

zamanı  məhv  olur.  Lakin  donuz  parazitləri  – 

trixinellər,  qeyd  edildiyi  kimi,  emal  zamanı  məhv  ol-

mur.  Hətta  əgər  donuz  parazitləri,  donuz  ətinin  emalı 

prosesində  məhv  edilsəydilər  belə,  donuz  orqanlarının 

köçürülməsi  zamanı  həmin  parazitlər  məhv  olmazdı, 

çünki transplantasiyada praktiki olaraq canlı toxumalar 

köçürülür. 

Amma məsələ tamamilə başqa şeydədir. Araşdırı-

lan  məsələnin  əsasını  belə  bir  sual  təşkil  edir:  bəlkə 

donuzların  orqan  və  toxumaları  vasitəsilə  ksenotrans-

plantasiya problemlərinin həllinə yönəldilmiş metod və 

vasitələr axtarmaq lazımdır? Zənnimcə, bu lazım deyil. 

Ə

ldə  olan  əsas  –  çoxsaylı  elmi  tədqiqatlardan  görün-

düyü kimi, insan və donuzların genetik kodlarının bir-

birinə  çox  oxşar  olmasıdır.  Dünyada  bircə  nəfər  alim 

tapmaq  mümkün  deyildir  ki,  bu  cür  riskli  təcrübələr 

zamanı  mutasiya  prosesinin  imkansızlığına  təminat 

versin. 

Bunlar, belə demək mümkünsə, sırf bəşəri mülahi-

zələrdir və onlarda səhv də ola bilər, 100%-lik təminat 

yoxdur. Lakin məsələ insanın düşüncəsinə yox, böyük 

Yaradanın  buyurduqlarına  aid  olduqda,  bəşəri  müla-

hizə və hərəkətlərdə risk mənasızdır. 

Böyük  Yaradanın  Quran  və  Bibliyadakı  sözlərini 

oxuculara  bir  daha  xatırladırıq:  “…  Donuz  əti…  sizə 

haram  edildi…”  (“Qurani  -  Kərim”,  “əl-Maidə” 

surəsi, 3-cü ayə). “Onların ətini yeməyin və leşlərinə 

toxunmayın, 

onlar 

sizin 

üçün 

murdardır” 

(“Bibliya”, “Levit” kitabı, 11:8). 

Oxuculara  xatırladaq  ki,  bunlar  Allahın  bütün  bə-

şə

riyyətə və bütün zamanlar üçün buyurduğu sözlərdir. 

“Ilahi  əczaxananın  dərmanları”  adlı  kitabda  nəşr 

 

43

edilmiş  təmiz  və  natəmiz  (murdar)  ətlər  barəsindəki 

müasir  elmi  məlumatları  barədə  informasiyanı  təqdim 

edirik. Amerikalı alimlər təcrübə məqsədilə əvvəlcə tə-

miz (pak) heyvanların, sonra isə donuzun əzələlərindən 

ə

tdə  olan  bütün  substansiyaları  (əsas  maddələri)  çıxa-

raraq,  onlarla  acıpaxla  əkinlərini  gübrələmişlər.  Təc-

rübə nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, pak heyvan-

ların  ətindən  çəkilmiş  şirə  bitki  əkinlərinin  artımına 

mane  olmamışdır,  donuz  ətindən  elə  həmin  texnolo-

giya əsasında çəkilmiş şirə isə əkinlər üçün zəhərli ol-

muşdur.  (Yn  Şuls,  Edita  Uberquber  –  “Ilahi  əczana-

nanın dərmanları”, MÇP “Anfas”, Kiyev, 1994, s.24).  

Allahın  qadağanları  insanlar  üçün  mütləq  həqiqət 

olmalıdır.  Əgər  Böyük  Yaradan  insana  donuz  əti 

yeməyi qadağan edirsə, şüurlu insan yaxşı olar ki, onu 

yeməsin.  Lakin  əgər  insan,  Böyük  Yaradana  qulaq 

asmayıb  donuz  əti  yeyir  və  şeytanın  təhriklərinə 

uyursa,  bu  halda  Allah  tərəfindən  ciddi  cəzalanmaq 

təhlükəsi altına düşür. Demək, daha yaxşı olar ki, insan 

bu  qadağana  əməl  etsin,  həm  də  tərəddüdsüz  surətdə. 

Insan  bilməli  və  yadda  saxlamalıdır  ki,  donuz  əti 

yeməklə  onun  mənəviyyatına  dəyən  ziyan,  onun 

sağlamlığına  dəyən  ziyandan  daha  artıqdır.  Axı,  kim 

deyə  bilər  ki,  haram  ət  yeməklə  insanın  başına  nələr 

gələ bilər. Axı, Böyük Allaha qulaq asmamaq və onun 

qadağan  etdiyi donuz ətini  yeməklə insanların  genetik 

kodunda  müəyyən  dəyişikliklər  və  əvvəlcədən 

bilinməyən  mutasiyalar  baş  verə  bilər.  Bəşəriyyət  isə 

bunu bütövlükdə dərk etmək iqtidarında deyil… 

Düşünün:  Ağıllı  insanın  bir  tikə  donuz  budu, 

yaxud  ətindən  hazırlanmış  sosiska,  kolbasa  yemək 

naminə öz həyatı bahasına risk etməsinə dəyərmi? 

 

44

Qeyd:  “Donuz  ətini  yemək  niyə  haramdır?” 

başlığı altında verilən məlumatlar tibb.e.n. R.Haşımov, 

fəlsəfə  e.n.  G.  Sarıyev  və  əczaçılıq  e.n.  S.Tağıyevin 

imzaları ilə “Camaat” qəzetində (11 oktyabr 2002-ci il, 

№

 15) nəşr olunan materialından götürülmüşdür. 

 

Haram və halallıq haqqında kəlamlar 

 

1.  Haram  atanın  sülbündə  formalaşan  virusdur. 

Onun  kökü  qidayla  gələr  və  nəsillərdə  özünü  biruzə 

verər.  Onun  nəticəsi  isə  ağır  olar.  Haramdan  özünüzü 

qoruyun. Haram olan bina da özünü biruzə verər. 

2.  Haram  öz  sahibinin  arxasınca  Cəhənnəmdən 

gələn oddur. 

3.  Haram boğazı yandırmazsa, bədəni mütləq   

yandırar. 

4.  Haram heyvani nəfsi alışdıran oddur. 

5.  Haram  sahibinin  mülkü  çayda  üzən  buza 

bənzər. 

6.  Azğınlığın  kökü  haramdan  doğar  və  o  insanı 

heyvani hisslərlə yaşadıb Cəhənnəm sakini edər. 

7.  Kazino – yaşlı körpələrin oyuncaq yeri. 

8.  Başqasının  halal  malına  göz  dikənlər  öz 

ruzilərini itirərlər və həşərata bənzərlər. 

9.  Harama haqq deyib onu zorla və ya hiylə ilə al-

maq Allaha, Peyğəmbərinə və Qurana qarşı çıxmaqdır. 

10.  Haramla qurulan dövlət haramla dağılar. 

11.  Bütün  mülkiyyət  Allahındır,  onu  mənim-

səmək isə Ondan oğurluq etmək kimi qiymətləndirilir. 

12.  Faizli  müamilə  və  sələm  sizi  qul  edər  və 

Allah tərəfindən lənətlənərsiniz. 

13.  Faizin  bərəkəti  küləyin  sovurduğu  külə, 

yeyənin  aqibəti  isə  Cəhənnəm  odunda  yanan  oduna 

 

45

bənzər. 

14.  Ey  insanlar!  Ikiüzlülük  etməyin.  Sizdən 

bəziləriniz 

özünüzü 

müsəlman 

adlandırır 

və 

yaxınlarınızı  haramla  yad  edib  onlar  üçün  Allahdan 

rəhmət, cansağlığı və  gözəl gələcək diləyərək necə də 

çirkin və qəbuledilməz bir işə əl atırsınız. Allah haramı 

sevməz və qəbul etməz! 

15.  Şeytana xidmət harama sövq etməkdir. 

16.  Haram  insanın  əqlini  aparan  heyvani 

xislətdir. 

17.  Haramdan nicatın sənin iradən və tövbəndir. 

18.  Haram sizi imandan uzaq edər, imansızlıq isə 

sizi  zalimlik,  yaltaqlıq,  qorxaqlıq,  ikiüzlülük  və  ən 

alçaq işlər görməyə vadar edər, bu da sizə və nəslinizə 

bu  dünyada  rüsvayçılıq,  axirətdə  isə  sizə  əzabdan 

başqa bir şey verməz. 

19. Allahı  yalnız  mağarda  xatırlamaq,  sizi  imansız-

lığa və ikiüzlülüyə aparar. Unutmayın ki, Allahsız – ya-

ranış, həyat, axirət və bu vaxtda görülən bütün işlər ha-

ram sayılır və sizi axirət nemətlərindən məhrum edər. 

20.  Halallığın  açarı  “Bismillahir-rəhmanir-rəhim” 

kəlməsidir. 

21.  Allahdan  xeyir-duası  alınmamış  hər  bir  iş 

haram sayılar və Allah tərəfindən qəbul olunmaz, hətta 

yaxşı iş olsa da belə. 

22.  Gördüyün iş,  yediyin qida Allahın neməti və 

qüdrətidir.  Ondan  izn  almağı  unutma,  yoxsa  oğrular-

dan olarsan. 

23.  Halal  samandan  da  incə,  haram  isə  yanan 

oddur. 

24.  Halallıqla qurulan ev dağılmaz. 

25.  Səni imana gətirən halal zəhmətindir. 

 

46

26.  Zəhmət üzükdürsə, halallıq onun qaşıdır. 

27.  Bismillahsız  görülən  hər  bir  işdə  şeytan  sizə 

şə

rik olar; özünüzü və nəslinizi ondan qoruyun. 

 28. Halal qazanc ikidir, biri səni axtarar, o birinin 

arxasınca sən  gedərsən,  zor və hiylə ilə qazanc  haram 

sayılar və sizi halal ruzidən məhrum edər. 

 

 

 

47

S US U Z     H Ə Y AT     Y O X D U R 

 

 

Insan  bədəninin  orta  hesabla  65-70%-i  sudan 

təşkil  olunmuşdur.  Beynin  80%-i,  qanın  83-90%-i, 

ə

zələlərin  75%-i,  piy  toxumasının  20%-i,  sümüklərin 

22-24%-i sudan ibarətdir. Odur ki, orqanizmin sağlam 

olmasını  nizamlamaq  üçün  gün  ərzində  müəyyən 

miqdarda su qəbul etmək lazımdır. 

Insan sutkada bədəninin kütləsinin hər kq-na 40 q 

su qəbul etməlidir. Deməli, orta çəkili (70-75 kq) insan 

gündə  2800-3000  ml  su  istehlak  etməlidir.  Insanın 

suya  tələbatı  onun  əməyinin  xarakterindən  və  iqlim 

şə

raitindən  asılıdır.  Gündəlik  su  normasının  bir 

hissəsini  (1000-1200  ml)  insan  çay,  qəhvə  və  başqa 

içkilərin  hesabına,  bir  hissəsini  (500-600  ml)  duru 

xörəklərlə,  bir  hissəsini  (600-700  ml)  çörək,  meyvə-

tərəvəz və başqa bu kimi məhsullarla qəbul edir. Bun-

lardan  başqa  orqanizm  üzvi  maddələrin  oksidləşmə-

sindən  gündə  300-400  ml  su  əldə  edir.  Çünki,  100  q 

yağın  toxumadaxili  oksidləşməsindən  107  ml,  100  q 

karbohidratın  oksidləşməsindən  55  ml,  100  q  zülalın 

oksidləşməsindən  isə  41  ml  su  əmələ  gəlir.  Insan 

orqanizmindən  suyun  xaric  olunması  böyrək  (1,5  l), 

bağırsaq  (0,15  l),  dəri  (0,6  l)  və  ağciyər  (0,35  l) 

vasitəsilə baş verir. 

Qida məhsullarında suyun faizlə miqdarı aşağıdakı 

kimidir: kartof – 67-83; xiyar – 95; alma – 83-88; bərk 

qabıqlı meyvələr – 6-14; süd – 87-90; ət – 58-74; balıq 

– 62-84; pendir – 42-52; çörək-kökə məmulatı – 34-51; 

kərə yağı – 16-20; kartof nişastası – 20; bal – 22; un – 

13-15;  yarma  –  12,5-15,5;  çay  –  7;  kakao  tozu  –  6; 

 

48

quru süd – 4; ərinmiş yağ – 1; rafinad şəkər – 0,2-0,4; 

toz şəkər – 0,14. 

Məhsullarda  su  sərbəst  və  birləşmiş  formada 

mövcuddur.  Sərbəst  su,  adından  məlum  olduğu  kimi 

məhsullarda  sərbəst  halda  rast  gəlir  və  bunu  məhsulu 

qurutmaqla  ondan  ayırmaq  mümkündür.  Sərbəst  su 

məhsulların toxumaarası şirəsində və diametri 10

-5

 sm-

dən  çox  olan  kapilyarlarda  yerləşir.  Sərbəst  suda  həll 

olmuş  halda  üzvi  və  mineral  maddələr  olur.  Sərbəst 

suyun  xüsusi  çəkisi  4

0

C  temperaturda  vahidə 

bərabərdir. 0

0

C-də donur.  

Birləşmiş  su  diametri  10

-5

  sm-dən  az  olan  mikro-

kapilyarlarda yerləşir və məhsulun başqa maddələri ilə 

az və ya çox dərəcədə birləşmiş olur. Bu su saxarozanı 

həll  etmir  və  çox  aşağı  temperaturda  (-71

0

C)  donur. 

Birləşmiş  suyun  xüsusi  çəkisi  adi  sudan  fərqli  olaraq 

1,2-1,7-dir. 

Içməli  suya  müəyyən  tələblər  verilir.  Suyun  key-

fiyyəti onun şəffaflığına, rənginə, dad və iyinə, mikro-

orqanizmlərlə  zədələnməsinə  və  həmçinin  onda  həll 

olmuş  kalsium  və  maqnezium  duzlarının  miqdarına 

(suyun  codluğuna)  görə  müəyyən  edilir.  Cod  suda 

yarma və tərəvəz pis bişir, çay yaxşı dəm almır. 

Suyun çirklənməsini təyin etmək üçün koli-titr və 

koli-indeks  müəyyən  edilir.  Suyun  ən  az  miqdarında 

bağırsaq çöplərinin tapılmasına koli-titr deyilir. Dövlət 

standartına  görə  içməli  suyun  koli-titri  300  ml-dən  az 

olmamalıdır.  Koli-indeks  isə  bir  litrdə  3  mikrobdan 

artıq  olmamalıdır.  Suyun  ümumi  quru  maddəsi  1000 

mq/litr,  ümumi  codluğu  7,0  mq-ekv/litrdən  çox  olma-

malıdır. 

Bəzi  elementlərin  miqdarı  1  litrdə  mq/l-lə  çox 

 

49

olmamalıdır:  qurğuşun  –  0,1;  arsen  (mışyak)  –  0,05; 

dəmir – 1,0; ftor – 1,5; manqan – 0,1; sink – 5,0; mis – 

3,0; berillium – 0,0002; selen – 0,05. Suyun pH-ı 6,5-

8,5 arasında olmalıdır. Pestisidlərin və politsiklik ətirli 

karbohidrogenlərin olmasına yol verilmir. 

Su haqqında yuxarıda deyilənlərdən aydın olur ki, 

doğrudanda susuz həyat yoxdur. Lakin biz suyun insan 

orqanizmi  üçün  əhəmiyyətini  və  bu  barədə  islami 

dəyərləri  daha  geniş  izah  etsək,  zənnimcə  oxucular 

üçün maraqlı olar.