Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında



Yüklə 0,62 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/20
tarix06.12.2022
ölçüsü0,62 Mb.
#72810
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20
İqtisadiyyatın əsas bölmələri üzrə strateji yol xəritələri

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


51 
Sahibkarlıq fəaliyyəti 
Beynəlxalq iqtisadi böhranın respublikaya təsirinin 
əsas səbəbi iqtisadi münasibətlərə siyasi müdaxilələr 
nəticəsində region ölkələrinin böhran burulğanına düş-
məsi, neftin qiymətinin sürətlə ucuzlaşmasını göstərmək 
lazımdır. İqtisadi böhranın dünya miqyasında dərinləş-
məsi, neft və neft məhsullarının ucuzlaşması, gəlirlərin 
əsas hissəsini bu sahədən əldə edən Azərbaycana böhran 
təsir göstərməli idi. Bütün bunlara baxmayaraq, ölkədə 
aparılan təxirəsalınmaz antiböhran islahatları nəticəsində 
iqtisadi kataklizmlərin yaşanmasının qarşısı alındı, bütün 
sahələrdə yeni iqtisadi dövrün əsası qoyuldu, inkişafın 
sürəti təmin edildi. 
Qeyri-neft sahələrinin, xüsusilə ərzaq təhlükə-
sizliyinin təminatı üçün kənd təsərüffatının inkişafına 
diqqəti artırmaq məqsədilə həmin istiqamətdə bir sıra 
təşkilati 
tədbirlər 
həyata 
keçirildi. 
Sahibkarlıq 
fəaliyyətinə dair qanunlara dəyişikliklərin edilməsi, 
inkişafını təmin edən yeni qanunların qəbul edilməsi 
milli iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini sürətləndirib, 
ölkədə dörd il müd-dətinə sahibkarlıq subyektlərində 
vergi yoxlamalarının aparılması dayandırıldı. Yerlərdə 
sahibkarlığın aparıcı prioritet sahələrin maliyyələş-
dirilməsi üçün kiçik və orta biznes layihələrinin icrasını 
həyata keçirmək məqsədilə sahibkarlara güzəştli kreditlər 
verilir, sahibkarlıq subyektinin qeydiyyatı “bir pəncərə” 
formasını tətbiqi ilə həyata keçirilir. Kənd təsərrüfatı 
məhsulun 
sərfəli 
qiymətə 
bazara 
çıxarılmasını 


52 
asanlaşdırmaq məqsədi ilə “Ərzaq Məhsullarının 
Tədarükü və Təhcizatı” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (ASC) 
yaradılmışdır. Həmin qurum öz səlahiyyətləri çərçivə-
sində rayonlarda, kəndlərdə təsərrüfat sahiblərinin hasil 
etdikləri məhsulu dövlət sifarişi əsasında alınmasını 
həyata keçirir. Bununla da kəndli öz məhsulunu satmaq 
üçün bazar tapmaq kimi qayğıdan azad olunacaq, gəlir 
əldə etdiyini görüb daha çox məhsul istehsal etməyə 
çalışacaq. 
Azad sahibkarlığın və liberal iqtisadiyyatının 
təşviqi ümumiyyətlə son dövrdə ölkədə iqtisadi 
islahatların aparılmasını sürətləndirməklə sahibkarlığı 
dəstəkləyən qanunlarda mühüm dəyişikliklər edilmişdir. 
Dünya dövlətləri beynəlxalq maliyyə qurumlarında kredit 
almağa çətinlik çəkdiyi halda Azərbaycan beynəlxalq 
layihələrə sərmayə qoyur, strateji tərəfdaş ölkələrə kredit 
verir. Azərbaycan Beynəlxalq Bankı ilə Rəşt-Astara 
dəmir yolu xəttinin tikintisi üçün 500 milyon dollarlıq 
kreditin ayrılması haqqında müqavilə bağlanmışdır. 
1992-ci ilin 12 oktyabrında “Azərbaycan Respublikası 
Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun Əsasnamə”sini 
təsdiq 
edilməsi 
ilə 
əsası qoyulan Azərbaycan 
Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun 
iştirakı ilə yerli sahibkarlara 256 milyon manat güzəştli 
kreditlər verilmişdir. Dünyada iqtisadi böhran yaşandığı 
dövrlərdə Azərbaycan iqtisadiyyatı srüətlə inkişaf etmiş 
və ümumi daxil məhsul istehsalı ilədən-ilə artmaqla 
davam edir. Bu inkişafa Azərbaycan Respublikasının 


53 
Dövlət Statistika Komitəsi ilə yanaşı, Beynəlxalq 
maliyyə qurumlarının hesabatlarında, o cümlədən Dünya 
Bakı və Beynəlxalq Maliyyə Korporosiyası tərəfindən 
hər il hazırlanan “Doing Business” eləcə də nüfuzlu 
qurumlarından olan Dünya iqtisadi Formunun (WEF – 
World Economic Forum) iqtisadi rəqabətlilik reytinq 
hesablarında öz əksini tapır. Sahibkarlıqla əlaqədar 
olaraq Gömrük və Vergi təşkilatlarında çox ciddi 
şəffaflıq siyasəti həyata keçirilib və problemlər aradan 
qaldırılıb. Bir sıra xidmətlərin “ASAN” xidmətə 
verilməsi və müxtəlif xidmət sahələrinin mərkəz-
ləşdirilməsi sahibkarlar üçün çox münbit şərait 
yaratmışdır. Qeyri-neft sahələrinin inkişafı ilə əlaqədar 
hazırlanan proqramlar kənd təsərrüfatının, sənayenin 
turizmin inkişafı ilə bağlı islahatlar həyata keçirilir. 
Sahibkarlığın inkişafı üçün əsas problemlər, kreditlərin 
qaytarılma məsələsi, bankların faiz dərəcələrinin yüksək 
olması, kredit faktorunun olması kimi məsələlər Maliyyə 
Bazarlarına Nəzarət Palatası tərəfindən diqqətdə 
saxlanılmalıdır. Ölkənin 37 bank müəssisəsində 
diaqnostikası aparılması və həmin diaqnostikaya uyğun 
olaraq müəyyən keyfiyyət dəyişikliklərinin baş verməsi 
mümkündür. Sahibkarlığa yaradılan şəraitin, xüsusilə 
kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan 
fermerlərə göstərilən kömək ölkənin dayanıqlı iqtisadi 
inkişafına təsir dairəsi çox genişdir.
“Made in Azerbaijan” brendi məhsulu iqtisadi 
münasibətlərin yeni şəraitə uyğun Beynəlxalq əlaqələrin 


54 
qurulmasında, ölkədə əlavə valyuta vəsaitlərinin 
gətirilməsində xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Hazırda 
ölkəniin iqtisadi inkişafını təmin edən əsas vəzifələrdən 
biri də ixracın həm məhsulların çeşidlərinin, həm də 
məhsulların ixrac olunma isqtiqamətlərinin şaxələn-
dirilməsidir. Bu məqsədlə ixracın təşviqi, o cümlədən 
geri ödəmə dəstəyinin verilməsi, “Made in Azernaijan” 
brendinin xarici bazarlarda təşviqi, yerli şirkətlərin 
ixracla bağlı xarici ölkələrdə sertifikat və patentlərin 
alınması istiqamətində işlər sürətləndirilməlidir. Ölkə 
miqyasında iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, ərzaq təhlü-
kəsizliyinin möhkəmləndirilməsi, sahibkarlıqda özünü-
təminat səviyyəsinin yüksəldilməsi, məşğulluğun təmin 
olunması, qeyri-neft məhsullarının ixracının artırılması, 
idxaldan asılılığın azaldılması və əlverişli strateji 
vəzifələrin həllində özəl sahələr həlledici rola malikdir. 
Qlobal miqyasda baş verən maliyyə böhranından 
Azərbaycan digər dünya dövlətlərindən fərqli olaraq az 
itkilərlə çıxan ölkədir. İqtisadi dayanıqlığın təmin 
olunmasında ölkədə yaradılmış siyasi sabitliklə yanaşı, 
iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi siyasətinin, bu siyasətin 
prioritet iqtiqamətlərindən olan regionların sosial-iqtisadi 
inkişafı proqramlarının müstəsna əhəmiyyatı var. Hazırki 
dövrdə əlavə valyuta gətirən ixracyönümlü yerli 
istehsalın genişlənməsinin sürətləndirilməsi məqsədilə 
dövlət tərəfindən konkret layihələrə 
yönəldilən 
infraquruluş dəstəyi yerli istehsalın daha sürətli artımına, 
dövlət tərəfindən sərmayə qoyuluşlarından məqsədyönlü 


55 
və səmərəli istifadə olunması əhalinin məşğulluğu 
getdikcə yüksəldilməsinə şərait yaradır. 
Ölkədə aparılan islahatların əsas məqsədi qeyri-
neft sahələrinin inkişafı olmaqla dövlətin sərmayə 
qoyuluşlarından səmərəli istifadə etmək hesabına 
rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalını artırmaq üçün 
elektrik enerjisi, qaz, su təhcizatı və suvarma, yol-
nəqliyyat infraquruluşunun yaxşılaşdırılması həyata 
keçirilib. 2016-2018-ci illərdə 250 min hektardan çox 
torpaq sahələri əkin dövriyyəsinə qatmaqla burada 
yüksək məhsuldarlığa nail olmaq məqsədilə suvarma 
suyu və elektrik enerjisi ilə təminat layihələrinə 320 
milyon manatdan çox dövlət vəsaiti yönəldilib. Qeyri-
neft sənayesi və kənd təsərrüfatı sahələrində, o cümlədən 
fındıqçılıq, 
üzümçülük, 
şərabçılıq, 
tütünçülük, 
pambıqçılıq, baramaçılıq, ipəkçilik sahələrində, turizm və 
tranzit imkanlarından istifadənin genişləndirilməsi 
istiqamətində normativlərin təkmilləşdirilməsi, sərmayə 
qoyuluşunun artırılması və biznes mühitinin yaxşılaş-
dırılmasına 
dəstəyin 
optimallaşdırılması 
vacibdir.
Ölkənin 
müxtəlif 
təsərrüfat 
sahələrində 
sahibkarlığın inkişafı iqtisadiyyatının diversifikasiyası 
baxımından həyata keçirilən dövlət siyasətinin aparıcı 
istiqamətlərindən 
birini 
təşkil 
edir. Bu siyasət 
iqtisadiyyatın bütün sahələrindən, xüsusilə ölkə üçün 
olduqda vacib olan inkişaf sahələrində işgüzar fəaliyyət 
üçün normativ-hüquqi, təşkilati və maliyyə təminatı 
səviyyəsinin 
yüksəldilməsinə 
yönəldilib. 
Ölkədə 


56 
sahibkarlığın inkişafı iqtiqamətində aparılan məqsəd-
yönlü və ardıcıl fəaliyyət konsepsiyasını təşkil etməklə 
bazar mexanizminin hərəkət verici qüvvəsi kimi, yerlərdə 
sosial-iqtisadi sistemin yenidən qurulmasında, sosial-
yönümlü problemlərin kompleks həllində mühüm rol 
oynayır. Sahibkarlığın hüquqi bazasının sistem halına 
gətirilməsi eyni zamanda mərkəzdə və regionlarda 
infraquruluşun yeniləşdirilməsinin gündəmə gətirməklə 
daha sürətli inkişaf istiqamətlərini təyin edir. 
Sahibkarlara dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin ildən-
ilə artırlması, onların fəaliyyətlərinə süni müdaxilələrin 
aradan qaldırlması, antisanitar və korrupsiyaya qarşı 
mübarizə tədbirlərinin gücləndirilməsi yerlərdə istehsal-
təsərrüfat 
fəaliyyətinin 
davamlı 
sürətdə 
inkişaf 
etdirilməsinə böyük imkanlar yaradır. 
Qeyd edək ki, vaxt ilə Azərbaycanın ən böyük 
üzümçülük rayonlarından olan Şamaxıda son illər 
təsərrüfatın bu gəlirli sahəsi sürətlə inkişaf edir və 
hazırda plantasiyaların sahəsi 1650 hektar olmaqla, 
onların 1554 hektarı artıq məhsul verir. İnformasiya 
kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı, yeniliklərin 
istehsalata 
tətbiqi, 
avtomatlaşdırma 
və 
“yaşıl 
iqtisadiyyat”a 
keçid həm əmək münasibətlərinin 
təşkilinin 
müdafiəçisi olan həmkarlar ittifaqının 
fəaliyyətinə ciddi təsir göstərməkdədir. Cəmiyyət, onun 
əmək qabiliyyətli hissəsi gündəlik həyatda qeyri-tipik 
məşğulluğun nümunələri ilə tez-tez rastlaşır, bu 
baxımdan biz həmkarlar ittifaqları olaraq, məşğulluğun 


57 
belə formalarınının hüquqi tənzimlənməsində öz yerimizi 
tutmalıyıq. Əmək fəaliyyətinin təşkilində sosial 
tərəfdaşlarla birgə bu gün hüquqi platformanın bazasını 
yaratmağı illərlə əldə edilmiş muzdlu işçilərin əsas 
müdafiəçisi statusunu qorumağa imkan verir. 2015-ci 
illər ərzində ölkə iqtisadiyyatında məşğul olanların sayı 
600 min nəfərədək artaraq 4 milyon 672 min nəfər təşkil 
edib. Muzdlu işçilərin sayı isə cəmi 200 min nəfərədək 
artıb. Həyatın ritmini işsizliklə bağlı problemləri nəzərə 
alarkən aydın başa düşmək olar ki, bu gün əmək bazarını 
daha 
çevik, 
rəqabətqabiliyyətli 
etmək, 
əhalinin 
məşğulluğunu artırmaq üçün qeyri-tipik məşğulluq 
zəruridir. Lakin belə şəraitdə işçilərin müdafiəsinə 
yardım edə biləcək mexanizm üzərində kimin necə 
işləyəcəyi barədə düşünmək lazımdır. Məşğulluğun 
bütün formalarında çalışanların əmək, sosial hüquqlarının 
müdafiəsi üçün milli qanunvericilik, hətta BƏT-in 
konvensiyaları səviyyəsində hüquqi sənədlər işlənib 
hazırlanmalıdır.
Ölkədə baş verən quruluş dəyişiklikləri yaxın 
zamanlarda modernləşmənin davam etdirilməsini, bir çox 
müəssisələrin, hətta iqtisadiyyatın bölmələrinin yenidən 
qurulmasını nəzərdə tutur. Hər il Ümumdünya Davos və 
Münxen iqtisadi və siyasi forumlarında, digər dünya 
biznes strukturlarının məlumatlarında iqtisadi sahədə 
ölkənin real nailiyyətləri xüsusi qeyd olunur. 
İqtisadiyyatın neftdən asılılığının azaldılması sayəsində 
bu gün qeyri-neft sahələrində ümumi daxili məhsulun 


58 
həcmi ölkə üzrə 1,7 faiz artıb, neft-qaz bölməsində həcmi 
isə 6,6 faiz azalıb. 
Dünyada baş verən iqtisadi və maliyyə böhranına 
baxmayaraq, iqtisadiyyatın liberallaşması, səmərəli vergi 
və fiskal siyasət, o cümlədən güzəştli kreditlərin 
verilməsi, 
ixracyönümlü 
məhsulların 
istehsalının 
stimullaşdırılması, 
iqtisadi fəaliyyət iştirakçılarına 
sağlam rəqabət şəraitinin yaradılması və digər tədbirlər 
nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatı inkişafını davam 
etdirir. Son 15 ildə ölkədə 1 milyon 677 mindən artıq 
yeni iş yeri yaradılıb, əhalinin gəlirləri 5,2 dəfə, minmum 
əməkhaqqı 3,5 dəfə artıb, işsizlik səviyyəsi 4 faizdir. 
Azərbaycan Respublikası Sahibkarlar (İşəgötürənlər) 
Təşkilatları Milli Konfederasiyası Beynəlxalq Əmək 
Təşkilatının “Əməyin gələcəyi təşəbbüsü” müasir 
dünyada əmək münasibətləri ilə əlaqədar həyata keçirilən 
təşkilati tədbirlər üçün geniş platforma yaradıb. Dünya 
inkişaf etdikcə, zaman keçdikcə iqtisadiyyatın və əmək 
münasibətlərinin quruluşu dəyişir, lakin insanların əsas 
təlabatı – sağlam və gözəl rifahlı və həyat şəraitində 
yaşamaq istəyi dəyişməz olaraq qalır. Bu səbəbdən 
insanların ümumi istəyinin reallaşdırılmaı üçün səmərəli 
və məqsədyönlü işləmək əm mühüm şərtlərdəndir. 

Yüklə 0,62 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin