Моdel anlayışı. Modelləşdirmənin mahiyyəti

Мянтиги моделляр
Мянтиги ифадя вя мцлащизяляр.
Hər hansı nəqli cümləyə doğru, yaxud yalan ola biləcək bir fikri bildirmək mümkün olarsa, onda bu mülahizədir. Deməli mülahizələr doğ­ru, yaxud yalan kimi məntiqi qiymətlər alır.
Eyni bir mülahizə zaman və məkanın verilmiş şərtindən asılı olaraq doğru, yaxud yalan kimi mən­tiqi qiy­mət­lərin hər birini (lakin hər ikisini eyni zamanda olma­maq­la) ala bilər.
Bir fikri, təklifi ifadə edən mülahizələr sadə, yaxud ele­men­tar mü­­lahizələr adlandırılır.
Elementar mülahizələrdən, onları “deyil”, “və”, “və ya”, “əgər ..., onda ...”, “onda və yalnız onda” və s. bağ­la­yı­cıları vasitəsi ilə əlaqələndirilməklə alınan yeni mülahizələrə mü­rək­kəb mülahizələr deyirlər.
Фрейm моделляри
Фрейм анлайышы.
Yüksək keyfiyyətli ekspert sistemlərinın yaradılması müxtəlif biliklərdən istifadə etmək tələbi qoyur. Bunların sistemində “Freym” anlayışı 1978 – ci ildə amerikan alimi Marvin Minsk tərəfindən daxil edilmişdir. Freym dili müxtəlif səviyyəli hüquqi konstruksiyaları maddiləşdirmək üçün ideal vasitədir.
Freym – informasiya yerləşdirən oyuqdur. Freymlərdə informasiyanın qəbulu və emalı prosesləri baş verir. Hər bir freym bir konseptual obyekti təsvir edir. Bu obyektə aid olan faktlar, xassələr freymin struktur elementi olan slotlarda əks olunur. Məsələn: “otaq” freymin slotları bu otağın “eni”, “uzunluğu”, “hündürlüyü”, “pəncərələr”, “qapı”, “döşəmə” və s. aid ola bilər. Slotlar bir növ bu obyektlərin parametrlərini əks etdirir.
Ekspert sistemlərində freymlərdən istifadə etmək üçün müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Freym zəncirvari görünüşə malikdir.

Slotlarda həmçinin digər freymlərə istinad ola bilər.
Nümunə üçün “müəllim” obyekti üçün freymə baxaq:
(Müəllim S.A.A. (Məmmədov A.V.)
Elmi dərəcəsi (elmlər namizədi)
Elmi adı (dosent)
Vəzifəsi (dosent)
......................................................).
Buradan göründüyü kimi freym bir növ verilənlər bazasının analoqudur, lakin freymin imkanları daha genişdir.
Deyilənləri ümumiləşdirərək qeyd etmək olar ki, freym tipik vəziyyətlərin təqdimi üçün nəzərdə tutulan verilənlər strukturudur. İnsan hər hansı yeni vəziyyətlə rastlaşarkən yaddaşından freym adlanan strukturu çıxarır.
Freymi düyün nöqtələrindən və münasibətlərdən təşkil olunmuş şəbəkə kimi də təqdim etmək olar.
Freym modellərini yaratmaq üçün Qenesis, FRL – Frame Representation Lanquaqe xüsusi proqram dilləri mövcuddur.