Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

kuychang bo‘lmagan (shovqinli) cholg‘u asboblar kiradi. 
1. Kuychang cholg‘u asboblariga metalafon va kselafon kiradi. 
2. Kuychang bo‘lmagan cholg‘u asboblariga: doirachalar, oddiy cho‘p 
qo‘shiqlar, shaqildoqlar, barabanchalar, uchburchak, marakassa va rumbalar kiradi. 
Bolalar cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘lish turli metodlar orqali amalga oshiriladi: 
1. Avval bolalar kuyni tinglab, chapak chalish, ritmik jo‘r bo‘ladilar. 
2. Musiqaga ritmik jo‘r bo‘lishni aniq bajargan faol bolalar bir guruh bo‘lib 
cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘ladilar. 
3. Keyinchalik esa passiv bolalar to‘g‘ri ijro etishga intilish maqsadida jo‘r 
bo‘ladilar. 
4. Bolalar cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘lish har gal har xil cholg‘u asboblarida 
bajariladi. 
5. Sinfni ikki guruhga bo‘lib, galma-galdan 1-guruh cholg‘uda, 2-guruh esa, 
ovoz usul berish (bum-baka, baka-baka-bum) bilan amalga oshirish mumkin. 
6. Bolalar cholg‘u asboblarida ritmik jo‘r bo‘lish grafik ko‘rsatilgan ritmik 
tuzilmalarga qarab, chalish ham o‘quvchilar ijodkorligini oshiradi, faollashtiradi, 
ijrochilik malakalarini, xotiralarini va musiqiy qobiliyatlarini har tomonlama 
rivojlantiradi. 
MUSIQAGA XOS HARAKATLARNI BAJARISH 
 
Boshlangich sinflarda ritmik harakatlarni bajarish o‘quvchilarni jismoniy 
rivojlantirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari 
ovoz apparatlari nozik, diqqat-e’tibori tarqoq, serharakat, o‘yinqaroq, xotirasi, 
nutqi to‘liq rivojlanmagan bo‘lganligi sababli musiqa darsida faoliyat turlari tez-tez 
almashib turishi lozim. Musiqaga mos raqs, o‘yin harakatlarini bajarish, 
o‘quvchilarni diqqatini jamlashda, xotirasini mustahkamlashda va jismonan 

---

32 
o‘sishga yordam beradi. Dars davomida quyidagi harakat turlaridan foydalanish 
tavsiya etiladi: marsh musiqalariga qadam tashlash, yugurish, raqs elementlarini 
bajarish, mustaqil o‘yinlar o‘tkazish, musiqaning xarakteriga mos turli qo‘l va tana 
harakatlari bilan ifodalanadi. Ma‘lumki, milliy musiqamiz madaniyatida raqs 
muhim o‘rin tutadi va unga har bir bola qiziqadi. Har bir harakat turini o‘qituvchi 
oldindan belgilaydi va o‘zi uni aniq go‘zal va ifodali qilib ko‘rsatib beradi. Har bir 
harakatni bajarishdan oldin unga doir musiqani mazmunini avval ongli ravishda 
tinglab yoki kuylab, so‘ngra harakatlar bajarish yaxshi natija beradi. Bolalar 
musiqali o‘yinlarga ham juda qiziqadilar. Ko‘p musiqiy asarlar mazmunida o‘yin 
metodlaridan foydalanish mumkin. Dars jarayoni bajarilgan har bir musiqiy 
harakat turi, musiqali o‘yinlar o‘quvchilarni xotirasini mustahkamlaydi, nutqini 
o‘stiradi, jismoniy sog‘lom bo‘lishiga ko‘maklashadi va ularni ruhlantirib, musiqa 
darsiga qiziqishini oshiradi. Bunda darsning tuzilishi pedagogik maqsadlarga qarab 
darsni xohlagan dars faoliyatidan boshlashi mumkin. Bundan maqsad, 
o‘quvchilarni musiqaga qiziqtira olish, musiqiy qobiliyatlarini o‘stirish, dars 
faoliyatlarini bir biri 
bilan chambarchas bog‘lab, mazmun jihatdan mantiqiy bir butunlikka erishishdir. 
Demak, yangi dastur mazmunida dars o‘tish uchun musiqa o‘qituvchisi ijodkor 
bo‘lishi, musiqadan zarur bilimlarga hamda ashulachilik malakalariga ega bo‘lishi 
lozim.