Müxt r kinci n r b dilind n t rcüm ed n lixan Musayev

40-c  f sil. Q

 q la d yi

k

 -

 :

-

:

:

»

«.

]

 :

[

1028.

bu B kr

 r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Q

 q la ancaq

(ikisi d ) eyni oldu u halda d yi in. Gümü ü d  gümü  (ikisi d ) ancaq ey-

ni oldu u halda d yi in. Q

 gümü , gümü ü q la is  ist diyiniz kimi

yi dir  bil rsiniz.” ( l-Buxari, 2175)

41-ci f sil. Gümü ü gümü

yi

k

 -

 :

-

:

»

«.

]

 :

[

1

ab  M din nin iyirmi kilometrliyind  yerl

n geni  bir sah dir.

2

 T lh  bu cür mübadil  etm yin caiz oldu unu z nn etdiyi v  m

nin hökmünd n x

rsiz oldu u

üçün bel  demi dir.

375

1029.

bu S id  l-Xudri  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Q

 q la

ancaq (ikisi d ) eyni oldu u halda d yi in v  birini dig rind n art q etm -

yin

1

. Gümü ü d  gümü  (ikisi d ) ancaq eyni oldu u halda d yi in v  bi-

rini dig rind n art q etm yin. Bir d  ki,  ld  olmayan (q l v  gümü ü)  ld

olana d yi

yin

2

”. ( l-Buxari, 2177)

42-ci f sil. Dinar  dinara nisy

olaraq d yi

k

 -

 :

-

:

 :

:

»

«.

]

 :

 -

[

1030.

vay t edilir ki,  bu S id  l-Xudri  demi dir: “Dinar  dinara, dirh mi dir-

3

 (d yi

k olar).”

(H disi r vay t ed n Saleh) demi dir: “M n ona dedim: “ bn Abbas bel

demir ax ?!”  bu S id ibn Abbasdan: “S n bunu Pey mb rd n  e itmis n,

yoxsa Allah n Kitab nda tapm san?”– dey  soru du.  bn Abbas dedi: “Bu

nim sözüm deyil. Siz Allah n Elçisini  m nd n yax  tan rs z. M n

ancaq Usam nin m

 r vay t etdiyini dey  bil m ki, Pey mb r  bel

buyurmu dur: “S m ancaq nisy  alverd dir”

4

. ( l-Buxari, 2178-2179)

43-cü f sil. Q

 nisy  olaraq

gümü  d yi dirm k

 -

 :

-

:

 .

.

]

 :

-

[

1031.

vay t edilir ki,  bu Minhal demi dir: “M n B ra ibn Azibd n v  Zeyd ibn

rqamdan mübadil  bar sind  soru dum. Onlar n h r biri (dig ri haqq n-

da): “O m nd n yax  (bilir)”– dedi, sonra ikisi d  eyni cavab  verdi: “Pey-

mb r  q

 borc olaraq gümü  d yi dirm yi qada an etmi dir.” ( l-

Buxari, 2180-2181)

1

 Y ni, az verib çox almay n, yaxud  ksin , çox verib az almay n.

2

 Bununla Pey mb r  q

n v  gümü ün nisy  olaraq al nmas  v  ya sat lmas  qada an etmi dir.

Bu mübadil  yaln z  lb l olmal r.

3

 Qeyd etm k laz md r ki, burada dinar v  dirh m deyildikd , bunlar n d

rind n ba qa ç kisi d

rd  tutulur. Y ni h min ç kid  olan mallar  d yi dirm k olar.

4

 Bu ancaq eyni cinsd n olan mallar n mübadil sin  aiddir. 988-ci, 1018-ci, 1027-ci, 1028-ci, 1029-cu,

1031-ci v  1032-ci h disl  bax.

hih  l-Buxari

Al -veri  kitab .

376

44-cü f sil. Müzab

1

 -

 :

-

:

»

«

 :

.

]

 :

-

[

1032. Abdullah ibn Öm r

 r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Xurman n

yeti diyi b lli olmay nca, onu satmay n v  (t

) xurmalar  quru xurmalarla

yi dirm yin.”

Zeyd ibn Sabit m

 x

r vermi dir ki, sonradan Pey mb r  (ehtiya-

 olan kas blara)  ll rind  olan xurmalar

2

 ist r t

 xurmalarla, ist rs  d

qurudulmu  xurmalarla d yi

 rüsx t verdi. Dig rl rin  is  rüsx t ver-

di. ( l-Buxari, 2183-2184)

45-ci f sil. Xurmalar a acda ik n

(onlar ) q l v  gümü  satmaq

 -

 :

-

:

.

]

 :

[

1033.

vay t edilir ki, Cabir  demi dir: “Pey mb r  meyv  yeti

k onu

satma  qada an etmi di. Bunu da dinar v  dirh md n ba qa bir  eyl  mü-

badil  etm k olmazd . Yaln z “ ray ”d n ba qa.

3

” ( l-Buxari, 2189)

-

.

]

 :

[

1034.

bu Hureyra  r vay t etmi dir ki, Pey mb r  “ raya” mübadil sind

4

be  v sq

5

 v  ya bundan az miqdarda olan xurmalar n d yi dirilm sin

rüsx t vermi dir. ( l-Buxari, 2190)

1

 1026-c  h dis  bax.

2

bc  buna “ riyy ” v  ya “ raya” deyilir. G lin mübadil nin bu növünü daha yax  ba a dü

k

üçün aliml rd n birinin ç kdiyi m

 n

r salaq. Alim demi dir: “Dey k ki, bir adam n keç n ild n

qalm  qurudulmu  xurmalar  var, özünün d  t

 xurma alma a bir dirh m d  olsun bel  pulu yoxdur

 bu adam ham  kimi t

 xurmadan dadmaq ist yir. Bel  oldu u halda  ri t ona, novbar meyv

tamarz  qalmas n dey  quru xurma verib 

zind  t

 xurma alma a rüsx t vermi dir ki, buna da

raya” deyilir. Özünd  qurudulmu  xurmalardan ba qa bir  eyi olmayan h min kas b adam xurma

ba na g lib quru xurmalarla a acdak  t

 xurmalar  d yi dir  bil r. Lakin qeyd etm k laz md r ki,

bütün bunlar ancaq a

dak

rtl r oldu u t qdird  t tbiq oluna bil r:

– mübadil  etm k ist

n kas b adam n t

 xurma almaq üçün özünd  olan quru xurmalardan ba qa

lind  heç bir v saiti olmas n;

– mübadil  olunan xurmalar n ç kisi be  v sqd n art q olmas n; (bir v sq 60 saaya, bir saa is  2,40

kiloqrama b rab rdir “ rh Zadul-Müst na”, 6/104).

– xurmalardan ba  ç xan mahir bir ba ban ça rtd b mübadil  olunan t

 xurmalar n quruduqdan

sonra t xmin n neç  saa olaca

 t yin etm k;

– kas n, h qiq n d , t

 xurmaya ehtiyac  olsun v  bununla ba qa m qs d güdm sin;

– t

 xurmalar a acdan d rilm mi  olsun.” (Zadul-Müst qna, 8/408)

3

vv lki h disin qeydl rin  bax.

4

 1032-ci h disin qeydl rin  bax.

5

 708-ci h disin qeydl rin  bax.

377

46-c  f sil.

Meyv nin yeti diyi b lli

olmadan onu satmaq

 -

:

-

)

(

-

:

-

-

:

»

«

 .

.

]

 :

[

1035. (a) – R vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit  demi dir: “ nsanlar Pey mb rin

zaman nda (h  yeti

mi ) xurman n alverini edirdil r. (Ba  sahibl ri xur-

malar ) y

qlar  v  sifari çil r (sifari  etdiyi mal  alma a) g ldikl ri zaman

mü ri: “Xurmalar çürüyüb, onlara x st lik dü üb, onlar kald r”– deyib (pul-

lar  geri almaq m qs dil ) höc tl

rdi. Bu m

 il  ba  iddiaç lar n sa-

 art qda Pey mb r  buyurdu: “Bel  olmas n dey , meyv nin yeti diyi

lli olanad k onu satmay n!”

Bu onlar n h ddind n çox mübahis  etdikl rin  bir i ar  idi. ( l-Buxari, 2190)

-

)

(

-

:

 .

.

]

 :

[

1035. (b) – R vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah

 demi dir: “Xurmalar q zar b

 ya saral b yem li olmay nca onlar  satma  Pey mb r  qada an etmi -

dir.” ( l-Buxari, 2196)

47-ci f sil.

Bir kims  meyv nin yeti diyi

lli olmazdan  vv l onu satar,

sonra da meyv

 bir x st lik

dü rs , (buna gör  m suliyy ti)

satan adam da mal r

 -

:

-

:

»

«

.

]

 :

[

1036.

s  r vay t edir ki, Pey mb r  xurmalar yeti

k onlar  satma

qada an etdi. (Bir n r) ondan: “Yeti

k n dir?”– dey  soru du. O:

“(Y ni) q zaranad k”– dey  buyurdu. Sonra (buna  lav  edib) dedi: “De gö-

rüm, 

r (a ac) Allah n ist yi il  bar verm

, siz n yin  sas nda qarda

-

n mal  alacaqs z?!” ( l-Buxari, 2198)

48-ci f sil. Xurman  daha yax

xurma il  d yi

k

 -

 :

-

:

»

«

 .

hih  l-Buxari

Al -veri  kitab .

378

 .

:

»

«.

]

 :

-

[

1037.

bu S id  l-Xudri v

bu Hureyra

 r vay t edir ki, Pey mb r  bir n -

ri Xeyb

mir t yin etdi. O adam Pey mb

 c nib

1

 xurmalar  g tir-

dikd  Pey mb r   soru du:  “Xeyb rin  bütün  xurmalar   bel dir?”  Adam:

“Vallahi, xeyr, ya R sulullah! Biz iki saa (ba qa xurmadan) verib 

zind

bir saa (bu xurmadan), h mçinin üç saa (ba qa xurmadan) verib 

zind  iki

saa (bu xurmadan) götürürük”– dey  cavab verdi. Pey mb r  buyurdu:

“Bel   etm !   vv lc   ( lind   olan)  xurmalar   dirh

2

  sat,  sonra  da  c nibi

dirh ml  al.” ( l-Buxari, 2201-2202)

49-cu f sil. Müxad

3

 -

 :

-

.

]

 :

[

1038.

s ibn Malik  r vay t edir ki, Pey mb r  “mühaq ni

4

”, “müxad -

ni”, “mülam

ni

5

”, “münab

ni

6

” v  “müzab

ni

7

” qada an etmi dir.

l-Buxari, 2207)

50-ci f sil. Yerli  halinin ad tin

uy un olan al -veri , icar , t

-

zid  ç km k v  ölçm k üsulu il

ml

td  i  aparan kims

 -

:

-

:

»

«.

]

 :

[

1039. Ai

 r vay t etmi dir ki, (bir d ) Müaviy nin anas  Hind Pey m-

  dedi:  “ bu  Süfyan

8

 x sis adamd r. 

r m n onun mal ndan gizlinc

götürs m, m

 günah say larm ?” Pey mb r  buyurdu: “Ad n, s

 b s

ed

k q

r özün d  götür, o lanlar n da (götürsünl r)!” ( l-Buxari, 2211)

1

 Söhb t seçilmi la növ xurmadan gedir.

2

 Burada t kc  dirh m yox, ist nil n pul vahidi n

rd  tutulur.

3

 Meyv rin yeti diyi b lli olmam  m hsulun sat .

4

 Yeti

mi  d nli bitkil ri (h  sünbüld  ik n) yeti mi  d nli bitkil  d yi

k.

5

 Mal  gözl  görm

n, sad  ona  l vurmaqla, onu laz nca yoxlamay b raz la araq apar lan al -veri .

6

 Sat

n öz mal  al

n üstün  ataraq, al

n da öz mal  sat

n üstün  ataraq mallar

yoxlamadan d yi dirm k.

7

 T

 xurmalar n quru xurmalarla, habel  ki mi in üzüml  d yi dirilm si, y ni t

 meyv nin köhn

meyv  il  d yi dirilm si.

8

bu Süfyan  Hindin

ridir.

379

51-ci f sil.

rikl rd n birinin (öz pay na

dü n) mal  dig rin  satmas

 -

:

-

.

]

 :

[

1040. Cabir  r vay t edir ki, Pey mb r  h r bir bölünm

n mal n

1

 al nma-

nda ( rikin) daha çox haqq  oldu una hökm vermi dir. 

r s rh dl r

kilmi  v  yollar b lli edilmi , (mal n sat lmas nda)  riklik haqq  yoxdur.

l-Buxari, 2213)

52-ci f sil. Dü

nd n köl  almaq;

habel  onun h diyy  verm si v

ya köl  azad etm si

 -

:

-

 :

»

 .

 .

 .

 .

«

 .

 .

 .

 .

.

]

 :

[

1041.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “ brahim (zövc si)

Sara il  birlikd  hicr t edib q ddar bir pad ah n m ml

tin  g lib çatd qda

(pad aha)  x

r  verdil r  ki,   brahim   n  göz l  qad nlardan  biri  il

lib. Pad ah onun yan na adam gönd rdi (ki, ondan soru sun): “Ey  bra-

him, yan ndak  bu qad n kimdir?”  brahim: “Bac md r!”– dey  cavab verdi.

Sonra (Saran n) yan na g lib dedi: “M nim dediyimi t kzib etm . M n onla-

ra dedim ki, s n m nim bac msan. Vallahi ki, yer üzünd  bizim ikimizd n

ba qa mömin olan bir kims  yoxdur.” Sonra  brahim Saran  pad ah n yan na

gönd rdi. Pad ah Saraya t f g ldikd  o, aya a qalxd , d st maz al b na-

maz q ld  v  dua edib dedi: “Allah m, m n S

 v  S nin Pey mb rin  iman

tirmi ms  v  ism timi ancaq  rim üçün qoruyub saxlam amsa, m ni bu

kafirin ixtiyar na buraxma!” Pad ah x ldad  v  ayaqlar sm

 ba lad .”

1

 Dig r bir h disd  buyurmu dur: “Torpaq, malikan  v  divar kimi h r bir bölünm

n  rikli mal n

al nmas nda ( rikin) daha çox haqq  vard r.  rikl rd n heç biri (mal n öz pay na dü n hiss sini) dig -

rin  t klif etm

n ( rik olmayan ba qa birisin ) satmamal r.  riki d  ist r onu alar, ist rs  d , ondan

imtina ed r...” “S hih Muslim”, 10/453, 4214-cü h dis.

hih  l-Buxari

Al -veri  kitab .

380

bu S

 ibn Abdur-R hman r vay t edir ki,  bu Hureyra  demi -

dir: “Sara: “Allah m, 

r (bu) öls , dey

kl r ki, onu m n öldürmü m”–

dey  dua etdi v  pad ah özün  g ldi. Sonra Pad ah (yen ) ona yax nla maq

ist di. Sara (t

n) d st maz al b namaz q ld  v  dua edib dedi: “Allah m,

n S

 v  S nin Pey mb rin  iman g tirmi ms  v  ism timi yaln z

rim üçün qoruyub saxlam amsa, m ni bu kafirin ixtiyar na verm !”

Pad ah (yen ) x ldad  v  ayaqlar sm

 ba lad .”

bu Hureyra  demi dir: “Sara: “Allah m, 

r (bu) öls , dey

kl r ki,

onu m n öldürmü m”– dedi. Pad ah ikinci (v  ya üçüncü) d  özün  g ldi

 (göz tçil rini ça

b) dedi: “Vallahi, siz m nim yan ma (insan yox,)  ey-

tan gönd rmisiniz. Onu  brahim  qaytar n, üst lik Acar

1

 da ona ba la-

n.” (Bu hadis

n) sonra Sara  brahimin yan na qay b dedi: “Gördün,

Allah kafiri nec  rüsvay etdi v  (m

 d ) xidm tçi bir k niz b

 etdi?” ( l-

Buxari, 2217)

53-cü f sil. Donuzlar n m hv

edilm si

 -

 :

-

 :

 :

»

«.

]

 :

[

1042.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Can m  lind  olan

Allaha and olsun ki, tezlikl  M ry m o lu ( sa) aran zda  dal tl  hökm

verm k üçün sizin yan za enib xaçlar  s nd racaq, donuzlar  m hv ed

k

 cizy ni

2

 aradan qald racaq. (H min vaxt) mal-dövl t o q

r artacaq ki,

heç k s s

 götürm k ist

k.” ( l-Buxari, 2222)

54-cü f sil. Canl  olmayan  eyl

aid r sml rin sat lmas  v  bu

xüsusda olan b zi b

nilm

n

r

 -

 :

-

:

 .

:

:

»

«

 .

 .

.

]

 :

[

1043.

vay t edilir ki, bir d  bir n r ibn Abbas n

 yan na g lib dedi: “Ey

bu Abbas, m n insanam; m nim dolan

m  l i rimd n ç r; m n bu

sml ri ç kir m.”  bn Abbas dedi: “M n s

 ancaq Pey mb rd n  e it-

diyimi dan aca am. M n onun bel  dediyini e itmi m: “Kim r sm ç

r-

3

, (o adam) h min r sm  ruh üfür

 q

r Allah ona  zab ver r. O is  heç

1

 H disd  Acar deyildikd smay n

 anas  Hac r

 n

rd  tutulur.

2

 Müs lman dövl tinin himay si alt nda ya ayan qeyri-müs lmanlardan al nan mal v  ya can vergisi.

3

 Söhb t canl  m xluqlar n r smind n gedir.

381

vaxt ona ruh üfür  bilm

k.” O adam d rind n ah ç kdi v  (qorxudan)

onun r ngi sarald .  bn Abbas dedi: “Ay biçar ! Ç km k ist yirs ns , a ac

 ba qa cans z  eyl rin  klini ç k.” ( l-Buxari, 2225)

55-ci f sil. Azad insan (qul kimi)

satan kims nin günah

 -

 :

-

:

»

«.

]

 :

[

1044.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Allah buyurmu -

dur: “Üç adam (var ki) Qiyam t günü M n onlara qar  iddiaç  olaca am:

– M nim ad mdan and içib sonra and  pozan adam;

– azad insan  sat b pulunu yey n adam;

– i çi tutub ondan i ini tamam-kamal yerin  yetirm yi t b edib (ax rda

da) z hm t haqq  verm

n adam.” ( l-Buxari, 2227)

56-c  f sil. Ölü heyvan v  büt

satmaq

 -

 :

-

:

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

:

»

«.

]

 :

[

1045.

vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah

 M kk nin f th edildiyi il Pey m-

rin  M kk

 ik n bel  dediyini e itmi dir: “Allah v  Onun elçisi  ra-

n, ölü heyvan n, donuzun v  bütl rin sat lmas  haram etmi dir.” (Ona)

dedil r: “Ya R sulullah, g mil rin (böyürl rinin v  alt n) cilalanmas , d ri-

rin ya lanmas  v  (evl rin v  s.) i qland lmas  üçün istifad  edil n ölü

heyvan n piyi haqq nda n  dey  bil rs n?” Pey mb r : “Xeyr, bu haram-

r!”– dey  buyurdu, sonra da  lav  edib dedi: “Allah y hudil ri m hv et-

sin! Allah onlara heyvan n piyind n (istifad  etm yi) haram buyurduqda,

onlar onu  ridib satd lar v  pulunu yedil r.” ( l-Buxari, 2236)

57-ci f sil.  tin müqabilind  pul

almaq

 -

 :

-

.

]

 :

[

1046.

bu M sud  l- nsari  r vay t etmi dir ki, Pey mb r  itin müqabilind

veril n pulu, zinakar qad n qazand  pulu v  kahin  veril n pulu götür-

yi qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 2237)

hih  l-Buxari

lkin öd ni  kitab .

382

-

36 –  lkin öd ni  kitab

1-ci f sil. Mü yy n ç kiy  gör

qabaqcadan öd ni  etm k

-

 :

-

:

:

»

«.

]

 :

[

 :

»

«

]

 :

[

1047.

vay t edilir ki, ibn Abbas

 demi dir: “Pey mb r  M din

 g ldiyi

zaman (M din ) sakinl ri bir il v  ya iki ild n sonra alacaqlar  xurman n pu-

lunu qabaqcadan öd

rdil r. Onda Pey mb r  buyurdu: “H r kim (ala-

ca  xurman n) pulunu qabaqcadan öd

k ist yirs , qoy mü yy n edilmi

kisin  v  miqdar na gör  (pul) öd sin!” ( l-Buxari, 2239)

Dig r r vay td  demi dir: “T yin edilmi  vaxtda (veril

yin ) gör ”

l-Buxari, 2240)

-

:

.

]

 :

-

[

1048.

vay t edilir ki, ibn  bu  uf

 demi dir: “Biz Pey mb rin ,  bu

krin v  Öm rin dövründ  (b

n alaca

z) bu dan n, arpan n, ki mi in

 xurman n (pulunu) qabaqcadan öd

rdik. ( l-Buxari, 2242-2243)

2-ci f sil.  lind  bir  sas

1

olmayan (adama) qabaqcadan

(pul) öd

k

-

:

-

:

 .

 :

:

.

]

 :

 -

[

1049.

vay t edilir ki, ibn  bu  uf

 demi dir: “Biz  am k ndlil rind n t yin

olunmu  vaxta q

r mü yy n edilmi  miqdarda bu da, arpa v  zeytun ya-

 almaq üçün (onlara) qabaqcadan pul verirdik.” Ondan soru dular: “ lin-

sas  olan kims

 (verirdiniz)?” O dedi: “Bu haqda biz onlardan soru -

mazd q?” ( l-Buxari, 2244-2245)

1

 M

n, xurma a ac na sahib olmayan bir kims

n xurma almaq v  ya özünün  kin sah si

olmayan bir adamdan bu da, arpa v  s. almaq üçün ona qabaqcadan pul öd

k.

383

-

37 –

mlak ) almaqda daha haql  olan kims r

 1

 kitab

1-ci f sil.

(Sahibkar öz mal  satd qda) onu

daha çox haqq  olan kims

klif etm lidir

-

:

-

:

 .

:

 .

:

:

»

«

 .

.

]

 :

[

1050.

vay t edilir ki,  bu Rafi  S d ibn  bu V qqas n  yan na g lib demi -

dir: “Ey S d, g ls

 h

tyan  sah nd  yerl

n m nim iki evimi alasan.”

d dedi: “Vallahi, m n s

 hiss -hiss  c mi dörd min (dirh m) ver  bil -

m.”   bu  Rafi  dedi:  “Buna  gör   m

  be   yüz  dinar

2

 verirl r. 

r m n

Pey mb rin : “Qon unun öz h

tyan  sah sin  aid olan bir  eyi alma a

daha çox haqq  çat r”– dediyini e itm

ydim, buna gör  m

 be  yüz di-

nar verildiyi halda, m n onu s

 dörd min dirh

 verm zdim.” Sonra da

bu evl ri ona satd . ( l-Buxari, 2258)