N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

Yozuv malakasini ongli o‘zlashtirish usuli. 
Husnixat qoidalarini yaxshi 
bilish, yozuv malakasining to‘g‘ri shakllanishiga yaqindan yordam beradi. 
Chiroyli yo¸zuv qoidalarini qisqa va tushunarli qilib bayon etish lozim, 
shundagina o‘quvchilar uni to‘liq o‘zlashtiradi va amalda qo‘llaydi. Masalan, 1-
sinfda dastavval to‘g‘ri joylashtirish talablari asosida, so‘zlarda harflarning 
balandligini va qiyaligini bir xilda saqlash, so‘zlar harflar elementlari va harflar 
oralig‘ining masofasini chamalab yozish qoidalari kelib chiqadi. 
Har bir qoidani asta-sekin, o‘z o‘rni bilan o‘rgatib borish husnixat 
qoidalarini ongli o‘zlashtirishga olib keladi. Masalan, avvalo yozuvning 
qiyaligini to‘g‘ri belgilash talab etilsa, keyinchalik har va so‘zlarni yozdirishda 
bu qoidaga amal qilishga kirishiladi. 
Yozuvning qiyaligi qoidasi singdirilgach, harflarni bir xil masofada tekish 
zish qoidasi o‘rgatiladi. Harflar elementlarini qo‘l harakatini uzmasdan yozish 
qoidalari o‘rgatilgach, so‘zlarni qo‘l harakatini uzmasdan yozish qoidalari 
o‘rgatiladi. 
Keyinchalik tez, toza, chiroyli, aniq yozish qoidalari o‘rgatiladi. 
Lekin bu qoidalarni bolani bezor qiladigan darajada takrorlash tavsiya 
etilmaydi. Negaki, bu qoidalarga ongli ravishda amal qilib borilishi lozim. 
Qo‘l harakatini mashq qildirish usuli.
Qo‘l harakatini mashq qildirish 
usuli bolalarning charchagan a’zolarini dam olishiga va yozuv sifatiga katta 
ta’sir etadi. 
O‘quvchilarga dars jarayonida bajariladigan mashqalar oddiy bo‘lib, kam 
vaqt olishi, o‘quvchining jismoniy jihatdan o‘sishiga, qo‘l va barmoq 
muskullarining chiniqishiga, qaddi-qomatining to‘liq, erkin tutishlariga yordam 

---

145 
berishi lozim. Yozuv darslarida 8-10 daqiqa o‘tgandan so‘ng o‘quvchilar betoqat 
bo‘lib, charchash alomatlari ko‘zga tashlanadi. Bolaning orqasiga yoki yonga 
yaslanib o‘trishi, o‘rnidan turib ketishi charchaganlikdan dalolat beradi. 
Mana shunday holatda o‘quvchilarning charchashlariga ahamiyat bermay, 
ko‘p yozdirish natijasida o‘quvchi toliqadi, harakatlari sustlashadi, xati 
xunuklashadi, ko‘p xatoga yo‘l qo‘yadi. 
Shu sababli charchashning oldini olish uchun vaqti-vaqti bilan jismoniy 
mashqlar o‘tkazib borish katta ahamiyatga ega. Jismoniy mashqlarni dars 
davomida bir necha marta o‘tkazish tavsiya etiladi. Mashqlar avvalo o‘qituvchi 
tomonidan ko‘rsatiladi, so‘ng o‘quvchi tomonidan bajariladi. 
Jismoniy mashq izchil o‘tkazib borilsa, keyin esa yozishga kirishilsa, 
o‘quvchilarning ish qobiliyati tiklanadi va darsga qiziqishi ortadi. 
Xullas, ish faoliyati davrida qo‘l harakatini mashq qildiruvchi jismoniy 
mashqlardan foydalanib turilsa, chiroyli yozuvga o‘rgatishning asosiy 
shartlaridan biridir. 
Yoddan chiqarmaslik lozimki, tasavvur orqali yozish chiroyli yozishga 
o‘rgatishda yordamchi usul vazifasini bajaradi.