Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

6.3.
 
TURLI MAMLAKATLARDA MERKANTILIZM 
TA’LIMOTINING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 
 
Har bir davlatda merkantilizm o‘ziga xos usulda namoyon bo‘ldi. 
Iqtisodiy rivojlanish darajasi, mamlakatdagi siyosiy vaziyat, turli 
alqlarning milliy-psixologik xususiyatlari uning o‘ziga xos tomonlarini 
keltirib chiqardi
100
. 
Merkantilizm Ispaniya, Italiya, Angliya va Fransiyada ancha keng 
tarzda rivojlandi. 
Masalan, Ispaniyada boylik qimmatli metall, pul bilan bir narsa 
deb qaralgan. Shu bois, Ispaniyada XVII asrning boshigacha 
mamlakatdan oltin va kumushni olib chiqish (o‘lim jazosi tahlikasi 
ostida) taqiqlangan. Ispan bimetall monetar nazariyasining yetuk 
himoyachisi 
Marian 
XVII asrning 20-yillarida qimmatli toshlardan 
iborat xorijiy monetalarga ayirboshlanadigan tovarlarni chetga 
chiqarishdan boshqa, barcha har qanday tashqi savdoni man etish 
talabini ilgari surdi. 
100
Д.Джумонов, З.Аллаберганов. Иқтисодий таълимотлар тарихи. –Т.: “IQTISOD-MOLIYA” 
2017, 78-81 б. 

---

134 
Bunday qattiq chora-tadbirlar mamlakat hayotiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatadi. Xalqaro savdoda chetga chiqib qolgan Ispaniya iqtisodiy 
rivojlanishda ancha orqada qolib ketdi. 
Merkantilizm iqtisodiy ta’limot va davlat siyosati sifatida 
Fransiyada ancha rivoj topdi. Fransiyada merkantilizm vakillaridan biri, 
mashhur 
«Siyosiy iqtisod traktati» (1615) 
asarining muallifi 
Antuan 
Monkreten (1576–1621) hisoblanadi
. U davlatning iqtisodiyotga faol 
aralashuvini – jamg‘armani ko‘paytirishning, mamlakat xo‘jaligini 
mustahkamlash va rivojlantirishning asosiy omili sifatida qaradi. 
A.Monkreten pul boyligini ko‘paytirish yo‘llarini qidirdi, o‘z takliflarini 
qirol Lyudovik XIII ga tavsiya etdi. U manufakturani rivojlantirish, 
hunarmandchilik maktablari tashkil etish, mahsulotlar sifatini 
yaxshilash, o‘z mamlakati savdogarlariga tashqi savdoda monopol 
huquq berish, mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlar savdosini 
kengaytirish bilan Fransiya bozoridan xorijiy savdogarlarni siqib 
chiqarishni taklif qildi. A.Monkreten xorijiy savdogarlarni mamlakat 
boyligini so‘rib oluvchi nasosga taqqoslaydi. A.Monkreten dasturi 
Fransiya tashqi savdosini kengaytirishni ko‘zda tutadi, u nisbatan 
monetarizm g‘oyasini, shuningdek, savdo balansi konsepsiyasini aks 
ettiradi. 
Fransiyadagi amaliy merkantilizmning eng yorqin vakili