Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika unversiteti “Ona tili o‘qitish metodikasi ” fanidan

Kurs ishining maqsadi: 
O’quvchilar tahlil tartibini bilib olishlari uchun 
o’qituvchi bu tartibga rioya qilib so’zga xarakteristika berishning qulayligini 
tushuntiradi. 
Kurs ishining vazifalari: 
Ushbu maqsadni amalga oshirishda quyidagi
vazifalar amalga oshirildi.Boshlang’ich sinf o’quvchilarini yozuvga o’rgatish 
bo’yicha adabiyotlar va internet ma’lumotlari o’quvchilarni savod o’rgatishning ilk 
davridayoq o‘zbek tilining sintaktik qurilishida uyushiq bo‘lakli gaplarni o‘rganish 
masalasi atroflicha yoritib beriladi. 
Kurs ishining amaliy tuzilishi: 
Ushbu kurs ishi kirish, asosiy qism, 3 ta 
paragraf, xulosa foydalanilgan adabiyotlardan iborat. 
 
 

---

5 
II. Asosiy qism 
1. Boshlang`ich sinf ona tili darslarida so’zning morfemik tarkibini 
o’rganishning metodik ahamiyati.
Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq ona tili o’qitishga katta ahamiyat 
berila boshlandi. Bunda 1989 yil 21 oktyabrda «O’zbek tiliga Davlat tili maqomini 
berish haqida”gi qaror alohida o’rin tutadi. 
Ta’lim sohasidagi bu o’zgarishlar ona tili o’qitish metodikasida ham bir 
qator imkoniyatlarni yuzaga keltirdi. Bu yangiliklardan ko’plari maktablarda 
amaliyotga tatbiq qilinmoqda, ba’zilari hozircha sinovdan o’tkazilmoqda.Shunday 
qilib, fan sifatida ona tili o’qitish metodikasining o’z predmeti, vazifasi, nazariy va 
ilmiy sohasi bo’lib, bir qator fanlar o’rtasida uning ma’lum o’rni bor. Bu fan ham 
boshqa fanlar kabi rivojlanib, taraqqiy etib bormoqda.
3
Keyinchalik 1931 yil 5-
sentyabrda qabul qilingan “Boshlang’ich va o’rta maktab haqida”gi, 1932 yil 25-
avgust qabul qilingan «Boshlang’ich va o’rta maktab o’quv dasturlari rejimi 
haqida»gi qarorlar yuqoridagi kabi yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklarni bartaraf 
qilishda va o’quv mashg’ulotlari tizimini ishlab chiqishda maktabga va 
o’qituvchilarga yordam berdi. O’quvchilarga ta’lim-tarbiya berish vazifalaridan 
biri ularda ilmiy dunyoqarash elementlarini shakllantirishdir. Bu vazifani hal 
qilishda maqsadga muvofiq ishlashning yetakchi sharti − o’quvchini shaxs sifatida 
muvaffaqiyatli kamol toptirishdir. Quyidagi ko’rsatilgan omillar tilni o’rgatish 
bilan bog’liq holda o’quvchilarda ilmiy dunyoqarash elementlarini shakllantirish 
usulini 
belgilaydi:
Mustaqillgimizning dastlabki yillaridanoq butun mamalakat miqyosida talim 
tarbiya, ilm -fan, kasb hunar o`rgatish sohalarini isloh qilishga nihoyatda katta 
zarurat sezila boshlandi.Busiz jamiyatimizning biror bir sohasini o`zgartirishga 
erishib bo`lmaydi.
4
1. Tilning ijtimoiy hodisa sifatidagi mohiyati uning aloqa (kommunikativ) 
vazifasini ifodalashdan iboratdir. Maktabda, shu jumladan, boshlang’ich sinflarda
tilni o’rgatishning yetakchi yo’nalishi o’quvchilar tomonidan tilning aloqa 
vazifasini bajarishini tushunishlariga erishish hisoblanadi. 
2. Til bilan tafakkur uzviy bog’liq bo’lib, tafakkur so’z vositasida yuzaga 
chiqadi. 
3
B. Ma’qulova, S. Sa’diyeva. Sinfdan tashqari o'qish mashg'ulotlaii (4-sinf o'qituvchilari uchun metodik 
qo'llanma). — Т.: ,”O`qituvchi”,1997
4
. B. Ma’qulova, T. Adashboyev. Kitobim - oftobim (4 -sinf uchun sinfdan tashqari o'qish kitobi). — 
Т.: “O'qituvchi”, 1999.

---

Til tafakkurnipg mahsuli hisoblanib, ongdan tashqarida o’zicha yashamaydi.
Maktabda tilning barcha tomonlari (talaffuzi, fonetikasi, leksikasi, grammatikasi, 
so’z yasalishi)ni o’zaro bog’liq holda o’rganish ona tilini o’rgatishdagi yetakchi 
tamoyil bo’lib, uni amalga oshirish o’quvchilarning tilni murakkab, 
rivojlanuvchan, o’zaro bog’langan muhim tomonlarga ega bo’lgan hodisa sifatida 
anglab yetishlari uchun ilmiy asos yaratadi. Tilning mohiyatini bunday idrok etish 
hodisalarning rivojlanuvchanligi va o’zaro bog’langan qismlardan tuzilishini 
tushunishga 
zamin 
hozirlaydi.
Maktab tajribasi va maxsus tekshirishlar shuni ko’rsatadiki, yuqorida qayd 
etilgan dastlabki qoidalarni o’quv jarayonida amalga oshirishda ijtimoiy hodisa 
sifatida til haqidagi bilimlar majmuasini to’g’ri tanlash, asosiy til hodisalarini va 
turlarini tushuntirishda o’qituvchining tutgan metodologik yo’lining aniqligi, 
o’quvchilar fikrlashini faollashtirish, til nazariyasini o’rgatishga asos bo’ladigan til 
materialining yuqori sifatli bo’lishi kabi dalillar hal qiluvchi ta’sir etadi. Shubhasiz, 
har bir omil maktab tajribasida bir-biridan ajralgan holda bo’lmaydi. Aksincha, 
ularning bir-biriga to’g’ri, maqsadga muvofiq ta’siri ijobiy natija beradi.
Tilning rivojlanishi, ayrim so’zlarning ma’nolari haqidagi bilimni boshlang’ich 
sinf o’quvchilari ot, sifat, son, fe’lni o’rganish jarayonida asta-sekin bilib oladilar. 
Bu o’rinda «So’zning tarkibi» bo’limi katta imkoniyatga ega. O’quvchilar bu 
bo’lim materiallarini o’rganish jarayonida tilimizning yangi so’zlar bilan boyib 
borishi haqidagi muhim manbalar bilan, so’z yasalishi bilan tanishadilar. 
Ma’lumki, ko’pgina yangi so’zlar tilda mavjud bo’lgan so’zlar zaminida yaratiladi, 
tilda bor qoliplar kabi yasaladi: