So’z yasovchi qo’shimchalar ustida ishlash. Bu morfemani o’rganishning
asosiy vazifasi o’quvchilarni so’zda so’z yasovchi qo’shimchaning ahamiyati bilan
tanishtirish va shu asosda so’z yasovchi qo’shimchali so’zdan o’z nutqida ongli
foydalanish ko’nikmasini o’stirish hisoblanadi. O’quvchilar so’z yasovchi
qo’shimcha yordamida yangi leksik ma’noli so’z yasash mumkinligini tushunishi
muhim ahamiyatga ega.So’z yasovchi qo’shimchalar ustida ishlash ba’zi so’z
yasovchi qo’shimchaning ma’nosini va yasama so’zning grammatik belgilarini
aniqlash bilan birga olib boriladi. So’z yasovchi qo’shimchaning ma’nosini
tushuntirish uning so’z yasashdagi ahamiyatini o’quvchilar anglashiga imkon
beradi, ularning diqqat-e’tibori so’z yasovchi qo’shimcha yordamida yangi leksik
ma’noli so’z yasalishiga qaratiladi. Masalan:
ish – ishchi, ishli, ishchan, ishla). Yasalgan so’z qaysi so’z turkumiga kirishini aniqlash so’z yasovchi qo’shimcha
yordamida har xil so’z turkumiga oid so’zlar yasash mumkinligi haqidagi
tasavvurni chuqurlashtiradi.
So’z yasovchi qo’shimchani ongli o’zlashtirish uchun quyidagi mashqlar
guruhidan foydalanish yaxshi natija beradi:
Birinchi guruh mashqlar ga har xil so’z yasovchi qo’shimcha qo’shish bilan
hosil bo’lgan bir xil o’zakli so’zlarning ma’no jihatdan farqini qiyoslashga oid
vazifalar kiradi. Masalan,
gul so’zidan -chi, -zor so’z yasovchi qo’shimchalari bilan yangi so’z yasang. Hosil bo’lgan so’zlarni ma’nosi va tarkibiga ko’ra qiyoslang. Ularda nima o’xshash? So’zning qaysi qismi ularni ma’nosiga ko’ra farqlayapti? Yangi so’zlarni qatnashtirib gap tuzing. Ikkinchi guruh mashqlar ga bir so’z yasovchi qo’shimchani har xil so’zlarga
qo’shishdan hosil bo’lgan so’zlarda so’z yasovchi qo’shimchaning ma’nosini
qiyoslashga oid vazifalar kiradi. Bunday mashqlarning maqsadi so’z yasovchi
qo’shimchaning ma’nosi haqidagi bilimni elementar tarzda umumlashtirish
hisoblanadi. Masalan,
