O. T. Husanov konstitutsiyaviy

1 Karimov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini
rivojlantirish konsepsiyasi. - Т.: «O'zbekiston», 2010. 45-bet.
2 Qarang: O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2013-yil, 17-son, 219-modda.
334

---

Qonunlarda va boshqa dasturiy hujjatlarda fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 
organlariga yuklatilgan vazifalarni bir nechta guruhga bo‘lib ko‘rsatish mumkin. 
Bular:
1. Fuqarolarga jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda qatnashish huquqini 
amalga oshirishda ko‘maklashish.
2. 0 ‘z hududlarida ijtimoiy va xo‘jalik vazifalarini, ijtimoiy muhofazani hal 
qilish, ommaviy madaniy tadbirlarni o‘tkazish, axloqiy-tarbiyaviy faoliyat bilan 
sh u g‘ullanish.
3. Davlat hokimiyati organlariga 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunlarini, 
Prezident va hukumat hujjatlarini, xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarning 
qarorlarini bajarishda yordamlashish.
Fuqarolarning jamiyat va 
davlat 
ishlarida 
ishtirok etishi 
ularning 
konstitutsiyaviy huquqidir. Ana shu huquqni amalga oshirishda fuqarolarga 
o‘zini o‘zi boshqarish organlari turli yo‘llar orqali yordam beradi, jumladan: 
mahalliy hokimiyatning vakillik organlariga nomzod ko‘rsatish; aholini vakillik 
organlarining saylovida ishtirok etishga jalb qilish; tashviqot-targ‘ibot ishlarini 
olib borish; aholini saylov boladigan joy, vaqt haqida xabardor qilish, fuqarolar 
yig‘ini raislari sayloviga fuqarolarni jalb qilish va saylovlarda ishtirok etish 
uchun tegishli sharoitlar yaratish.
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari hududlarida xo‘jalik ishlari, 
kichik biznes, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash, aholini ish bilan ta ’minlash, 
aholini ijtimoiy himoya ishlari bilan shug‘ullanadi. Turli madaniy tadbirlar va 
boshqalarni o‘tkazish bilan aholini huquqiy bilimini o‘stirish, huquqiy madaniyatini 
shakllantirishga ta ’sir qiladi. Ularning eng muhim vazifalari insonlarni, ayniqsa, 
yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, axloqiy fazilatlarini, eng yaxshi urf- 
odatlarimizni ular ongiga singdirish hisoblanadi.
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining muhim vazifalaridan 
yana biri yuqorida tilga olingan davlat organlariga qonun va boshqa qonun 
hujjatlari boshqarilishini ta ’minlashda ko‘maklashuvidir. Mahalla fuqarolariga 
o‘z burchlarini, majburiyatlarini, davlat va jamiyat oldidagi mas’uliyatini oshirish 
jamiyat taraqqiyoti uchun muhim ekanligini tushuntiradi va ta’sir qiladi.
Fuqarolik jamiyatining shakllanishi davlat organlari faoliyati ustidan 
jamoatchilik nazoratini kuchaytirishni taqozo etmoqda. Bu ishda fuqarolarning 
o‘zini o‘zi boshqarish organlari ishtiroki zarur bo‘lib qolmoqda, yoki boshqacha 
aytganda, ijro hokimiyati organlari ustidan jamoatchilik nazoratini o‘rnatish 
shakllaridan biri fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari faoliyati bo'lib, bu 
ham fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarishning muhim vazifalariga aylanmoqda.
Mamlakatimizda olib borilayotgan demokratik islohatlar, fuqarolarning 
o‘zini o‘zi boshqarish tizimini ham tubdan yangilash, takomillashtirish zaruratini 
t u g ‘dirdi. 0 ‘zini o‘zi boshqarish organi hisoblanuvchi fuqarolar yig‘ini, uning 
raisi vazifalari, mas’ulyati, vakolatlarini zamon talablaridan kelib chiqib belgilash 
davlat faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida belgilandi. Bu boradagi
3 3 5

---

mavjud muammolarni hal qilishni va o‘zini o‘zi boshqarishni yuqori darajaga 
ko‘tarishni ko‘zda tutuvchi, 0 ‘zbekiston Prezidentinig 2020-yil 18-fevraldagi 
«Jamiyatda ijtimoiy-ma’naviy muhitni sog‘lomlashtirish, mahalla institutini 
yanada qo‘llab-quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi 
darajaga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g ‘risida»gi1 PF-5938-sonli Farmoni 
jamiyat hayotida muhim rol o‘ynashiga shubha yo‘q.
Farmonda asosiy muammolar sifatida keyingi paytlarda fuqarolar yig‘inlariga 
ularga xos bo‘lmagan funksiyalarni yuklanayotganligi, ularning boshqa idoralar 
bilan hamkorligi talab darajada yo‘lga qo‘yilmaganligi qayd qilinib, fuqarolarning 
o‘zini o‘zi boshqarish organlarining asosiy vazifasi sifatida: aholi osoyishtaligini 
ta ’minlash; oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib chiqish; 
nuroniylar ijtimoiy faolligini oshirish, mahallani jinoyatchilikdan xoli hududga 
aylantirish belgilab qo‘yildi.
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi hisoblanuvchi fuqarolar y ig‘ini va 
uning tuzilmasi - fuqarolar yig‘ini raisi belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli 
bajarishlari uchun ularga yuklangan 46 ta vazifa bekor qilindi2.
Bu vazifalarni bekor qilinishi fuqarolar yig‘ini, uning raisi endi asosiy 
e’tiborni hududda m a’rifiy ishlarni samarali tashkil qilish, hududni jinoyatdan 
xoli qilish, yordamga muhtoj aholini qo‘llab-quvvatlash bilan sh u g ‘illanishga 
qaratish imkoniyatini yaratadi.
Farmon mahalla institutini takomillashtirish, fuqarolar yig‘ini faoliyatini 
kuchaytirish, buning uchun ularni doimiy davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni 
yo‘lga qo‘yish uchun, 0 ‘zbekiston Respublikasi M ah alla va oilani qo‘llab- 
quvvatlash vazirligini tashkil etishni ko‘zda tutdi.
Vazirlikni vazifasi, faoliyati, vakolatlari, tashkiliy va huquqiy tuzilmalari 
haqida 2020-yil 18-fevralda 0 ‘zbekiston Prezidentining « 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Mahalla va oilani qo‘llab-quvvatlash vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g ‘risida» 
Qarori qabul qilindi3.