O ’z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o LI y va o ’rta maxs us t a ’lim

21G’ulamov Ya.G’ Xorazmning sug’orilish tarixi. ^ sh R e ^ , 1957. b.200.

---

17
Urganch hokimi etib tayinlangan edilar. Farzandlari orasida ahillik bo’lmadi. 
Ayniqsa Habash bilan Elbars boshqa inilarga qaraganda taxtni egallab, xon 
bo’lishdan ko’proq manfaatdor edilar. Hatto o’z otasiga bo’ysunishdan bosh 
tortdilar va har qanday yovuzlik yo’li bilan bo’lsada, xonlikni qo’lga olishga 
intildilar.
Xabash va Elbarsning bu harakatidan Arab Muhammaddan norozi bo’lgan 
o’zbek sultonlari, ayniqsa, uyg’ur va nayman qabilalari boshliqlari qo’llab 
quvvatlay boshladilar. Ular Arab Muhammadxonga qarshi isyon ko’tardilar. Bu 
vaziyat Arab Muhammad lashkarlari va muxolifchi kuchlar o’rtasida 
to’qnashuvga olib keldi. 1621 -ilda Toshli yormish arig’i bo’yida Xabash va 
Elbars qo’shinlari Arab Muhammad qo’shinlarini mag’lubiyatga uchratdi. Xon 
ana shu jangda asir olindi va o’g’li Xabash sulton huzuriga jo ’natildi. 
Mansabparast, 
nopok, 
imonsiz, 
diyonatsiz 
farzandlar 
otasi 
Arab 
Muhammadxonni ikki ko’zini ko’r qilib, Xivaga jo ’natdilar. Xiva xonligida 
hokimiyat Xabash va Elbars sulton qo’liga o’tdi(1621-1623). Ular 1623-yilda 
Arab Muha.mma.dni xotinlari, yosh farzandlari, nabiralarini qatl qilishga farmon 
berdilar. Ularning mudhish ishlari va yovuzligidan g’azablangan Isfandiyor 
sulton qo’shin to’plab, ularga qarshi kurash boshladi. Urganch yaqinida Xabash- 
Elbars va Asfandiyor qo’shinlari o’rtasida keskin jang bo’lib, bu jangda 
Asfandiyor qo’shinlari g’alaba qozondi. Elbars asir olinib, darhol qatl qilindi. 
Xabash sulton qolgan askarlari bilan Sirdaryo vodiysidagi Qoraqalpoqlar orasiga 
qochib ketdi. Biroq keyin u ham ushlanib qatl qilndi. Xiva xonligi taxtiga 
Asfandiyor chiqib oldi (1623-1643). U davlat boshqarishda o’ziga madadkor
bo’lgan turkman sardorlariga 
tayandi. Davlat 
tizimidagi barcha yuqori
22
lavozimlarga turkman vakilliri qo’yildi. Ularga katta imtiyozlar berildi .
Asfandiyorxonning turkmanlarga yon berish siyosati o’zbek qavmlari 
o’rtasida kuchli norozilik keltirib chiqardi. Asfandiyorxonning og’ainilari ham u 
olib borayotgan siyosatdan norozi bo’ldilar. Abulg’oziy sulton Asfandiyor 
xonga qarshi ko’tarilgan kurashga boshchilik qildi.