Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик қурилиш инфраструктураси факультети

Sement mustahkamligi suv sement nisbatiga hamda qotish sharoitlariga 
bog’liqligi. 
Qorishmalar va betonlar sementoshning g‗ovakligi hamda mustaxkamligi 
boshqa bir hil sharoitlarda xal qiluvchi tarzda suv-sement nisbatiga bog‗liq bo‗ladi. 
Barcha turdagi bog‗lovchi moddalar uchun, eng maqbul suv - sement nisbati 
Sement 
Semen
t 
mark
as
i 
Mustahkamlik, МPа. Кg/sm
2
Egilishga. R
Siqilishga .R 
3 sutka. 
28 sutka. 
3 sutka . 
28 sutka . 
Qo‘shimchasiz va 
mineral 
qo‘shimchali 
400 
- 
5.5 – 55 
- 
40 – 400 
500 
- 
6 – 60 
- 
50 – 500 
550 
- 
6.2 – 62 
- 
5.5 – 500 
600 
- 
6.5 – 65 
- 
60 – 600 
Tez qotuvchi 
400 
4 -40 
5.5 – 55 
15 – 150 
40 – 400 
500 
4.5-4.5 
6 - 60 
28 - 280 
50 – 500 

---

23 
bo‗lib, undan yuqori kursatkichda mustahkamlik kamayadi. Sementlar suvda yoki 
suv bug‗lari bilan to‘yingan muxitda tezroq, havoli muxitda esa sekinroq qotadi. 
Mustaxkam beton olish uchun lozim bo‗lgan issiq nam muxitni yaratish kerak.
Portlandsement qotish tezligiga harorat va qo’shimchalar ta’siri. 
Portlandsement va uning turlariga harorat katta ta‘sir ko‘rsatatadi. Haroratni 0 
dan 5 – 8 
o 
C gacha ta‘sirida qotish jarayoni 2 – 3 marotaba sekinlashadi. 0 dan past 
haroratda bu jarayonlar qisman to‗xtaydi. Qotish davrida yuqori haroratda suvni 
yetishmovligi nafaqat gidratlanish jarayonini sekinlashtiradi balki betonglar 
mustaxkamligini barqarorligini pasaytiradi. Suv butunlay muzlaganda qotish 
jarayonlari butunlay to‗xtatiladi. Shular issiqlik ishlovini 2 ta usulini amalda keng 
qo‗llanilishiga asos bo‗ldi. Biri qotayotgan betonga atmosfera bosimida 70 – 95
o 
C 
harorat ta‘sirida issiqlik ishlovi beriladi (Elektromablag‗, infraqizil nur, bug‗.). 
Ikkinchi usulda issiqlik to‘yingan bug‗ (0.9 – 1.6 MPa) va harorat 174.5 - 200 
o
C 
da olib boriladi. Zamonaviy zavodlarda ushbu usulda buyumlarni mustaxkamligi 
yakuniy mustaxkamligidan 70 – 80% ga erishiladi. Issiqlik ishlovi klinker 
minerallariga har – hil ta‘sir ko‗rstadi. Masalan normal sharoitda va 80 
o 
C 
haroratda
C
3
S , C
4
AF intensiv ravishda qotadi, C
2
S ning mustaxkamligiga issiqlik 
ishlovi kam ta‘sir etadi. Tarkibida 50 – 60 % C
3
S, 6 – 9 % C
3
A bo‗lgan sementlar 
80-95 
o 
C haroratda nixoyatda tez mustahkamlikka ega bo‗ladilar. Yuqori alitli 
sementlarni 80 
o 
C da bug‗latish tavsiya etiladi, chunki yuqori haroratda (90 -95 
o 
C) boshlang‗ich muddatlarda qotish tezlatilsa ham qolgan qotish muddatlarida 
mustahkamlikka erishmaydi. Shlak va pussolon portlandsementlarni 90 – 95
o 
C 
haroratda bug‗latilishi betonlani mustaxkamligi o‗sishiga ta‘sir etadi. Kimyoviy 
qo‗shimchalar semntlarni qotish tezligini tezlashtirish uchun qo‗llaniladi. Eng ko‗p 
ishlatiladigan CaCl
2 
( 1 – 1.5 % sement massasidan), CaCl
2 
+ NaCl (3 % + 7 %) 
gidratlangan sementlar (1 – 3%gacha ) va boshqalar. Zamonaviy tadqiqot 
izlanishlar natijasida shu narsa tatbiq etildi: issiqlik ishlovida har xil sementlarni 
xulqi kupgina omillarga bog‗liq (Mineralogik tarkibi, klinker mikrotuzilishi, 

---

24 
maydalik darajasi, suv sement nisbati va boshqalar). Shuning uchun issiqlik 
ishlovining rejimi tajriba orqali o‗rnatiladi (harorat va davomiyligi).