O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

3.1. Silindr shaklidagi vertikal rezervuarlar
Silindrik vertikal rezervuarlar neft mahsulotlari saqlanadigan eng
keng tarqalgan idishlardir. Ular gorizontal rezervuarlarga nisbatan
kam joy oladi va ularni tayyorlashga kam metall sarflanadi. Ular
ekspluatatsiyada qulay, ichidagi suyuqlik oson yo‘l (usul) bilan
aniqlanadi. Vertikal silindrik rezervuarlarning hajmi 25 m
3
dan 100000
m
3
gacha bo‘ladi. Ko‘pgina rezervuarlar standartlashtirilgan, qolganlari
maxsus loyiha bo‘yicha yasaladi. Rezervuarlar mustahkam
zichlashtirilgan asosga va uning ustiga to‘shalgan (0,06 – 0,1m) qum
ustiga o‘rnatiladi. Rezervuarlarning pastki qismi korroziyaga uchramasligi
uchun qum yotqizilgan joyning ustki qismiga bitum yoki mazut surtiladi.
Asos (fundament) konus shaklida bo‘ladi, asosning diametri
rezervuarning diametridan 1 – 1,2 m ga katta bo‘lishi kerak. Nishabi
markazdan chekkasiga qarab 1:120 nisbatda bo‘lishi kerak.
Rezervuar asosidagi qumning to‘kilib-sochilib ketishining
oldini olish maqsadida fundamentning atrofini 0,25 – 0,3 m
qalinlikdagi beton yoki tosh devor bilan o‘rab qo‘yiladi.
Sanoatda hozirgi vaqtda rezervuarlarni metall plastinkalarini
payvandlash (ulash) yo‘li bilan tayyorlanadi. Bu usul bilan
rezervuarning barcha qismlarini alohida-alohida tayyorlanadi.
Buning uchun metall listlari vallar orasidan o‘tkazilib payvand
qilinadigan joylari – silindrik korpus uchun, kesilgan va bichilgan
metall listlar – qopqog‘i va tag qismi uchun tayyorlanib qo‘yiladi.
Korxona sharoitida fermalar, narvonlar va maydonchalar
tayyorlanadi. Rezervuarlar o‘rnatiladigan joyda yig‘iladi.
Rezervuarlarning pastki qismi usun «asos» (fundament)
tayyorlanadi. Rezervuarlarning tag qismini tashkil qiluvchi listlar
bir-biriga uchma-uch qilib ulanadi yoki avvaliga ko‘ndalang
choklar ulanadi, keyin uzunasiga payvandlanadi. Payvandlash
qo‘lda yoki avtomatik ravishda bir bosqichli usulda tag qismini
markazdan chetki qismiga qarab olib boriladi.

---

---

31
Òag qismining barcha listlari periferiya qismlaridan tashqari

bir xil o‘lchamda (1500½6000 mm) bo‘ladi. Periferiya listlari
bichilganda jihozning pastki qismi dumaloq bo‘lishi kerak.
Rezervuarning korpusini belbog‘lari bo‘yicha yig‘iladi. Ular
valsovka qilib tayyorlab va poyaslar (belbog‘lar) bir-biri bilan
uchma-uch yoki ko‘ndalang (âíàõëåñòêó) choklar usulida
payvand qilinadi, chunki vertikal choklar meridian choklar bilan
ustma-ust tushib qolmasin va har xil tomonlarda joylashsin. Ko‘n-
dalang payvand qilinganda poyaslar teleskoðik ravishda, ya’ni
har bir poyasning diametri pastdan yuqoriga qarab kamayib boradi
(2- a rasm) yoki zinapoya (2- b rasm) shaklida bo‘ladi.
2- rasm. Vertikal silindrik