O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdrasi


-mavzu: B.F.Skinnerning operant o‟rganish nazariyasi



Yüklə 461,29 Kb.
səhifə20/40
tarix01.12.2023
ölçüsü461,29 Kb.
#170600
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   40
Namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdras-fayllar.org

7-mavzu: B.F.Skinnerning operant o‟rganish nazariyasi 


55
Reja: 


1.Klassik bixeviorizm xulq- atvor haqidagi fan sifatida


2.Operant o‘rgatish 
3.B.Skinerning radikal keskin bixeviorizmi
4.B.F.Skinnerning operant asoslangan nazariyasi 


Tayanch so‟z va iboralar: B.Skiner,bixeviorizm, reaktsiya, trening, operant,
bixeviorizm, radikal 
Jon Uotson 1913 yilda ―Bixeviorizm‖ atamasini qo‘lladi. Bixeviorizmning 

maqsadi xulq-atvorni yuzaga keltirgan stimulni hamda natijani (taqdirlash, jazolash


yoki neytral effekt) ning o‘zaro munosabatini tushuntirishdan iborat
2
.

Klassik bixeviorizmning markaziy xulosasi quyidagilardan iborat psixik


taraqqiyot bolaning hayoti davomida sodir bo‘lib, asosan ijtimoiy muhitdan bog`liq 
bo‘ladi. Bolaning rivojlanishini o‘rganuvchi tadqiqotlarda asosiy e`tibor,
o‘rgatishga yordam beruvchi yoki to‘sqinlik qiluvchi ya`ni stimullar o‘rtasidagi 
aloqani hosil bo‘lishi va ular asosida yuzaga keluvchi reaktsiyalar sharoitini
o‘rganishga qaratilgan. Muhit bolaning bevosita jismoniy qurshovi olami aniq 
hayotiy vaziyatlardan hosil bo‘luvchi sharoit sifatida o‘z navbatida kuzatuvchilar
zanjiriga bo‘linishi mumkin va zarur bo‘lgan turli stimullar yig`indisidan iborat 
bo‘lgan vaziyat sifatida ko‘rib chiqilgan. SHu tarzda, muhit ta`siri stimullar
yig`indisi bolaning rivojlanish xarakteri va xulq-atvor mazmunini aniqlaydi.
Hozirga qadar klassik asoslashning
mexanizmi 
insonning psixik
rivojlanishida asosiylardan biri bo‘lib hisoblanmaydi lekin uning ta`siri xulq-
atvorning u qadar murakkab bo‘lmagan ba`zi shakllari bilan chegaralangan.
Klassik asoslash respondent xulq-atvorini shakllanishiga olib keladi ya`ni har doim 
mavjud bo‘lgan ma`lum stimullarga nisbatan o‘ziga xos javob reaktsiyalarini hosil
bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Masalan, igna bilan ukol qilganda qo‘lni tortib olmoq. Dj. 
Uotson yondashuvining zaifligi shundaki, klassik asoslashda individ repertuarida
avval mavjud bo‘lgan reaktsiyalar va yangi stimullarning bog`lanishi sodir bo‘ladi. 
2
Watson J. (1913). Psychology as the Behaviorist Views it. Psychological Review, 20,158-177 

56
Insonni o‘zidan faollikni talab qiluvchi murakkab ko‘nikmalarga o‘rgatishni 


masalan, nutq, qiyinmatematik masalalarni echish musiqiy asboblarda o‘ynash


klassik asoslash nuqtai nazaridan tushuntirish juda qiyin. Individ uchun mutlaqo 
yangi xulq-atvor shakllarini qanday yuzaga kelish masalasini aniqlashtirish
o‘rgatishning yangi shakllarini ishlab chiqishni talab qildi.
Erikson hammualliflikda yozilgan ―Qarilikda hayotiy qiziqishlar‖ kitobida
1986 ego-yaxlitlik hissiga erishishda keksa odamlarga yordam ko‘rsatish yo‘llari 
haqida fikr yuritgan. Kitob 70 yoshdan oshgan ko‘pgina odamlarning tarixini
o‘rganishga asoslangan. E.Erikson ularning hayot tarixini kuzatib, ular avvalgi 
bosqichlardagi hayotiy muammolarni qanday engib o‘tganliklarini tahlil qilgan.
SHu asosda quyidagicha xulosaga kelgan agar keksa odamlar jismoniy va 
psixologik qobiliyatlarini pasayishi arafasida o‘z yashash qobiliyatlarini saqlab
qolishni istasalar ular nevaralar tarbiyasi, siyosat sog`lomlashtiruvchi jismoniy 
tarbiya dasturlari kabi faoliyat ko‘rinishlarida ishtirok etishlari kerak. Qisqacha
aytganda E.Erikson agar keksa odamlar o‘z menining yaxlitligini saqlab qolishga 
manfaatdor bo‘lsa ular o‘tmish haqida mulohaza qilgandan ko‘ra, biror bir nima
bilan ko‘proq mashg`ul bo‘lishi kerakligini uqtiradi. SHaxs ijtimoiy-psixologik 
rivojlanishi modeli shaxs va yosh davrlar psixologiyasi uchun juda katta
ahamiyatga ega. Nazariya va asosiy tushunchalardagi ayrim mavhumlikka qaramay 
E.Erikson g`oyalari keng ahamiyatga ega bo‘lib ta`lim va ijtimoiy faoliyat
doirasida individual va kasbiy maslahat berish sohasida amaliy tatbiqini topdi 
ayrim empirik tadqiqotlarga masalan, o‘smirlardagi identiklikni muvofiqlikni
shakllanish shart-sharoitlari va oqibatlarini o‘rganish bo‘yicha D.Marsianning 
ishlariga turtki bo‘ladi.



Yüklə 461,29 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   40




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin