O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdrasi
Kuzatish, taqlid qilish orqali o‟rgatish fenomeni
Yüklə 461,29 Kb.
|
|
Kuzatish, taqlid qilish orqali o‟rgatish fenomeni
Murakkab ijtimoiy xulq-atvorni egallanishini izohlash uchun operant va respondent o‘rgatish mexanizmlari etarli emas. Javob topish jarayonida, birlamchi ahamiyatni o‘rgatishning o‘ziga xos tipi-vizual o‘rgatishga yoki kuzatish yordamida o‘rgatishga qarata boshlaganlar. Albert Banduraning 1960-yillardagi erta ishlari bixeviorizmda o‘rganishning kognitiv modellari uchun ko‘pliklardan biri hisoblanadi. Bunda kuzatish o‘rganish jarayoni bo‘lib, hech qanday o‘quv faoliyatisiz amalga oshadi, kuzatilayotgan model esa hatto kuzatuvchi uchun taqlid manbai bo‘layotganini sezmasligi ham mumkin 5
A.Bandura 1925-y o‘rgatishning bunday usulini ijtimoiy kognitiv, deb
70
etarlidir. Oqibatda xulq-atvor namunasi qaytadan ishlab chiqiladigan inson. Bu holatda inson boshqaning harakatlarini ko‘zga ko‘rinadigan oqibatlariga tayanishi mumkin ma`lumot axborot olish va o‘z xulq-atvorini tuzatish kuzatishi xulq- atvorning ma`lum bir shakliga harakatning kognitiv obraziga bixevioral moyillikni yaratadi. Xulq –atvor modeliga amal qilish kodlangan axborot ma`lumotga tayangan holda sodir bo‘ladi. Agressiyani moyillashtirish sharoitlarini o‘rganish ijtimoiy o‘rgatish nazariyasining tayanch mavzularidan biridir. Ijtimoiylashuv tushunchasi favqulotda keng va ko‘p qirralidir, har bir madaniyatda jamiyatning tarkibiy a`zosini sifat va bilishga o‘z talablari mavjud. Biroq, xulq-atvorning ba`zi ko‘rinishlari ko‘proq universal umumiy rol o‘ynaydi bu o‘zaro ijtimoiy protsial xulq-atvor hamkorlik, o‘zaro yordam altruizm polorolevoy xulq-atvor, agressiyaning maqbul shakllari hayotning bunday aspektoriga o‘rganish har qanday hamjamiyatda mutlaqo zarurdir. A.Bandura bolalar va o‘spirinlardagi agressiyaning laboratoriya va dala tadqiqotlarini o‘tkazgan. Masalan, bir qator eksperemental tadqiqotlarda 4 yoshli bolalar guruhiga modellar uchun turli oqibatlarga olib keluvchi rag`batlantirish yoki jazolash, zo‘ravon xulq-atvor namunalarini ifodalovchi filmlar namoyish etilgan. Katta yoshdagi odam ishirilgan rezinka qo‘g`irchoqni mushtlari bilan urib, uning sha`niga qo‘pol luqma tashlagan, so‘ngra uni taqdirlashgan shirinlik bilan mehmon qilishgan yoki urishishgan koyiganlar, filmdan so‘ng bolalarga filmda ishtirok etgan o‘yinchoqlarni mustaqil o‘ynash imkoniyati berilgan. Natija shuni ko‘rsatdiki, agressiv obrazli taqdirlangan odam modeli ishtirok etgan filmni ko‘rgan bolalarda agressiv xulq-atvor darajasi yuqori bo‘lgan. Manipulyativ eksperemental Yüklə 461,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|