O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi s. B. Bairova, G. M. Abduraupova

Qabziyat (ich qotishi)
 
– ichakda ovqatning sekin so‘rilishi 
oqibatda yuzaga kelib, ichakni ozgina qattiq axlat kelishi bilan 
turib-turib bo‘shalishiga (defekatsiya) ga olib boradi. Qabziyat 
ichakda biror kasallik bo‘lmay turib, faqat notog‘ri ovqatlanish 
yoki kamharakatlik natijasida, ovqat miqdori va sifat jihatdan 
ichak peristaltikasi yetarli darajada ta’sirlantirilmaganda paydo 
bo‘lishi ham mumkin. 
Yotig‘liq bemorlarda ko‘pincha qabziyat bo‘ladi. Bunga 
sabab ulardagi asosiy kasallikgina emas, balki kam harakat 
qilish, ishtaha yo‘qligidan ovqat yeyishdir. Shuning uchun 
tibbiy-ijtimoiy xodim bemorga qarayotganda uni ovqatning 
hammasini yeyishga undashi va ko‘proq suyuqlik ichirishi kerak. 
Qabziyatda bemorlarda qorin og‘irlashadi, dam bo‘lib 
ichakning to‘la bo‘shalmaganligiga xos sezgi paydo bo‘ladi. 
Ichakda axlat massasi turib qolishi natijasida mahsulotlarning 
so‘rilishi, organizmning zaharlanishiga olib keladi. Bu – bosh 
og‘rig‘i, lanjlik, behollikka olib keladi.
Qabziyatga qarshi kurashish uchun kerakli miqdorda 
suyuqlik (1,5–2 l bir kunda): suv va meva sharbatlari buyuriladi. 
Ovqat ratsioniga katta miqdorda meva va sabzavotlar, yogurt, 
qatiq qo‘shiladi. Shokolad, tuxum, tvorog, yong‘oq kabi mahsu-
lotlar iloji boricha tavsiya etilmaydi. Tibbiy - ijtimoiy xodim 
shifokor kelgunga qadar anjir aralashmasini, qora olxo‘ri 
qaynatmasini, og‘ir hollarda esa Guttalaks tomchisidan berishi 
mumkin. 

---

114 
Shifokor buyurganiga qarab vaqti - vaqtida har xil surgi 
dorilar beriladi va huqna qilinadi. Tibbiy-ijtimoiy xodim 
bemorning faqat ichi kelganligini emas, axlat miqdorini ham 
kuzatib borishi kerak.
Beixtiyor ich kelishi (defekatsiya) 
– bemorlarda
 
defekatsiya 
akti nerv boshqaruvi buzilganda, nerv sistemasi kasilliklarida, 
hushdan ketish bilan o‘tadigan xastaliklaridan (infeksiyalarda, 
miyaga qon quyilganda va hokazolarda) kuzatiladi. Axlatni tutib 
turolmasligi to‘g‘ri ichak sfinkteri sohasidagi mahalliy yallig‘la-
nish va o‘smalar, travmatik kasalliklar sabab bo‘lishi mumkin. 
Beixtiyor ichi keladigan bemorlar alohida xonalarga joylashti-
riladi. Ularga yuqori kaloriyali va oson hazm bo‘ladigan 
ovqatlar beriladi. Bunday ovqat organizm ehtiyojlarini qondirib, 
axlat shakllanishi uchun juda kam qoldiq beradi. Badanni toza 
tutish uchun bemor ostini tez-tez yuvib turish, nam sochiq 
bilan artish, ichkiyimlarini vaqtida almashtirish lozim.