O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston davlat jahon tillari universiteti yosh fiziologiyasi va gigiyenasi fanidan

Ko’zning himoya apparati 
Ko’zning himoya moslamalariga ko’z kosasi, kipriklar bilan qurollangan 
qovoqlar va ko’z yosh apparati kiradi. Qovoqlar yopilib-ochilib turadi. Shu bilan 
ko’zni turli-tuman zararli agentlardan himoya qiladi. Qovoqlarning qirralarida 
kipriklar bor. Kipriklarning ildiz qismida sezuvchi nerv uchlari joylashgan bo’lib, 
ular kipriklarga kelgan ta'sirotlar tufayli qo’zg’aladi va qovoqlarning reflektor 
ravishda yumulib-ochilishiga sabab bo’ladi. Har ikkala qovoq bir vaqtda yumulib-
ochiladi, qovoqlarning chetlarida shilliq suyuqlik ajratadigan Meyboniy bezchalari 
joylashgan. Bu bezchalarning suyuqligi ko’z yosh suyuqligi bilan birgalikda 
konyuktiva yuzasi va shox pardani qurib qolishdan saqlaydi. Ko’z yosh apparati 
ko’z yosh bezlari, ularning yo’llaridan, ko’z yosh haltachasi va burun – ko’z yosh 
yo’lidan iboratdir. Ko’z yosh bezlari ko’z kosasi tashqi chekkasining yuqorigi 
qismida joylashgan bo’lib, o’zidan ko’z yosh suyuqligini ajratadi. Ko’z yosh 
suyuqligi konyuktiva yuzasidan oqib tushib, ko’zning ichki burchagida, ko’z yosh 
xaltachasida to’planadi. U yerdan burun-ko’z yosh yo’li orqali burun bo’shlig’iga 
oqib tushadi. Ko’z yosh suyuqligi turli tuman ta'sirlar tufayli reflektor yo’l bilan 
ajraladi. Ko’z yosh suyuqligining tarkibida 98% suv, 1% tuzlar (asosan osh tuzi) 
va 1% organik moddalar bo’ladi. Ko’z yoshida bakteriotsidlik xususiyatiga ega 
bo’lgan lizotsim fermenti bor. Ko’z yoshi shox parda va konyuktivani namlab 
turishi bilan birga ko’zga tushgan narsalarni yuvib tashlaydi. 

---

Eshitish analizatori
 
Tovushni odam va hayvonlar quloqlari yordamida qabul qiladi. Binobarin, 
quloq eshitish analizatorining retseptor apparati bo’lib, hisoblanadi. Tovush 
to’lqinlari quloq uchun adekvat ta'sirlovchidir. Quloq eshitish organi bo’lishi bilan 
bir vaqtda unda tana muvozanatini saqlovchi apparat – vestibulyar apparat ham 
joylashgan. 
Quloqning tuzilishi. Quloq uch qismdan tashkil topgan: tashqi quloq – 
tovushni qabul qiluvchi apparat, o’rta quloq – tovushni o’tkazuvchi apparat, ichki 
quloq – tovushni qabul qilib, eshitish ta'siriga aylantiruvchi apparat. 
4-rasm. Odam qulog’ining tuzilish chizmasi. 
1-quloq suprasi; 2-tashqi eshituv yo’li; 3-quloqning nog’ora pardasi; 4-eshituv 
suyaklari; 5-ichki quloq.