O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

2-sinfda “Kuch birlikda” matni asosida bayon yozish namunasi: 
2-sinfda bayon birinchi marta yozdiriladigan darsda bayonning nima ekani, 
qanday yozma ish turi ekankigi bolalarga tushuntiriladi. “Jarangsiz jufti bor jarangli 
undoshlarning imlosi” mavzusi o`rganilgandan so`ng quyidagi matn asosida bayon 
olish mumkin. Bu dars quyidagicha tuzulishda bo`ladi: 
1. O`qituvchining o`quvchilarni bayon yozishga tayyorlovchi kirish nutqi: 
-Biz bugun bayon yozamiz. Bayon o`zi nima? Biz ona tili darsimizda aralash 
berilgan so`zlardan gap tuzganmiz. Aralash berilgan gaplarni tartibga solib matn 
tuzganmiz. Rasmlarga qarab savollarga javob yozganmiz. O`qish darslarida o`qigan 
asarlarimizni o`z so`zlarimiz bilan og`zaki qayta hikoyalaganmiz. Bular bayon 
yozishga sizni tayyorlab bordi. Endi ona tili darsida o`qish darsida o`qigan 
hikoyalarimizga o`xshagan matnni o`qib, qayta hikoyalab, so`ng o`z so`zlarimiz 
bilan yozsak, bayon bo`ladi. 
2.Matnni ifodali o`qish va tahlil qilish. 
“Kuch birlikda” matni ifodali o`qib beriladi: 

---

626 
Bir chumoli katta don topib oldi. Uni iniga olib ketmoqchi bo`ldi. Don og`ir 
edi. Chumoli donni ko`tara olmadi. 
Shundan keyin chumoli o`rtoqlarini yordamga chaqirib keldi. Ular birgalikda 
donni inlariga olib keldilar. (33 so`z) 
O`qituvchi matnni o`qib beradi. So`ng usti yopib qo`yilgan shu matnni 
ochiladi. O`quvchilar ichlarida o`qiydilar. 
3.Matn yuzasidan suhbat: 
–Hikoyada qanday chumolilar haqida gap boradi? 
–Chumoli nima uchun yordamga chaqirdi? 
–Chumolilar birlashib nima qildilar? 
4. Hikoya sarlavhasi ustida ishlash: 
-Nima uchun hikoyaga “Kuch birlikda” deb sarlavha qo`yilgan? 
5. Hikoyaning leksik birliklari ustida ishlash. 
-Doskadagi hikoyani qayta o`qing. Qaysi so`zlarni yozish xato qilish mumkin? 
(
kata, ketmoxchi, topip, olip, o`rtog`lari, chaqirip
) 
Shu so`zlarning talaffuzi va yozilishi ustida ishlanadi.
6. O`quvchilarni hikoyani kengaytirib hikoyalashga tayyorlash. Matndagi 
gaplarni biroz o`zgartirgan holda yozishga o`rgatish uchun quyidagi savollarga 
javob olinadi: 
Chumoli qayerdan don topib oldi? 
U nima uchun donni ko`tara olmadi? 
Boshqa chumolilar nima uchun unga yordam berishdi? 
7.Reja tuzish. Reja so`roq gap shaklida tuziladi va o`quvchilar shu asosda 
hikoya qildiriladi. 
Reja: 
Chumoli nima uchun qiynalib qoldi? 
Chumoliga o`rtoqlari qanday yordam ko`rsatdi? 
Raja asosida matnni to`liq qayta hikoyalash. 
Tayanch so`zlar. Doskaga ”katta, don, ketmoqchi, topib, olib, o`rtoqlari, 
chaqirib, in” so`zlari yozib qo`yiladi.

---

627 
11.Yozilgan bayon matni tahlili. O`quvchilarga yozgan bayonlarini o`qib, xato-
kamchiliklarini tuzatishlari aytiladi va o`rgatiladi. Bu paytda bayon matni yana 
doskaga ilib qo`yildi. O`quvchilar yozganlarini unga qarab tekshirdilar.