O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Oliy ta‟limda informatika fanlarini o„qitishda interfaol ta‟lim
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
11.2. Oliy ta‟limda informatika fanlarini o„qitishda interfaol ta‟lim metodlari va o„qitishda qo„llaniladigan texnologiyalari Hozirgi vaqtda ta‘lim jarayonida o‗qitishning zamonaviy metodlari keng qo‗llanilmoqda. O‗qitishning zamonaviy metodlarini qo‗llash o‗qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib keladi. Bu metodlarni har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga muvofiq. An‘anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda uni ta‘lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan turli-tuman metodlar bilan boyitish ta‘lim oluvchilarning o‗zlashtirish darajasi o‗sishiga olib keladi. Interfaol ta‘lim metodlari hozirda eng ko‗p tarqalgan va barcha turdagi ta‘lim muassasalarida keng qo‗llanayotgan metodlardan hisoblanadi. Shu bilan birga, interfaol ta‘lim metodlarining turlari ko‗p bo‗lib, ta‘lim-tarbiya jarayonining deyarlik hamma vazifalarini amalga oshirish maqsadlari uchun moslari hozirda mavjud. Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta‘lim beruvchi tomonidan ta‘lim oluvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta‘lim jarayonida faolligi muttasil rag‗batlantirib turilishi, o‗quv materialini kichik-kichik bo‗laklarga bo‗lib, ularning mazmunini ochishda aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, bahs- munozara, muammoli vaziyat, yo‗naltiruvchi matn, loyiha, rolli o‗yinlar kabi metodlarni qo‗llash va ta‘lim oluvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash talab etiladi. 112 Interfaol metod biror faoliyat yoki muammoni o‗zaro muloqotda, o‗zaro bahs- munozarada fikrlash asnosida, hamjihatlik bilan hal etishdir. Bu usulning afzalligi shundaki, butun faoliyat o‗quvchi-talabani mustaqil fikrlashga o‗rgatib, mustaqil hayotga tayyorlaydi. O‗qitishning interfaol usullarini tanlashda ta‘lim maqsadi, ta‘lim oluvchilarning soni va imkoniyatlari, o‗quv muassasasining o‗quv-moddiy sharoiti, ta‘limning davomiyligi, o‗qituvchining pedagogik mahorati va boshqalar e‘tiborga olinadi. Interfaol metodlar deganda, ta‘lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil fikrlashga undovchi, ta‘lim jarayonining markazida ta‘lim oluvchi bo‗lgan metodlar tushuniladi. Ta‘lim oluvchi markazda bo‗lgan yondashuvning foydali jihatlari quyidagilarda namoyon bo‗ladi: ta‘lim samarasi yuqoriroqbo‗lgan o‗qish-o‗rganish; ta‘lim oluvchining yuqori darajada rag‗batlantirilishi; ilgari orttirilgan bilimlarning ham e‘tiborga olinishi; ta‘lim jarayoni ta‘lim oluvchining maqsad va ehtiyojlariga muvofiqlashtirilishi; ta‘lim oluvchining tashabbuskorligi va mas‘uliyatining qo‗llab-quvvatlanishi; amalda bajarish orqali o‗rganilishi; ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi. Shunday qilib, fanlarni o‗qitish jarayonida interfaol metodlardan foydalanish o‗ziga xos xususiyatga ega. Ta‘lim amaliyotida foydalanilayotgan har bir interfaol metodni sinchiklab o‗rganish va amalda qo‗llash o‗quvchi-talabalarning fikrlashini kengaytiradi hamda muammoning to‗g‗ri yechimini topishlariga ijobiy ta‘sir ko‗rsatadi. Bu metodlarni tasniflashda ularni interfaol metodlar, interfaol ta‘lim strategiyalari, interfaol grafik organayzerlarga ajratish mumkin. Hozirgi kunda eng ommaviy interfaol ta‟lim metodlari quyidagilar sanaladi: 1. Interfaol metodlar: ―Keys-stadi‖ (yoki ―O‗quv keyslari‖), ―Blits-so‗rov‖, ―Modellashtirish‖, ―Ijodiy ish‖, ―Muammoli ta‘lim‖ va b. 2. Interfaol ta‘lim strategiyalari: ―Aqliy hujum‖, ―Bumerang‖, ―Galereya‖, ―Zig-zag‖, ―Zinama-zina‖, ―Muzyorar‖, ―Rotatsiya‖, ―Yumaloqlangan qor‖ va sh.k. Interfaol ta‘lim metodlari tarkibidan interfaol ta‘lim strategiyalarini ajratishda guruh ishini tashkil qilishga yondashuv ma‘lum ma‘noda strategik yondashuvga qiyoslanishiga asoslaniladi. Aslida bu strategiyalar ham ko‗proq jihatdan interfaol ta‘lim metodlariga tegishli bo‗lib, ularning orasida boshqa farqlar yo‗q. 3. Interfaol grafik organayzerlar : ―Baliq skeleti‖, ―BBB‖, ―Konseptual jadval‖, ―Venn diagrammasi‖, ―T-jadval‖, ―Insert‖, ―Klaster‖, ―Nima uchun?‖, ―Qanday?‖ va sh.k. Interfaol grafik organayzerlarni ajratishda bunday mashg‗ulotlarda asosiy fikrlar turli grafik shakllarda yozma ko‗rinishda ifodalanishiga asoslaniladi. Shu munosabat bilan yuqoridagi tasnif bo‗yicha hozirgi ayrim interfaol ta‘lim metodlarining turli shakllardagi o‗quv mashg‗ulotlari texnologiyalari bilan qo‗llash uchun qulayligi shartli ravishda quyidagi 6-jadvalda keltirildi. |