5 — 6- sinf o‘quvchilari uchun

Suzish mavzusiga doir savollar
1. Suzishning inson hayotidagi ahamiyatini so‘zlab bering.
2. Suzish mashg‘ulotlarida ko‘proq qanday sifatlar rivojlanadi?
3. Suzishni bilmaydigan kishi to‘satdan suvga tushib qolsa nima
qilmog‘i va o‘zini qanday tutmog‘i kerak?
86-rasm.
87- rasm.

---

107
I I B O B
MASHQLARNI BAJARISHDA
NIMALARGA E’TIBOR BERISH KERAK?
O‘quv yilining muayyan bir davriga kelib, siz har bir
sport turidan dastur bo‘yicha natija uchun (yugurish, sak-
rash va narsa uloqtirish) me’yor (norma)lar topshirishingiz
kerak bo‘ladi. Odatda, puxta tayyorgarlik ko‘rgan bolalar
bunday sinovlardan yaxshi o‘tadilar. Biroq ba’zilar bu vazi-
falarni bajarishda ancha qiynaladilar. Bunga jismoniy tay-
yorgarlikning sust olib borilganligi yoki betobligi natija-
sida darslardan qolib ketganligi sabab bo‘lishi mumkin.
O‘quv me’yorlarini muvaffaqiyatli topshirish uchun biz
mavjud o‘quv dasturlaridan o‘rin olgan vazifalarni bajarish
yo‘l-yo‘riqlarini tavsiya etamiz. O‘ylaymizki, barcha sinovlar-
dan yaxshi natijalar bilan o‘tasiz. Maslahatimiz havola etila-
yotgan mashqlarni sabr-matonat bilan muntazam ravishda
bajarishga kirishing.
Mustaqil mashg‘ulotlarga kirishishdan avval, ularning
qonun-qoidalariga e’tibor berish talab qilinadi, chunon-
chi: mashg‘ulotlarni ochiq havoda yoki shamollatish qulay
bo‘lgan derazali xonada o‘tkazing. Kiyiladigan kiyimni ob-
havoga qarab tanlang. Shug‘ullanishga har kuni 30—40 da-
qiqa vaqt ajratishni tavsiya etamiz. Buning uchun eng yaxshi
vaqt kunning ikkinchi yarmi bo‘lib, shug‘ullanishni tush-
likdan bir-ikki soat keyin boshlagan ma’qul.
Mashg‘ulotni yengil, oyoq-qo‘lning chigilini yozishga
ko‘maklashuvchi harakatlardan boshlash kerak. Bu hara-
katlar asosiy va yakuniy qismlardan tashkil topgan bo‘lishiga
e’tibor bering.
Dastlabki mashqlarni yengilidan boshlab, so‘ng egiluv-
chanlik va chaqqonlik uchun mashqlarni, bulardan keyin
esa kuch va chidamlilikni rivojlantiradigan mashqlarni baja-
rish maqsadga muvofiq. Bu mashqlarning yakuniy qismida
sekin-asta yurib, chuqur nafas olib, muntazam nafas chiqa-
rishga harakat qilish lozim. 2—3 daqiqa o‘tloqda yoki gilam

---

108
ustida yotib, huzurlaning. Mashg‘ulotning birinchi kunla-
ridan boshlab o‘zingizni qiynab, ko‘p kuch-quvvat talab
etadigan mashqlar bilan charchatib qo‘ymang, iloji boricha
oson mashqlar tanlab, ularni bir oy mobaynida bajaring.
Bunday mashqlarga o‘rgangan a’zolaringizni murakkab
mashqlarni bajarishga ham odatlantiring.
Agar mashqlarni tanlashda qiyinchilik tug‘ilsa, jismoniy
tarbiya muallimiga murojaat etib maslahatlashing.
Bajarilgan har bir mashqning natijalarini (metr, daqiqa
va soniyalarning farqini) nazorat qilib boring.
Shu maqsadda „Salomatlik kundaligi“ni yuritib, har
kungi mashg‘ulotlardan oldingi va keyingi o‘z pulsingizni
(yurak urishini) sanab ko‘ring, o‘zingizni qanday his qila-
yotganingiz va boshqa holatlarni qayd etib borsangiz ma’qul
bo‘ladi. Har bir mashg‘ulotni, albatta, yengil mashqlardan
boshlang. U sizni navbatdagi murakkab xatti-harakatlarga
toblaydi. Yurish, asta yugurish, bo‘yin va yelka qismi, qola-
versa, qo‘l va oyoqning yengil harakati chigilyozdi mashq-
lar (razminka) sirasiga kiradi. Chigilyozdi mashqlarni baja-
rish davomida siz o‘zingizni bardam his etgan bo‘lsangiz,
demak, siz mashg‘ulotlarni juda yaxshi uddalay olibsiz.
Quyida yengil chigilyozdi mashqlarning bir nechtasini siz-
larga tavsiya etishni lozim topdik.
Qo‘llarni yuqoriga ko‘tara borib nafas oling, tushirib,
nafas chiqaring (6—8 marta).
Qo‘llarni tez aylanma harakatga keltiring (oldinga va orqa
tomonga 6 marta).
Qo‘llarni yugurayotgandek tez harakatga keltiring (10
soniyadan 2 marta).
Yerga tayanib yotib-turing (ixtiyoriy).
Oldinga egilib turing (10 marta).
Barmoqlaringizni tovonga yetkazing (5 marta).
Gavdani o‘ng va chap tomonlarga egib, so‘ng dastlabki
holatga qayting.
Gavdani o‘ng va chap tomonga aylanma harakatga
keltiring (3 marta).
Tizzani baland ko‘tarib bir joyda turib yuguring (6—10
soniya).

---

109
Avval o‘ng, so‘ng chap oyoqda o‘tirib-turing (8—10 marta).
Bir joyda asta yugurish (1—2 min).
Yurish (bir maromda nafas olgunga qadar).