• İnsanlar arasındakı pis münasibət - əgər insanın sizə müna
sibəti düşməncəsinədirsə, onu sizin fikirlərinizin ədalətli olduğuna
inandırmaq çox çətindir.
• Həmsöhbətinin diqqət və marağının olmaması - insan məlu
matın özü üçün əhəmiyyətli olduğunu dərk etdiyi zaman maraq
yaranır: bu məlumatın köməyi ilə arzu olunanı
əldə etmək, yaxud
hadisələrin arzuolunmaz inkişafının qarşısını almaq mümkündür;
• Faktlara əhəmiyyət verməmək - kifayət qədər fakt olmadığı
halda nəticələr çıxarmaq vərdişi;
• Mülahizələrin qurulmasında səhvlər - sözlərin düzgün seçilmə-
məsi, məlumatın mürəkkəbliyi, zəif inandırıcılıq, məntiqsizlik və s.
• Ünsiyyət üçün düzgün olmayan strategiya və taktikanın
seçilməsi.
Ünsiyyətin aşağıdakı strategiyalarını müəyyən etmək müm
kündür:
1. açıq-qapalı ünsiyyət;
2. monoloji-dialoji;
3. rollu (sosial rolundan asılı olaraq) - şəxsiyyətli («ruhi»
ünsiyyət).
Açıq ünsiyyət - öz nəzər nöqtəsini ətraflı ifadə etmək arzusu
və bacarığı, həmçinin başqalarının mövqeyini nəzərə almağa hazır
olmaq. Qapalı ünsiyyət - öz nəzər-nöqtəni, öz münasibətini aydın
şəkildə ifadə etməyi, həmsöhbətinə mövcud olan məlumatı çatdır
mağı istəməmək, yaxud bacarmamaq.
Qapalı ünsiyyətdən istifadə olunmasına aşağıdakı
hallarda
haqq qazandırıla bilər:
1) əgər məsələ ilə bağlı səriştəlilik səviyyəsində əhəmiyyətli
dərəcədə fərq varsa və «aşağıda duran tərəfin» səriştəlilik səviy
yəsinin yüksəldilməsinə zaman və qüvvə sərf etmək mənasızdırsa;
2) əgər münaqişəli vəziyyət yaranıbsa; bu halda qarşı tərəfə öz
hiss və planlarınızı açmaq məqsədəuyğun deyil.
Açıq ünsiyyətlər qarşılıqlı müqayisə mümkün olduğu, lakin
məsələ ilə bağlı mövqelərin eyniliyi olmadığı halda səmərə ve
rir (fikir və ideyalar mübadiləsi).
Ünsiyyətin aşağıdakı növləri
m üəyyən edilm işdir:
82
• «
m askaların təm ası»
- həmsöhbətin şəxsi xüsusiyyətlərini
başa düşmək və nəzərə almaq meylləri olmadıqda formal ünsiyyət
meydana gəlir, bu zaman vərdiş olunmuş maskalardan (nəzakətlilik,
ciddilik, laqeydlik, təvazökarlıq, mərhəmətlilik və s.)
- həqiqi
hissləri, həmsöhbətinə münasibəti gizlətməyə imkan verən üz
ifadələrindən, jestlər və standart ifadələrdən istifadə olunur;
•
B əsit
- digər insanı lazım olan, yaxud mane olan obyekt
kimi qiymətləndirirlər: əgər lazım olandırsa, fəal surətdə əlaqəyə
girirlər, əgər mane olandırsa - uzaqlaşdırır, yaxud aqressiv, kobud
atmacalar ünvanlayırlar. Əgər müsahibindən istədiyini almış olur
larsa, ona maraqlan itir və bunu gizlətmirlər;
•
Form al
-
rollu
- ünsiyyətin həm məzmunu, həm də ünsiyyət
vasitələri reqlamentləşdirilir; həmsöhbətin
şəxsiyyətini öyrənmək
əvəzinə onun sosial rolunu öyrənməklə kifayətlənirlər;
•
İşgüzar
- həmsöhbətin şəxsiyyəti, xüsusiyyətləri, xarakte
ri, yaşı, əhval-ruhiyyəsi nəzərə alınır, lakin iş maraqlannın şəxsi
münasibətlərdən daha əhəmiyyətli olması əsas götürülür;
•
M ənəvi, şəxsiyyətlərarası
- dostlann ünsiyyəti; bu zaman xü
susi söz və ifadələrdən istifadə etmədən, istənilən mövzudan söz
açmaq olar. Dostunuz
sizi üzünüzün ifadəsindən, hərəkətinizdən,
səsinizin tonundan başa düşər. Belə ünsiyyət o zaman mümkün
olur ki, hər bir iştirakçı həmsöhbətini yaxşı tanıyır, onun yanaşma
sını, inam və münasibətlərini əvvəlcədən duya bilir.
•
M anipulyasiyaedici
- həmsöhbətin şəxsiyyətinin xüsusiy
yətlərindən asılı olaraq, m üxtəlif üsullar (yaltaqlıq, qorxutma,
«gözdən pərdə asma», yalan, xeyirxahlıq nümayiş etdirmə və s.)
vasitəsilə ondan “xeyir əldə etməyə” yönəldilir;
•
K übar(ziyalı)
- bunun mahiyyəti mövzusuzluqdan ibarətdir,
yəni insanlar düşündüklərini yox, belə hallarda deyilməsi lazım
olanı
deyirlər; bu, qapalı ünsiyyətdir, çünki insanların bu və ya
digər məsələ haqqında rəyi heç bir əhəmiyyət daşımır və ünsiyyətin
xarakterini müəyyən etmir.
K übar(ziyalı) ünsiyyətin kodeksi:
1.
nəzakətlilik, mərifətlilik - «başqasının mənafelərini nəzərə
al»;
83
2. razılaşma, qəbul etmə - «başqasım inkar etmə», «etiraz
etməkdən çəkin»;
3. rəğbət - «xeyirxah, xoşrəftar ol».
Əgər həmsöhbətlərdən biri nəzakətlilik, digəri isə koopera-
tivlik
prinsipini əsas götürürsə, onlar anlaşılmaz, səmərəsiz bir
ünsiyyət vəziyyətinə düşə bilərlər. Deməli, ünsiyyət qaydaları ra
zılaşdırılmış olmalı və hər iki iştirakçı onlara əməl etməlidir.
Dostları ilə paylaş: