Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001



Yüklə 3,75 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə41/635
tarix13.12.2023
ölçüsü3,75 Mb.
#175262
növüDərs
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   635
Zeynaddin Haciyev-Fəlsəfə

«Avesta» Azərbaycan 
xalqının bədii fəlsəfi fikrinin ilk qaynağı hesab olunur
. Hərfi mə‟nası 
qanun deməkdir. «Avesta» üç əsas kitabdan (Vəndidad, Yasna və Vis-


38 
pered) ibarətdir. Birincidə divlər, yə‟ni şər qüvvələrə qarşı yönəlmiş qa-
nunlar əsas yeri tutur. Ikinci kitab (Yasna) dua və sitayişlərə həsr 
edilmişdir. Onun məzmunu «Qatlar»da ifadə olunmuşdur. «Vispered» 
(bütün hakimlər deməkdir) adlanan üçüncü kitabda insanların mə‟nəvi 
keyfiyyətlərinə, ailə- əxlaq məsələlərinə aid maraqlı fikirlər irəli 
sürülmüşdür. Ümumiyyətlə «Avesta»da əsas 
yeri dualizm 
(ikilik) 
dünyagörüşü tutur. Bu belə bir prinsipə əsaslanır: dünyada hər şey bir 
birinə zidd qüvvələrin (xeyir və şər) mübarizəsi formasında 
cərəyan 
edir. Xeyir qüvvələrin başında Hörmüz allahı durur. Şər qüvvələr isə 
Əhrimənin ətrafında cəmlənmişdir. Bu iki tərəfin amansız mübarizəsi 
nəticədə xeyir qüvvələrin qələbəsi ilə başa çatır. Burada göstərilir ki, xey-
rin şər üzərində qələbə çalması üçün insanların ümumi köməyi çox 
zəruridir. Bu kömək isə 
aşağıdakı üç əxlaqi tələbi yerinə yetirməklə 
mümkündür: xeyirxah 
fikir, xeyirxah söz və xeyirxah əməl. 
«Avesta»da 
bu üç keyfiyyətə malik olmaq Zərdüştiliyin əsası hesab edilirdi. Bu o 
deməkdir ki, insan fikirləşəndə də, danışanda da və hərəkət edəndə də 
xeyirxah olmalıdır. Sözügedən müqəddəs kitabda digər mə‟nəvi 
keyfiyyətlər (mehriban rəftar, doğruçuluq, gözütoxluq) də geniş təbliğ 
olunur. 
Bütövlükdə «Avesta»da irəli sürülmüş fikirlər sonralar təkcə şərq
xalqlarının deyil, həm də dünya mədəniyyətinin inkişafında böyük rol 
oynamışdır.
3. Qədim Hindistanda və Çində fəlsəfə 
Qədim Hindistan və Çin dünya sivilizasiyasının ən böyük 
mənbələrindən hesab olunur. Bu ölkələrdə bizim eradan əvvəl VII- VI 
əsrlərdə ilkin fəlsəfi təsəvvürlər formalaşmışdır. Qədim Hind fəlsəfəsi üç 
dövrə bölünür: 1) Veda (bilik deməkdir) dövrü e.ə. I minilliyin ortalarını 
əhatə edir. Bu ibtidai ictimai quruluşunun dağılması və quldarlıq quruluş-
unun meydana gəlməsi ilə səciyyələnir. 2) Epik dövr e.ə. I minilliyin II 
yarısını əhatə edir. Bu dövrün üç başlıca abidəsi olmuşdur: a) 

Yüklə 3,75 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   635




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin