Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001


Bəşəriyyətin tarixi gedişində aşağıdakı etniki birlik formaları



Yüklə 3,75 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə448/635
tarix13.12.2023
ölçüsü3,75 Mb.
#175262
növüDərs
1   ...   444   445   446   447   448   449   450   451   ...   635
Zeynaddin Haciyev-Fəlsəfə

Bəşəriyyətin tarixi gedişində aşağıdakı etniki birlik formaları 
olmuşdur: qəbilə, tayfa, xalq və millət. 


403 
Ibtidai cəmiyyətdə insanlar qəbilə və tayfa halında yaşamışlar. 
Müasir antropologiya, etnoqrafiya və arxeologiya elmləri sübut edir ki, 
ibtidai insanlar sürü halında yaşayırdılar. Çox keçmədən sürü qəbilə ilə 
əvəz olunmuşdur. Qəbilə- insanların qan qohumluğu, mənafe ümumiliyi, 
yaşayış məskəni, dil, adətlər və e
'
tiqadlar ümumiliyi əsasında yaranan bir-
lik formasıdır. Hər bir qəbilə öz tərkibində təxminən 30- 50 nəfəri əhatə 
edirdi. Onlar vahid yaşayış məskəninə, eyni fəaliyyət növlərinə (əsasən 
ovçuluq və balıqçılıq), məişətə və mədəniyyətə malik olmuşlar. 
Qəbilə 
qədim cəmiyyətin çoxfunksiyalı özəyi rolunu oynamışdır
. Onun iqtisa-
di əsasını ov aparılan ərazilər, balıq hövzələri üzərində icma mülkiyyəti 
təşkil edirdi. Qəbilə icması üzəvlərinin mənşəyi əvvəllərdə ana xətti (ma-
triarxat)ilə müəyyən olunurdu, sonralar isə o ata xətti (patriarxat) ilə əvəz 
edildi. 
Ibtidai icma quruluşu inkişaf etdikcə qəbilələrin tərkibində 
insanların sayı artırdı. Sonralar onların ayrılması baş verdi və nisbətən 
yüksək birlik forması olan tayfa təşəkkül tapdı. Bu prosesin əsasında bir- 
birilə qohum olan bir neçə qəbilənin birləşməsi dururdu. 
Tayfanın əsas 
əlamətləri aşağıdakılardır: öz adının olması, dil və ərazi ümumiliyi, 
ümumi adətlər və dini e
'
tiqadlar, vahid mədəniyyət ünsürləri.
Hər bir 
tayfa iki və daha çox qəbilənin birləşməsindən yaranırdı. Onun tərkibində 
bir neçə yüz nəfərdən tutmuş, min nəfərdən də çox adam əhatə olunurdu. 
Tayfanın daxilində hər bir qəbilə müstəqil sosial- istehsal vahidi 
funksiyasını davam etdirirdi. Qəbilə kimi tayfa da insanların qan 
qohumluğuna əsaslanırdı. Bununla yanaşı tayfa ictimai həyat təşkilinin 
yeni formasını da yaratdı: bu tayfa mülkiyyətinin meydana gəlməsidir. 
Tayfa mülkiyyəti yaşayış məskənini, ov ərazilərini, ümumi otlaqları və 
sair faydalı torpaq sahələrini əhatə edirdi. Cəmiyyətdə idarə etmənin 
təkmilləşməsinə olan tələbat nəticəsində qəbilə rəhbəri, kahinlər, hərbi 

'
murlar, habelə qəbilə şurası yarandı. 
Qəbilə və tayfa birlik formaları qədim insanların təsərrüfat 
fəaliyyəti və mədəniyyətinin inkişafına şərait yaradırdı. Bununla birlikdə 
qan qohumluğu əlaqələri tayfa kollektivlərinin sayca artımını 
məhdudlaşdırırdı, ünsiyyəti və insanların gediş- gəlişini çətinləşdirirdi, 
iqtisadiyyatın inkişafını ləngidirdi. Qəbilə- tayfa münasibətlərində baş 
verən ziddiyyətlər bu birlik formalarının yeni, daha mütərəqqisi ilə əvəz 
olunması zərurətini meydana gətirirdi. Təsərrüfat funksiyalarından ailə 
funksyalarının 
qopub 
ayrılması, 
ailə- 
nigah 
münasibətlərinin 
təkmilləşməsi gedişində bu zərurət daha artıq dərəcədə hiss olunurdu. 

Yüklə 3,75 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   444   445   446   447   448   449   450   451   ...   635




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin