443
mai şüuru müəyyən edərkən sonuncuda baş verən hər cür fərdi, təsadüfi və
xüsusi cəhətlər sərf nəzər olunur. Lakin özünün təsadüfiliyinə və
özünəməxsusluğuna baxmayaraq bütövlükdə fərdi şüurun bütün
təzahürləri yenə də ictimai şüurun ünsürlərini daşıyır. Digər tərəfdən
nəzərdə tutulmalıdır ki, ictimai şüur özlüyündə bu və ya digər fərdin
şüurunu tam əhatə edə bilmir. Deməli, öz məzmununa görə fərdi şüur daha
geniş, rəngarəng və əhatəlidir. Buna baxmayaraq ictimai şüur fərdi şüura
münasibətdə müəyyənedicidir. Ictimai şüurun məzmunu müxtəlif yollarla
ayrı- ayrı fərdlərə çatır və onların şüurunun formalaşmasına güclü tə„sir
göstərir.
Fərdi şüur hər şeydən əvvəl ayrıca bir insanın ictimai həyat
hadisələrini qavramasının fərdi xüsusiyyətləri deməkdir. Nəticə e
'
tibarilə
fərdi şüur insanların baxışlarının mənafe və sərvət oriyentasiyalarının fərdi
özünəməxsusluqluğunu ifadə edir. Mə
'
lumdur ki, hər bir insanın şüuru
birbaşa və ya nəticə e
'
tibarilə bütövlükdə cəmiyyət ilə və bəşəriyyətin
ümumi mədəniyyəti ilə şərtlənir. Belə olduğu halda insanın fərdi şüurunu
müstəqil hadisə kimi seçib ayırmağa ehtiyac varmı? Bu suala iqrari cavab
verilməlidir. Çünki eyni bir ictimai həyat şəraitinin və ya hadisəsinin
anlaşılmasında müxtəlif insanlar arasında ümumi cəhətlər ilə yanaşı
müəyyən fərqlər də özünü göstərir. Bunun nəticəsində ictimai həyatın
in
'
ikası və onların başa düşülməsi hamıda eyni cür baş vermir.
Dostları ilə paylaş: