450
məqsəd və vəzifələri də güclü tə
'
sir göstərir. Adi şüurun ictimai hadisə və
münasibətləri əks etdirmə səviyyəsinin dərinliyi cəmiyyət üzvlərinin təhsil
göstəriciləri ilə düz mütənasibdir. Bu o deməkdir ki, cəmiyyət öz
üzvlərinə nə qədər yüksək təksil verirsə, adi şüur da bir o qədər məzmunlu
olur, gerçəkliyi daha dolğun və düzgün əks etdirir. Əksinə, insanların
təhsil və savadı aşağı olduqda, onların adi şüurun səviyyəsi də aşağı olur.
Eyni asılılığı adi şüurla cəmiyyətdə informasiya işinin təşkili
arasında da görmək olar. Əgər cəmiyyətdə informasiya prosesləri düzgün
təşkil olunursa, saxtakarlıq və hadisələri təhrif etmək məqsədi
güdülmürsə, bu cür informasiya adi şüurun formalaşmasına müsbət tə
'
sir
edir. Əksinə, cəmiyyətdə baş verən hadisə və proseslər kütlələrə təhrif
olunmuş şəkildə çatdırıldıqda, onların adi şüuruna pozucu tə
'
sir göstərir,
onun ümumi rolu heçə enir.
Adi şüurun gerçəkliyi tam dərinliyi ilə əks etdirməməsi, hadisələrin
mahiyyətini, inkişaf qanunauyğunluqlarını göstərə bilməməsi, onun icti-
mai həyatda mühüm əhəmiyyətini inkar etmir. Belə ki, insanlar əldə etdiyi
empirik bilikləri, malik olduğu vərdişləri əməli fəaliyyətdə geniş tətbiq
edirlər. Onlar istehsal prosesinin təkmilləşməsi və inkişafında mühüm rol
oynayır. Adi şüurun cəmiyyət həyatında rolu tarixi inkişafın ilk
pillələrində, ibtidai icma cəmiyyətində daha böyük olmuşdur. Ibtidai
insanın gerçəkliyə münasibəti onun gündəlik fəaliyyətinə əsaslanan adi
təsəvvür və vərdişlərdən ibarət idi. Onun ictimai şüurunda mifoloji- dini
ünsürlər üstünlük təşkil etmişdir. Ibtidai insanların malik olduğu biliklər
müxtəlif fəaliyyət sahələri (ovçuluq, əkinçilik, maldarlıq və s.) haqqında
empirik təsəvvürlər ilə məhdudlaşmışdır. Cəmiyyət inkişaf etdikcə ictimai
şüurda tədricən elmi- nəzəri səviyyənin rolunun artması özünü
göstərmişdir. Lakin sonrakı tarixi dövrlərdə, hətta bu günün özündə də adi
şüur öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Belə ki, adi şüurun müsbət nailiyyətləri
elm və incəsənətin müxtəlif sahələri və növlərinin yaranması, nəzəri
şüurun zənginləşməsi üçün çox mühüm mənbə rolunu oynayır. Digər
tərəfdən müasir insanın adi şüuruna düzgün sosial- ideoloji istiqamət
verildikdə şəxsiyyətin şüurluluq səviyyəsi və fəallığı daha da inkişaf edir.
Həm də qeyd olunmalıdır ki, adi şüurun özü də bir yerdə dayanıb
durmur, müxtəlif formasiyalar bir- birini əvəz etdikcə o da dəyişir, inkişaf
edir.
Dostları ilə paylaş: