bob. Inson taraqqiyoti konsepsiyasi iqtisodiy o‘sish va inson taraqqiyoti
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Korxonaning inson kapitali
da xozirgi vaqtda savdo belgisi, personal va yangi texnologiyalar sifatidagi nomoddiy aktivlar alohida rol o‘ynaydi. Bu kapitalga, shuningdek shaxsiy inson kapitali aktivlarini (litsenziyalar, patentlar, mualliflik guvohnomalari), firmaning nomoddiy aktivlarini (tovar belgilari) tashkiliy kapital, tarkibiy, kapital, brend-kapital va ijtimoiy kapitalini kiritish mumkin. Milliy inson kapitali ijtimoiy, siyosiy kapitalni, milliy intellektual ustuvorliklarni, milliy raqobat ustunliklarini va millatning tabiiy salohiyatini qamrab oladi. Milliy inson kapitali har bir rivojlanayotgan mamlakat milliy boyligining yarmidan ko‘prog‘ini, jaxonning taraqqiy etgan davlatlarida esa 70,0-80,0 % dan ortig‘ini tashkil etadi. 22 Абдураҳмонов Қ.Х. Меҳнат иқтисодиёти. –Т.: Меҳнат, 2009. - Б.182. 23 Корчагин Ю. А. Инвестиционная стратегия. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2006. С. 17. O‘rni kelganda inson kapitali nazariyasida ham amaliy, ham nazariy darajada qator baxsli masalalar mavjduligini ham ko‘rsatish lozim. Nazariyaga ko‘ra har bir shaxs inson kapitaliga kiritilgan investitsiyalar kelgusida ish xaqi ortishi xisobiga qoplanishini to‘g‘ri baholaydi deb hisoblanadi. Ammo bunda muayyan ko‘nikma va kasblarga ega bo‘lganda, ish haqi miqdoriga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan juda ko‘pgina iqtisodiy va hatto siyosiy omillar hisobga olinmaydi. Ikkinchi muammo inson kapitali nazariyasining empirik ahamiyati bilan bog‘liqdir. Ayrim tadqiqotchilar ta’lim sohasi kabi inson kapitaliga harajatlar odamlar ish xaqi miqdori o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini isbotlagan. Agar motivatsiya kabi omillar hisobga olinmaydigan bo‘lsa inson kapitalga investitsiyalar kiritilishining kelgusida o‘zini qoplashiga ortiqcha baho berib yuborilishi mumkin. Odatda faqat ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida kiritiladigan investitsiyalar shaklidagi jismoniy kapitaldan farqli ravishda inson kapitaliga investitsiyalar qisman samarasiz foydalanilishi mumkin. SHuning uchun bu xarajatlarning hammasini investitsiyalarga kiritib ham bo‘lmaydi. Masalan, tarix, tasviriy san’at va adabiyot bilan shug‘ullanadigan studentlarning ko‘pchiligi buni o‘z mehnati samaradorligini oshirish maqsadida qilmaydi. Bu kabi masalalar inson kapitaliga kiritilgan mablag‘larning qiymati va ularning qoplanishini xisoblab chiqishni murakkablashtiradi. SHu bilan bir qatorda har qanday investitsiyalar bozori kabi inson kapitali bozori ham kamchiliklardan xoli emas: • ish kuchining nisbatan erkin harakatlanishi ish beruvchilarni ish kuchini rivojlantirishga mablag‘ sarflashga intilishlarini kamaytiradi; • ayniqsa yoshlar o‘rtasida ta’limning qimmati to‘g‘risidagi axborot etishmasligi inson kapitaliga etarli bo‘lmagan darajada yoki noto‘g‘ri investitsiya kiritilishiga olib keladi; • aholining kattagina qismida o‘ziga investitsiya kiritish uchun mablag‘ etishmaydi. Inson kapitaliga investitsiyalar bozorining bu va ayrim boshqa kamchiliklari sababli bozor mexanizmlari o‘z-o‘zidan buni eng maqbul tarzda tartibga soladi, degan fikrga olib kelmasligi kerak. SHuning uchun ham davlatning inson kapitaliga investitsiyalar kiritishda bevosita ishtirok etishi nixoyatda muhimdir. Bunday yondashuvning alohida muximligini Jaxon bankining tadqiqotlari isbotlab turibdi. Jahon banki ekspertlari 192 mamlakatda amalga oshirgan tadqiqotlari natijasida quyidagi xulosalarga kelgan: • iqtisodiy o‘sish umumiy miqdorining 64,0% dan ko‘prog‘i inson kapitali bilan bog‘liqdir; • mamlakatning tabiiy resurslari iqtisodiy o‘sish umumiy miqdorining faqat 20,0% gacha bo‘lgan qismini ta’minlaydi; • o‘tish iqtisodiyotiga ega davlatlarda mamlakatning ishlab chiqarish salohiyati iqtisodiy o‘sish umumiy miqdorining faqat 16,0 % ni ta’minlaydi. Ushbu dalillar hozirgi davr jamiyatida inson kapitalining roli va ahamiyatini yaqqol ko‘rsatib turibdi. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|