Таълими методикаси book · December 022 citations reads 2,437 author
Yüklə 56 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Nazorat savollari
1.Geografiya ta’limining metodlari va usullarining farqi nimada yaqqol ko‘rinadi? 2.Solishtirish va taqqoslash nima? Misollar keltiring. 3.Geografiya ta’limining metodlari nimaga asoslanib tavsiflanadi? 4.Geografiya ta’limi metodlari tasnifi bo‘yicha tadqiqot olib borgan metodist olimlar. 5.Geografiya ta’limining og‘zaki metodlariga qaysilar kiradi? 6.Geografiya ta’limining suhbat metodini yoriting. 7.Geografiya ta’limida kartagrafik metodlardan nima maqsadlarda foydalaniladi? 8.Geografiya ta’limida darslik va o‘quv qo‘llanmalarning rolini yoriting. 9.Kuzatish va tajriba o‘tkazish metodlari qaysi maqsadda o‘tkaziladi? 10.Geografiya ta’limida amaliy metodlarning o‘rni nimalarda ko‘rinadi. 132 VI-BOB. GEOGRAFIYA TA’LIMIDA QO‘LLANILADIGAN O‘QITISh VOSITALARI 6.1. Geografiya ta’limi vositalari tasnifi va ularning turlari Hozirgi sharoitda geografiya ta’limi jarayonlarining sifati va samaradorligini oshirish ko‘p jihatdan o‘qitish vositalari bilan maktabning qay darajada ta’minlanganligiga bog‘liq. Geografiya ta’limi jarayonini amalga oshirishga yaqindan yordam beruvchi vositalar ta’lim vositalari deb ataladi. Geografiya ta’limida o‘quvchilarni har tomonlama yetuk, bilimdon bo‘lib yetishida ta’limni hayot bilan chambarchas bog‘lab borishda o‘quv qurollarining roli katta. O‘qitishdagi ko‘rsatmalilik o‘quvchilarning geografik tasavvur doirasining kengayishiga, mavzuning tushunarli bo‘lishiga va puxta o‘zlashtirilishiga imkon beradi. Ayni bir vaqtda ham ko‘rish, ham eshitish, ham muskul harakatlari yordamida hosil qilingan taassurotlar xotirada uzoq vaqt saqlanadi. Maktablarda geografiyani o‘rganishda xilma-xil metod va usullardan foydalanishadi. Dars sifatini yaxshilashda, uni mazmunli o‘tishda hamda o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini yanada oshirishda o‘quv qurollarining roli kattadir. O‘quv qurollari deganda nimani tushunmoq kerak? U nimalarni o‘z ichiga oladi? Ta’lim-tarbiya saviyasini yanada yuqori ko‘tarish maqsadida maxsus tayyorlangan va darsga bevosita tadbiq etilgan, qo‘llaniladigan va foydalaniladigan barcha qo‘llanmalar o‘quv qurollari tushunchasiga mansubdir. O‘quv qurollari to‘rt guruhga bo‘linishi mumkin: Birinchi guruh - darsliklar va o‘quv qo‘llanmalari. Ikkinchi guruh - o‘quv ko‘rsatmali qo‘llanmalar. Uchinchi guruh - asboblar. To‘rtinchi guruh - moslamalar. Har bir guruh o‘z navbatida yana bir necha turlarga bo‘linadi. Darsliklar va o‘quv qo‘llanmalari. Bu guruhdagi o‘quv qurollari o‘qituvchining bayonidan keyingi turadigan bilim manbaidir. O‘quv qo‘llanmalari o‘quvchilar bilimini kengaytirish maqsadida qo‘llaniladigan xrestomatiya, spravochniklaridan iboratdir. O‘quv – ko‘rsatmali qo‘llanmalar. O‘quv ko‘rsatmali qo‘llanmalardan o‘rganiladigan hodisa va obyektlar haqida aniq tasavvur hosil qilish maqsadida asosiy bilim manbalaridan biri sifatida foydalaniladi. O‘quv – ko‘rsatmali qo‘llanmalar xususiyatiga ko‘ra yana 4 ga bo‘linadi. 1. Kartagrafik qo‘llanmalar. 2. Tasvirli qo‘llanmalar. 3. Sxematik qo‘llanmalar. 133 4. Natural qo‘llanmalar. Geografiya ta’lim vositalari metodist-geograf olimlar Yu.G.Barisheva, A.A.Letyagin, I.V.Dushinalar tomonidan amalga oshirilgan. Biz quyida I.V.Dushina tavsiya etgan va amaliyotda keng tarzda qo‘llanilib kelinayotgan tasnifni keltiramiz. 6 chizma. Ta’lim vositalari tasnifi Kartagrafik qo‘lanmalar Yerning tasvirini (tabiiy geografik obyekt va hodisalar, ularning joylanishini) shartli kichraytirilgan holda va muayyan kartagrafik proeksiyada ifodalaydi. Tasvirli qo‘llanmalar geografik obyekt va hodisalarning haqiqiy ko‘rinishini tasvirlaydi. Tasvirli qo‘llanmalarda bilimlarni o‘rganish aniq taassurot qoldirishi tufayli bilimlar puxta o‘zlashtiriladi. Sxematik qo‘llanmalar geografik obyekt va hodisalarni shartli holda tasvirlaydi. Sxematik qo‘llanmalar karta sxema, grafik, diagramma va jadvallardan iboratdir. Natural qo‘llanmalar o‘rganiladigan geografik obyekt va hodisalarning aslidan iboratligi uchun ham alohida ahamiyatga ega. Asboblar turlari mazmundagi amaliy ishlarni bajarish uchun zarur bo‘lgan o‘quv qurollarini o‘z ichiga oladi. Maktabda geografiyani o‘qitishda tadbiq etiladigan asboblar quyidagilardan iborat. 1. Kuzatish asboblari: termometr, termograf, flyuger, anemometr, barometr, barograf, gigrometr, gigrograf, yog‘in o‘lchagich, burchak o‘lchagich, skafis. Ta’lim vositalari Verbal-axborotli Audiovizual Ko‘rgazmali O‘qituvchi o‘quv metodik qo‘llanmalar Darsliklar O‘quvchilarga o‘quv qo‘llanmalar Diapozitivlar Diafilmlar Kinofilmlar Transparantlar Teleko‘rsatuvlar Kompyuter dasturlari Videofilmlar Kartalar Karta sxemalar Aerofoto sur’atlar Rasmlar Tarqatma illustrativ materiallar Tablitsalar Diagrammalar Chizmalar Grafiklar Sxemalar Profillar 134 2. Joyda mo‘ljal olish va gorizont tomonlarini aniqlash uchun ishlatiladigan asboblar: kompas, gnomon, qutb yulduzi ko‘rsatkichi va rumbli halqa. 3. Masofalarni o‘lchash asboblari: yer o‘lchaydigan sirkul, rulekta, metr o‘lchagich, reyka, eklimetr, planshet, vizir chizgichi. 4. Tajriba o‘tkazish uchun ishlatiladagan asboblar: stakan, probirka, kolba va har xil shisha idishlar, voronka, shtativ, spirt lampasi. Moslamalar. Bu moslamalar ko‘rsatmali qo‘llanmalarni ko‘rsatish, saqlash va ixcham qilib joylash maqsadida foydaniladigan yordamchi qurollardir. Moslamalar geografiya tahlilida bevosita ishtirok etmasa-da, kartalar, jadvallar, sxemalar, ekranli qo‘llanmalarni ko‘rsatishga yordam beradi. Hozirgi vaqtda maktablarda geografiya kurslarini o‘qitishda foydalanilayotgan ta’limning texnika vositalari (TTV) xillari ko‘payib murakkablashib bormoqda. Bu esa o‘z navbatida darslarning samaradorligini oshirishga olib kelmoqda. Geografiya ta’limida texnika vositalari texnika jihozlari proeksion va kinoproeksion apparatlar, magnitofon, televizor va boshqalar o‘quv informatsiyasi, ta’lim vositari, o‘quv filmlari, diapozitivlar, diafilmlar va boshqalardan iborat. Bu vositalarning asosiy vazifasi ta’lim samaradorligini oshirishdir. TTV foydalanish maqsadiga ko‘ra axborot beruvchi, nazorat qiluvchi va baholovchi hamda o‘rgatuvchi va mashq qildiruvchi kabi guruhlarga ajratiladi. Axborot beruvchi texnika vositalari yordamida o‘quvchilarga o‘quv axboroti beriladi. U ovozli, statik – dinamik audiovizual ekran vositalariga bo‘linadi. Ovozli vositalarga magnitofon va elektrofon hamda radio priyomniklar kiradi. Ular yordamida magnit va grammafon yozuvlarni hamda radiopienik yordamida radio eshittirishlar orqali ovozli vositalardan foydalaniladi. Statik – ekran vositalariga dio-, grafo- va epiproektorlar yordamida ekranda namoyish etiladigan diapozitivlar, transparatlar, diafilm epiproeksiya obyektlari kiradi. Ovozli – dinamik ekran vositalariga o‘quv filmlari, teleko‘rsatuvlar va videomagnitafon yozuvlari kiradi. Nazorat qiluvchi va baholovchi texnika vositalari o‘quvchilarning o‘quv materialini qanday o‘zlashtirning darajasi va sifatini aniqlash uchun xizmat qiladi. O‘rgatuvchi texnika vositalaridan ta’lim jarayonini individuallashtirish maqsadlarida foydalaniladi. Bu texnika vositalarining didaktik imkoniyati ularga qo‘yilgan o‘rgatuvchi dasturni qanday darajada takomillashganligiga bog‘liqdir. Hozirgi kunda maktablarda yuqori texnologiyalarga asoslangan kompyuterlar qo‘llanilmoqda. Bu esa o‘z navbatida ta’lim jarayonida undan unumli foydalanish, o‘quvchilarda ta’limning tegishli yo‘nalishlarini egallashga yordam beradi. 135 Geografiya o‘qituvchisi TTV dan to‘g‘ri va yuqorida ta’kidlangan talab me’yorlarida foydalansa geografiya kurslarini o‘qitishda quyidagi didaktik vazifalarni muvaffaqiyatli bajarishga imkoniyati bo‘ladi. TTV geografiya o‘qituvchisi mehnatini yengillatadi, ta’lim ta’sirini kuchaytiradi, borgan sari kengayib va chuqurlashib borayotgan geografik bilimlarni o‘quvchilarga qisqa vaqtda yetkazgan holda hozirgi zamon talabi darajasida dars berishga imkon yaratadi. TTV darsni ko‘rgazmali va qiziqarli bo‘lishini ta’minlaydi. Ko‘rgazmalilik boshqa fanlar uchun faqat illustrativ material bo‘lsa, geografiya uchun esa, bilim olishning zarur manbalaridan biridir. TTV, ayniqsa, ovozli – dinamik ekran vositalari o‘quvchilarda geografik tasavvur va tushunchalarni qisqa vaqt ichida shakllanishiga imkon beradi. Bu vositalar geografik obyektlar va hodisalarni obrazli tomonlarini ochib berib, ularning muhim alomatlari va xossalarini o‘quvchilarga tushunarli tarzda ko‘rsatilishini ta’minlaydi. Ta’limning ishonchli va tushunarlilik tamoyilini ta’minlaydi. TTV dan foydalanish o‘quvchilarning bilim doirasi kengaytiradi. Tabiat hodisalarining o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni, rivojlanish qonuniyatlarini chuqurroq ochib beradi. Tabiatda juda tez yoki aksincha juda sekin yuz beradigan hodisalarni qisqa vaqt ichida ko‘z bilan ko‘rish imkoniyatini beradi. Yerning ichki qismlarini ham qo‘rish imkonini yaratadi. TTV mazmuni hayot bilan bog‘laydi. Undagi voqea hodisalarni ilmiy asoslangan nazariya bilan mujassamlashtirishda muhim o‘rin tutadi. TTV qisqa vaqt ichida o‘quvchilar bilimini tekshirib baholashi va darsning sifatini nazorat qilishi mumkin. Shunday qilib, TTV darsning samaradorligini oshiradi va ma’lum ma’noda ta’lim suratini tezlashtirib, o‘quv materialini o‘zlashtirish uchun sarflangan vaqtni tejaydi va darsda ta’limning qo‘shimcha vositalari bilan bir qatorda o‘quvchilar bilan induvidual ishlash imkonini beradi. Yüklə 56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|