Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

hashmg‘a
har zotdin, 
Ruh yoqib sham’ bu mishkotdin.
6
Yuqoridagi so‘zlarning qay biri to‘g‘ri ekanligini aniqlashdan oldin bayt 
mazmuniga va har ikkala so‘zning ma’nosiga e’tibor qaratish lozim. Bayt mazmuni 
quyidagicha: Jism ya’niki tana qismlariga yig‘ilgan har narsaning asl Zotidan 
namunalar joylashtirilgan tokchaga ruh sham yoqdi. Bu yerda “jism” so‘zi tana 
ma’nosida qo‘llangan. “Hashm” esa lug‘atlarda uchramaydi. Misralarda 
so‘zlarning turli xil o‘qilganiga sabab qilib so‘zlarning shakl jihatdan bir-biriga 
o‘xshash ekanligini korsatish mumkin. Doston ilmiy-tanqidiy matnida ham bu so‘z 
هغ مسج tarzida qo‘llangan. 
Quyidagi misrada ham so‘z qo‘llash bilan bog‘liq har xillik kuzatiladi: 
“Ho”i muhabbat 
sanga
–o‘qdur nasib, 
Kim seni haq dedi o‘ziga habib.
7
Birinchi misradagi “sanga” so‘zi To‘la asarlar to‘plamidan o‘rin olgan doston 
matnida 
“anga”
tarzida keltirilgan. Bir qaraganda so‘zlarning har ikkalasi ham 
bayt mazmuniga to‘g‘ri keladi. Ammo ikkinchi misrada “seni” olmoshi qo‘llangan 
paytda birinchi misrada “sanga” so‘zini qo‘llash o‘rinli bo‘ladi. Bayt mazmuni 
quyidagicha: “Ho”si (Muhammad (s.a.v.)dagi “he” harfi nazarda tutilgan.) senga 
muhabbat nasib bo‘lganini anglatib, Alloh seni o‘ziga habib dedi. Asar ilmiy-
tanqidiy matnida ham bu so‘z “sanga” tarzida qo‘llanilgan. 
Shohid etib
chehra bu ko‘zgu anga, 
Ul ne qilib, ko‘rguzubon bu anga.
8
5
Alisher Navoiy. To`la asarlar to`plami. 6-jild. Toshkent. 2012. 26-bet. 
6
АлишерНавоий. Мукаммал асарлар тўплами.7 том. – Тошкент. “Фан”.1991. 33 б. 
7
Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами.7 том. – Тошкент. “Фан”.1991. 33 б. 
8
Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами.7 том. – Тошкент. “Фан”.1991. 34б. 

---

20 
Yuqoridagi misra X tomlik To‘la asarlar to‘plamidan o‘rin olgan doston 
matnida quyidagicha keltirilgan: