Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. Molles. Manuel C. «Ecology: Concepts and Applications» Fourth edition, 
Published by McGraw - Hill, a business unit of The Mc Graw-Hill Companies, 
Inc., New York, 2008.
2. Sultonov P.S. «Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish asoslari» Toshkеnt, 
2007.
3. Saloxiddinov A.T, Valiеv X.I., Xolmirzaеva M. «Ekologiya»Toshkent, 2014. 
4. Mustafoyev S, O’roqov S, Duvonov A. «Umumiy ekologiya» Toshkent, 2006. 
5. Hamdamov J., Bobomurodov Z., Hamdamova E. «Ekologiya» Toshkent, 2009 
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARGA MUSIQIY TARBIYANING 
AHAMIYATI 
Nurullayev Farrux Gaybullayevich 
Pedagagika fanlari bo‘yicha falsafa fanlari doktori (PhD), dotsent 
Begmurodova Mehriniso Najmiddin qizi
Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti

---

985 
“Musiqa ta’limi va sa’nat” yo‘nalishi 1-bosqich magistranti. 
Yangilanayotgan yurtimiz kelajak poydevorlari o`sib ulg`ayar ekan, ularning 
porloq kelajagini qurishda ta`lim tarbiyaning o`rni beqiyos. O`zbekiston 
Respublikasing birinchi prezidenti I.A.Karimov “ Yuksak ma`naviyat yengilmas 
kuch” asarida …..musiqa san`ati navqiron avlodimizning yuksak ma`naviyat 
ruhida kamol topishida boshqa san`at turiga qaraganda ko`proq va kuchliroq ta`sir 
ko`rsatmoqda – deb ta`kidlaydi. Mamlakatimiz poydevori maktabgacha yoshdagi 
bolalarga musiqa har tomonlama yordam berishi, tevarak atrofni obrozli 
emotsional idrok etishi, va bola xarakterining shakillanishiga ta`sir ko`rsatadi. 
Bolalarda musiqaviy idrokni o`stirmay, ularni musiqaga mehr-muhabbatini yetarli 
darajada qiziqtirmay turib, har tomonlama jismoniy boy, ma`naviy va qat`iy 
axloqiy sifatlarni tarbiyalab bo`lmaydi. Bola qanchalik tanish yoqimli musiqa 
asarlarni tinglasa shunchalik u musiqaviy faoliyatda aktiv hamda aniq maqsadga 
qaralgan holda ishtrok etadi. Musiqaning bola hissiyoti va intilishi, mazmuniga va 
his etishiga kata ta`sirini hsobga olganda, haqqoniy va voqeylini to`g`ri aks 
ettirgan musiqali asardan o`rinli foydalanis alohida o`rin tutadi. Har bir bola 
musiqaning qaysi yo`nalishni o`rganishdan qat`iy nazar uning yosh xususiyatlarini, 
psixologik rivojini musiqa rahbari nazarda tutishi lozim. 
Musiqa bolanining hissiy rivojlanishga va nutq funkiyalarining faolligini 
oshirishga yordam beradi. Bolalarda musiqa tinglash, kuylash, bolalardagi 
qo`rquv hayajon singari xislatlarni yoqotadi va o`ziga bo`lgan ishonchni ortishiga 
sabab bo`laoladi. Bolalarni musiqiy faolligini rivojlantirishga qo`shiq kuylash, 
oxangni to`g`ri idrok etish qobilyatni shakillantirish va musiqaga mos ritmik 
harakatlar bajarish bolalarda kayfiyatni a`lo darada bo`lishi pedagogni musiqiy 
maxorati alohida o`rin tutadi. Yosh bolalarni musiqiy tarbiyalashning eg muxim 
vazifasi- bu musiqiylikning yetakchi tarkibiy qismini tahkil etish musiqa bilan 
xissiy axamiyatga ega bo`lishdir. Maktabgacha tarbiya yoshida bolalar samimiy va 
beg`ubor bo`lishi bilan birga ularda ba`zibir sabablarga ko`ra uchraydigan streslar 

---

986 
sabab bola faoliyatlar davomida ishtiyoqsizlik e`tiborsiz bo`lishi mumkin. Bunday 
xollarda yaxshi o`ynoqi qo`shiq unining kayfiyatini a`lo bo`lishi va asab 
tizimlariga ham ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Musiqa bolalarni xotirasini yaxshilashga, 
ularni asab tizimini faoliyatini rag`batlantirishga va estetik didni shakillanishiga 
yordam beradi. Bolalarda qo`shiq kuylash jarayonida ularda nutqiy buzilishni 
oldini olish va ishonchsizlikni yoqolishiga yordam beradi. Musiqaga kichik 
yoshlikdan uyg`ongan qiziqish kishining keyingi musiqiy rivojiga kuchli ta`sir 
ko`rsatadi. Shnga ko`ra musiqani idrok etishning vazifasi va mazmunini aniqlash 
muhimdir. Bular shaxsning har tomonlama rivoji jumladan estetik tarbiyasi 
vazifalari bilan bog`liq umumiy maqsadlar bilan belgilanadi. Ma`lumki bunday 
vazifalar bolalarni musiqa soxasiga faoliyatlarga jalb etish, badiiy musiqaga 
nisbattan estetik idrok etishniva emotsional o`zlshtirishnirivojlantirish, muhabbatni 
tarbiyalash, musiqiy qobilyatlarni rivojlantirish kerak. Ibn Sino ham musiqaning 
hissiy ta`siri kuchni e`tirof etgan holda uni o`zining meditsina kitoblarida aks 
ettirgan hamda ruhiy kasalliklarni davolashda shifo dasturi sifatida tavsiya qilgan 
“Tib qonuni” asarida bir o`rinda musiqaning ruhiy ta`sir kuchiga baho berib, 
go`dakning tarbiyasidagi ahamiyatini shunday ta`riflaganlar: “Go`dakning tanasi 
chiniqishi uchun ikki narsa zarur: biri uni asta qimirlatib tebratish, ikkinchisi 
onaning qo`shig`i ya’ni allasidir. Birinchisi tanasiga, ikkinchisi-ruhiga tegishlidir. 
Demak, kelajakga munosib yosh avlodlarni tarbiyalashda musiqaning ham 
munosib o`rni borliugi ayni haqiqat, bolani estetik tarbiyalashdek sharafli ishni 
to`g`ri yo`lga qo`yish pedagoglar zimmasiga kata ma`sulyat yuklaydi.