Gənc təDQİqatçI, 2020, VI cild, №1



Yüklə 9,76 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə114/175
tarix25.12.2023
ölçüsü9,76 Kb.
#196118
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   175
Genc Tedqiqatci N1 2020 (1)

 
Açar sözlər:
 V.V.Radlov, “Türk ləhcələri sözlüyü, qədim türk sözləri, paralellər, samitlər. 
Leksikoqrafiya sahəsinin müxtəlif dövrlərdəki nümunələrini araşdırmaq bu gün dilçilik sahə-
sində xüsusilə aktualdır. V.V.Radlovun 
“Türk ləhcələri sözlüyü”
lüğəti
 
bütün tarix boyu türk leksi-
kilogiyası üçün əvəzolunmaz vəsait olub. Bu lüğət bir çox türk dili və dialektlərini əhatə edən tarixi-
müqayisəli metod əsasında qurulmuş ən dəyərli nümunələrdən sayılır. Məlumdur ki, dilin fonetik 
quruluşu leksik və qrammatik quruluşa nisbətən daha mütəhərrikdir. Bu mütəhərriklik dilin tarixi 
inkişaf xətti ilə düz mütanasibdir. V.V.Radlovun lüğətində bir qrup qədim türk sözlərinə müasir iş-
lək variantından fərqli formada rast gəlirik. Bu dil üçün təbii hadisədir. Lakin, təbiiliklə yanaşı, əl-
bəttə ki, min ildən çox dövr üçün bu çox böyük sabitlikdir. 
Saitlərdən fərqli olaraq samitlərdə paralellik daha çox rast gəlinən hadisədir. Bu isə kar və 
cingiltili səslər arasında bir sıra fonoloji halların olması ilə bağlıdır. Belə ki, daha qədimə getdikcə 
kar samitlərin üstünlük təşkil etdiyinin şahidi oluruq. Bu hal özündə türk dillərinin daha qədim ol-
duğunu və samitlərin karlaşıb-cingiltiləşmə prosesinin bir neçə dəfə təkrar olunduğunu sübut edir. 
Bu prosesin orijinallığı ondadır ki, ancaq əsl türk sözləri bu qanuna tabedir. Sözlərdə rast gəlinən 
fonetik fərqləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 
t-d 
M.Kaşğari bu əvəzlənməni qıpçaq dilindən keçmə ünsürlərin təsiri kimi izah edib. Oğuz dili 
xüsusiyyətlərinə əsasən bu sözlər “d” ilə yazılıb tələffüz olunmalı idi. Müasir Türkologiyada qıpçaq 
dilinə daxil edilən dillər üçün sözbaşı kar səslər və o cümlədən “t” səsi xas əlamət sayılır. Sonradan
Oğuz dilinin, yaxud onun üstünlüyü ilə təşəkkül tapmış olan Azərbaycan dilinin qanunlarına əsasən 
bu sözlər “d” ilə yazılıb tələffüz olunur (6, səh.67). 

Yüklə 9,76 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   175




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin