Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mulohaza uchun
Mulohaza uchun G‘arbiy Turk xoqonligining Suyab (Oq Bishim), Beshbaliq (Turfan), Ek-tog‘ (Sharqiy Turkiston) kabi shaharlari xoqonlikda qarorgoh vazifa - sini bajargan. Davlat boshqaruvida xoqonlikning barcha bog‘inlarida lavozim egalari harbiy unvonga ega bo‘lishi shart hisoblangan. Xoqonlikning markaziy boshqaruv tizimi asosan davlat osoyishtaligini saqlash, davlat sarhadlarini kengaytirish, soliq tizimi, ichki va tashqi savdo, diplomatik mu- nosabatlar va boshqalar bilan mashg‘ul bo‘lib, zabt etilgan hududlardagi boshqa- ruv tizimiga ma’lum darajada еrkinlik bergan. Shuning uchun ham Farg‘ona, Sug‘d, Choch, Toxariston, Xorazm va boshqa mulklardagi boshqaruv tartibi asosan mahalliy sulolalar qo‘lida bo‘lgan. Misol uchun, Sug‘d va Farg‘onada oliy hukmdor – «ixshid», Toxaristonda – «malikshoh», Xorazmda – «xorazmshoh», Keshda – «ixrid», Buxo- roda – «xudot», Ustrushonada – «afshin», Chochda – «tudun» deb atalgan. Marka - ziy hokimiyatga faqat boj to‘lab turish bilan ular o‘z mustaqilliklarini ma’lum darajada saqlab qoladilar. 34 Sug‘d va Farg‘ona ixshid malikshoh xorazm shoh ixrid xudot afshin tudun Toxariston Xorazm Kesh Buxoro Ustru shona Choch Hukmdorlar qayerda qanday atalgan? Turk xoqonligi davrida Sug‘d hududlariga hozirgi Panjikentdan Karmanagacha bo‘lgan yerlar kirgan. Buxoro еsa, VII asrdan boshlab mustaqil mulklar ittifoqidan iborat bo‘lgan. Sug‘dning mahalliy hokimlari ayrim vaqtlarda Choch va Xorazmning mustaqil hukmdorlari bilan birlashar edilar. Bunday yirik siyosiy birlashmalar ma’lum muddatlarda yirik shaharlarda o‘z qurultoylarini o‘tkazib turganlar. Farg‘ona Sug‘d siyosiy ittifoqiga kirmagan bo‘lib, u alohida mustaqil davlat edi. Turk xoqonligi tarkibidagi turli xalqlarning yashash tarzi ham turlicha edi. Ko‘ch - manchi chorvador turklarda jamoatchilik an’analari kuchli bo‘lgan. Ko‘chmanchilar - ning asosiy mashg‘uloti chorvachilik edi. Shahar aholisi hunarmandchilik va sav - do-sotiq bilan shug‘ullangan. Hatto hunarmandchilik mahsulotlarini yasash uchun Farg‘ona va Sug‘dda oltin, temir, mis, Iloqda qo‘rg‘oshin, kumush va oltin, Shah - risabzda tosh va tuz qazib olinardi. Savdogarlar orasida Sug‘d savdogarlarining mavqeyi baland bo‘lgan. VII asrning birinchi yarmida G‘arbiy Turk xoqonligi bilan Xitoy o‘rtasida, ayniqsa, iqtisodiy aloqalar faollashdi. Bu davrda Xitoyga to‘qqiz ma - rotaba savdo elchiligi yuboriladi. Bir yilning o‘zida Buxoro, Samarqand, Ishtixon va Ustrushona (Jizzax va O‘ratepa viloyatlari)dan birlashgan juda katta savdo karvoni Xitoyga yetib boradi. 1. Savdo-sotiq bilan shug‘ullanish uchun qanday bilimlar kerak bo‘ladi? 2. Matnda: «Kulolchilik, to‘qimachilik, sarrojlik, misgarlik, chilangarlik, temirchilik va zargarlik taraqqiy etgan», – deyilgan. Hunarmandchilikning ushbu sohalari taraqqiy etishi uchun qanday ko‘nikmalar kerak bo‘ladi? 3. Mamlakatimizda bugungi kunda qanday mevalar yetishtiriladi? Qanday donli ekinlarni bilasiz? 4. Berilgan rasmlar asosida xoqonlikda odamlarning mashg‘ulotlari haqida hikoya tu- zing. Rasmlardagi har bir detalga e’tibor qarating. Bugungi kunda o‘sha davr odamlari shug‘ullangan qaysi kasblar davom etmoqda va qaysilari yanada takomillashgan? Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|