AKADEMİK MİLLİ DRAM TEATRI
(1960-1985)
Bir neçə il idi ki, Füzuli meydanında Akademik Milli Dram Teatrı üçün təzə bina tikilirdi.
1960-cı ilin yayında teatr binası hazır oldu. Yay tətilindən qayıdan kollektiv avqust ayında bura
köçdü. oktyabr ayının 15-də teatr yeni binada növbəti mövsümünü Cəfər Cabbarlının "Almaz"
dramının tamaşası ilə açdı.
İlin birinci yarısında teatr öz repertuarına Ədil İsgəndərovun quruluşunda Cəfər Cabbarlının
"Dönüş" (18 mart), İslam Səfərlinin "Ana ürəyi" (28 aprel), Əliheydər Ələkbərovun rejissorluğunda
Adil Babayevin "Dağlar qızı" (18 iyun) pyeslərinin tamaşalarını daxil etdi. Bu dövrdə teatrda Ədil
İsgəndərovdan başqa rejissorlardan Ələsgər Şərifov, Əliheydər Ələkbərov, Əşrəf Quliyev və Nəsir
Sadıqzadə də çalışırdılar.
Oktyabr ayının 22-də heç bir səbəb olmadan Ədil İsgəndərov baş rejissor vəzifəsindən
çıxarıldı və üstəlik də teatrdan tamamilə uzaqlaşdırıldı. Bu addım milli teatrımıza çox dəhşətli zərbə
vurdu. Tədricən teatrın otuzillik romantik-monumental teatr estetikası dağılmağa başladı. Məsələ
burasında idi ki, Mehdi Məmmədov və Tofiq Kazımov qüdrətli rejissor kimi tanınırdılar, lakin onlar
tamamilə başqa və yeni raəktəbin nümayəndələri kimi formalaşırdılar.
Baş rejissor vəzifəsinə əvvəlcə burada quruluşçu rejissor işləmiş, 1956-cı ildən Opera və
Balet Teatrında baş rejissorluq edən Mehdi Məmmədov təyin olundu. Üslub və poetika baxımından
Ədil İsgəndərovdan fərqlənən Mehdi Məmmədov teatra gələndə Nəsir Sadıqzadə Nazim Hikmətin
"Şöhrət və ya unudulan adam" (tərcüməçi İslam İbrahimov) əsərinin məşqlərini aparırdı. İlk tamaşa
dekabr ayının 28-də göstərildi.
Mehdi Məmmədovun baş rejissor kimi ilk quruluşu Sabit Rəhmanın "Əliqulu evlənir" (9
mart 1961) komediyası oldu. O, Viktor Rozovun "Şadlıq sorağında" (25 may 1961), Mehdi
Hüseynin "Alov" (28 oktyabr 1961), Mirzə İbrahimovun "Kəndçi qızı" (21 dekabr 1962) əsərlərini
tamaşaya hazırlayaraq gözlənilmədən 1963-cü il aprel ayının 8-də istefa ərizəsi yazdı. Teatr bir
müddət baş rejissorsuz qaldı. 1964-cü il fevralın 10-da teatrda baş rejissor Kürsüsünü Tofiq
Kazımov tutdu.
Tofiq Kazımov baş rejissor kimi özünün yaradıcılıq məramnaməsini (proqramını), sənətdəki
estetik prinsiplərini Vilyam Şekspirin "Antoni və Kleopatra" (tərcüməçi Tələt Əyyubov) tamaşası ilə
bəyan etdi. Bundan sonra teatr yeni estetika zəminində işləməyə başladı. Premyerası 1964-cü il
aprelin 23-də oynanılan tamaşada Hökümə Qurbanova Kleopatra, Əli Zeynalov Antoni rolları ilə
milli teatrımızın Şekspir rolları salnaMəsmə yeni sənət səhifələri yazdılar.
Bu il oktyabrın 14-də Tofiq Kazımov İlyas Əfəndiyevin "Sən həmişə mənimləsən" dramını
tamaşaya hazırladı. Özünün yaradıcılıq üslubunda dönüş kimi qiymətləndirilən bu tamaşa ilə MDT-
də lirik-psixoloji janrın bünövrəsi qoyuldu. Rejissorun on doqquz yaşlı Nargilə roluna teatr
institutunun eyniyaşlı tələbəsi Amaliya Pənahovanı dəvət etməsi də cəsarətli addım idi. Aktrisanın
debütü çox uğurlu oldu və o, bir müddət sonra truppaya qəbul edildi.
Tamaşada həmçinin təcrübəli sənətkarlar Əli Zeynalov (Həsənzadə), Ətayə Əliyeva
(Nəzakət) yeni oyun estetikası göstərdilər.
Tofiq Kazımov on altı il Milli Dram Teatrına rəhbərlik etdi və 1980-ci il avqustun 2-də
avtomobil qəzasında həlak oldu. Teatr bir neçə il baş rejissorsuz işlədi. 1960-1985-ci illərdə teatr,
əsasən, lirik-psixoloji üslubda, eyni zamanda fəlsəfi-monumental teatr poetikasında, realist-dramatik
səpkidə, psixoloji məişət janrında dəyərli tamaşalar hazırlaya bildi. Bununla belə, dramaturji
cəhətdən zəif, orijinal və mövzu-problematikası azərbaycanlı tamaşaçıların mənəvi-əxlaqi
psixologiyasma uyğun olmayan tərcümə pyeslər də repertuara yol tapdı. Lakin bütövlükdə haqqında
söhbət gedən dövrdə AMDT-nin tarixinə müxtəlif janrlı sanballı tamaşalar daxil oldu.
Dostları ilə paylaş: |