PROTOKOL
tarixdə _____ saylı orla məktəbin
praktikant tələbə,
adı, soyadı
dərsin müzakirəsi
Müzakirədə metodist-müəllim fənn
müəllimi __________________
mövzuda keçdiyi
adı, sovadı
praktikant tələbə iştirak edir.
Eşidildi
Çıxışlar:
Qərar:.
adı, soyadı
nəfər
Sədr:
Katib:
Metodist:
Əlavə 5.
Şagird şəxsiyyətinin öyrənilməsi və ona psixoloji-pedaqoji
xarakteristika tərtibi üçün təxmini sxem
Şagird_
sinif
məktəb
Şagirdi öyrənmə müddəti ____________
Xarakteristikanın yazıldığı tarix _______
Praktikant-tələbə ____________ fakültə
1. Şagird haqqında ümumi məlumat (adı, soyadı, atasının
adı, ünvanı, məktəbin sayı, oxuduğu sinif, yaşı, fəallıq dərəcəsi,
daxil olduğu şagird birliyi).
2. Şagirdin ailə şəraiti və ailə tərbiyəsi (ailənin mədəni -
məişət şəraiti, ailədəki qarşılıqlı münasibətlər,, uşağın ailədəki
statusu, uşağın tərbiyəsinə qayğı).
3. Şagirdin üzvü olduğu sinif kollektivinin ümumi
xarakteristikası (sinfin fəalları, sinfin intizamı, ictimai fəallıq
səviyyəsi,
oxuma qabilliyi,
kollektivdə
şəxsiyyətlərarası
münasibətlər, sinif kollektivinin ənənələri).
4. Şagirdin kollektivə münasibəti (kollektivin rəyi ilə
hesablaşmaq, ünsiyyətliliyi,
yoldaşları arasında hörməti,
kollektivdəki hadisələrə münasibəti).
5. Şagird şəxsiyyətinin istiqaməti (tələbləri, motivləri,
maraqlan, arzu və idealları, dəyərləri, baxışları, şüur və davranışının
vəhdəti).
6. İddia səviyyəsi (özünüqiymətləndirmə, özünə qarşı
tələbkarhğı, yoldaşlarının tənqidi qeydlərinə münasibəti,
özünütərbiyənin xüsusiyyətləri).
7. Şagirdin müxtəlif fəaliyyət növlərində iştirakı (təlimə
münasibəti, əmək fəaliyyətinə münasibəti, ictimai fəallığı,
peşəyönümü).
8. İdrak fəaliyyətinin xarakteristikası (qavrayışı, diqqəti,
hafizəsi, təxəyyülü, təfəkkürü, şifahi və yazılı nitqi, lüğət tərkibinin
zənginliyi).
9. Emosional-iradi sferasının xüsusiyyətləri (pedaqoji
təsirlərə emosional reaksiyasının xarakteri, hisslərin inkişafı, əxlaqi
hissləri, iradi xüsusiyyətləri).
405
10. Qabiliyyətlər (ümumi və xüsusi qabiliyyətlər).
11. Temperament (temperament tipi, sanqvinik, xolerik,
fleqmatik, yaxud melanxolik; temperamenlin tipini xarakterizə
edən psixoloji xüsusiyyətlər).
12. Xarakter (təlimə, sinfə, məktəbə, özünə, müəllimlərə,
yoldaşlarına, əməyə, sinifdə və məktəbdə keçirilən tədbirlərə
münasibəti və s.).
Pedaqoji nəticələr. Gələcəkdə həmin şagirdlə hansı tərbiyəvi
işlər aparmaq lazımdır.
Psixoloqun imzası
Əlavə 6.
Sinif kollektivinin öyrənilməsi və ona psixoloji-pedaqoji
xarakteristika tərtib edilməsi üçün təxmini sxem
1. Məktəb
kollektivinin xarakteristikası (kollektivin
intizamlılıq, tərbiyəlilik səviyyəsi, oxuma qabilliyi, sinif və
ümumməktəb kollektivinin əlaqələri).
2. Sinif haqqında ümumi məlumat (şagirdlərin cinsi və yaş
tərkibi).
3. Sinif kollektivinin rəsmi strukturu (sinif nümayəndəsi,
digər rəsmi fəallar).
4. Sinfin intizamı, davranış normaları, ənənələri. .
5. Sinif kollektivinin təlim müvəffəqiyyətləri.
6. Sinif kollektivinin ictimai-faydalı işlərdə iştirakı.
7. Kollektivdə ictimai rəy.
8. Şəxsiyyətlərarası
münasibətlər (sinfin sevimliləri,
əlaçılar, ictimaiyyatçılar, təşəbbüskarlar, dezorqanizatorlar, «çətin»
uşaqlar və s.).
9. Sinfin ümumi emosional mühiti.
10. Şagirdlərin fərdi və yaş xüsusiyyətləri.
11. Sinfin möhkəm kollektiv kimi təşkilində sinif rəhbərinin
rolu.
12. Sinfin bir kollektiv kimi inkişaf mərhələsi.
406
13. Sinif kollektivinin sonrakı inkişafı məqsədilə tələbənin
praktika müddətində gördüyü işlər.
Pedaqoji nəticələr və tövsiyələr.
Psixoloqun imzast ______________________________
Əlavə 7.
Məktəb gigiyenası üzrə tapşırıqlar
Tələbə praktika müddətində müəllimlik fəaliyyəti üçün
zəruri olan gigiyenik bilik və bacarıqlara da yiyələnməlidir. Bu
məqsədlə tələbə gigiyena üzrə aşağıdakı tapşırıqları yerinə
yetirməlidir:
• təlim-tərbiyə işlərinin aparıldığı müddətdə şagirdlərin
səhhətini qeydə alrriaq;
• şagirdlərin davranışına və təlim müvəffəqiyyətinə mənfi
təsir göstərən amilləri müəyyənləşdirmək;
• sinfin gigiyenik hazırlıq səviyyəsini müəyyənləşdirmək;
• dərsi gigiyenik baxımdan qiymətləndirmək;
• müxtəlif davranışa və oxuma qabilliyinə malik iki şagird
üzərində müşahidə aparmaq;
• praktika müddətində sinfin gigiyenik tərbiyəsi proqramını
hazırlamaq və onu əsaslandırmaq.
Sinfin, məktəbin, yaxud ayrı-ayrı şagirdlərin
gigiyenik vəziyyətinin öyrənilməsi sxemi
Sinif ________
Məktəb ______
Şagird ______
Praktikant
Qrup _
Kurs
(adı, soyadı J
(adı. soyadı)
Metodist
İcra tarixi:
(adı, soyadı)
407
TOtapanqiffl
Ali məktəb praktikasının psixoloji əsası deyərkən nə başa
düşürsünüz?
Pedaqoji praktikanın məqsəd və vəzifələri hansılardır?
Pedaqoji praktika müddətində tələbələrin fəaliyyətinin əsas
istiqamətləri hansılardır?
0 Təcrübəçi tələbənin hüquq və vəzifələri hansılardır?
Qrup yoldaşlarınızdan biri üzərində müşahidə apararaq ona
pedaqoji-psixoloji xarakteristika tərtib ct.
Daxil
olduğun
akademik
qrupun
pedaqoji-psixoloji
xarakteristikasım tərtib et.
Ədəbiyyat
£LİI Bəşirov B.Y. Ali məktəb dida-
ktikası. B.: Maarif, 1992.
UJ Kazımov N. Ali məktəb peda-
qogikası. B.: Nicat, 1999.
fJJ Təcrübəçi tələbələrin yaddaş kitabçası. Metodik göstəriş. Bakı,
ADPU, 1982.
03 Universitet tələbələrinin pedaqoji praktikası / tərtib edəni M.l.s-
mixanov. B.: Universitet, 1990.
iLO Təcrübəçi tələbənin işi / tərtib edəni R.Quliyeva. B.;
Universitet,
2003.
OJ Dadaşov T.Y. Pedaqoji-psixoloji düşüncələr. B.:Nurlan, 2Ö06.
Oi Müəllimlik təcrübəsi keçən tələbələr üçün uğurlu praktikiım
proqramlarının yaradılması. B., 2003.
408
XII
FƏSIL
ALİ MƏKTƏBDƏ MÜTƏXƏSSİS HAZIRLIĞININ
PEDAQOJİ-PSİXOLOJİ MƏSƏLƏLƏRİ
12.1. ALİ MƏKTƏB VƏ PEŞƏ ORİYENTASİYASI
MƏSƏLƏLƏRİ
Hor il orta məktəb məzunİannın çox böyük hissəsi öz
gələcək taleyini ali məktəblə bağlayır, ali təhsil almağı özlərinin ən
böyük arzusu hesab edirlər. Lakin ali məktəbdə təhsil illərində
məlum olur ki, onların çoxu ixtisası təsadüfən seçib, seçdikləri
ixtisas onları qane etmir, hətta bəziləri gələcəkdə aldığı ixtisas üzrə
işləməyəcəyini bildirir. Akademik borcunu ləğv edə bilməyib ikinci
ilə qalanlar, hətta tələbələr sırasından çıxarılanlar da olur.
Düşünülmədən seçilən ixtisas ali məktəbdən «axma» səbəb olur.
Təhsildən, seçilmiş peşədən narazılıq hissi yaranır. Bu isə həm
insanın özünə, həm də bütövlükdə cəmiyyətə böyük zərbə vurur.
Belə neqativ halların baş verməməsi üçün ali məktəbə daxil olarkən
seçimi düzgün aparmaq lazımdır.
Bu i^'ciə peş^ oriyentasiyasının rolu çox böyükdür.
oriyentasiyası deynrkən comiyyotin tolohLvino, dövloiin
nwıuıfeyinə, ı/oxsin qabiliyyatbrmə uyğun olaraq
va
ixtisasın müəyymbşdirilnwsi ha^a düşülür.
Peşə oriyentasiyası ali məktəb fəaliyyətinin bu sahədə ilk
pilləsidir. Bu məqsədlə ali məktəb öz işini üç əsas istiqamətdə
qurmalıdır:
• ali məktəb ixtisasları haqqında informasiyanın yayılması;
• müxtəlif ixtisaslara maraq yaradılması;
• ali məktəbə daxil olmaq istəyən məzunun seçdiyi ixtisasa
yararlıhğının müəyyənləşdirilməsi.
409
Bu məqsədlə ali məktəb orta ümumləbsil məktəbləri ilə
əməkdaşlıq etməli, onları hamiliyə götürməli, ali məktəb
müəssisəsində şagirdlərin peşə oriyentasiyasını və peşə tərbiyəsini
həyata keçirən birliklər (məsələn: «Gənc təbiətçi!or», «Gənc
fıziklər» və s.) yaratmalı, şagirdlərin ali məktəbin muzeylərinə,
laboratoriyalarına ekskursiyaları təşkil olunmalı, olimpiadalar
keçirilməlidir. Ali məktəbə hazırlıq kurslarının təşkili də bu
baxımdan çox əhəmiyyətlidir.
Hazırda prestijli peşələr piramidasında şərqşünaslıq,
həkimlik, hüquqşünaslıq, beynəlxalq iqtisadiyyat və diplomatiya
əhalinin nəzərində xüsüsi əhəmiyyətə malikdir. Bazar iqtisadiyyatı
şəraitində yeni peşələr (gömrükşünasiıq. biznes peşələri, ingilis dili
mütəxəssisi, jurnalist peşəsi və s.) kütləvi- ləşib, «dəbdə olan»
intellektual, prestijli ixtisaslara axın artıb.
Perspektivli peşələr piramidasında əmələ gələn dəyişikliklər
şagirdlərin ayrı-ayrı fənlərə münasibətində də aydın nəzərə çarpır.
Ümumi təhsillə peşə təhsili arasında əlaqələr məhz bu baxımdan
diqqəti cəlb edir. Şagirdlər həmin əlaqələr axarında ümumtəhsil
fənlərini «profil» və «qeyri-prolıl» fənlərə bölürlər ki, bunun da
ziyanı özünü sonralar binizə verir. Belə neqativ halların qarşısını
alınaq məqsədilə yuxan sinitlərdə şagirdlərin peşə maraqları və
təhsilə olan tələbatları öyrənilməli, müəyyən proqram üzrə həm
şagirdlər, həm də valideynlərlə iş aparılmalıdır. Bu məqsədlə xarici
ölkələrdə olduğu kimi, peşələr və ixtisaslar haqqında məlumat
kitabları hazırlanmalı, ixtisasla bağlı lüğətlər tərtib olunmalı,
məktəblərdə pedaqoq və psixoloqla yanaşı, məzuna peşə seçməyə
kömək edən tərbiyəçi-məsləhətçi fəaliyyət göstərməlidir. İri
şəhərlərdə ixtisas məsləhətləri verən məntəqələr yaradılmalı,
burada psixoloq, pedcıqoq və əmək ekspertizası üzrə həkimdən
ibarət komissiya peşə oriyentasiyası istiqamətində iş aparmalıdır.
Bu istiqamətdə aparılan sistemli iş gənclərə təlim
maraqlarını, qabiliyyət, maraq və meylilərini cəmiyyətin tələblərinə
uyğun surətdə qurmağa, peşə seçimində daha diqqətli olmağa
kömək edir.
Ali məktəbə hazırlığın orta məktəbin artıq yuxarı siniflərində
həyata keçirilməsi nəticəsində birinci kurs tələbələri
410
mühazirə və seminar məşğələlərində çətinlik çəkmir, ləlim
materialını şüurlu və müstəqil surətdə mənimsəyə bilirlər. Artıq
birinci kursda tələbələrə bu və ya digər ixtisas üzrə işin metodikası
və texnologiyası öyrədilir ki, bu da sonrakı kurslarda təlim
müvəffəqqiyyətinin yüksəlməsinə şərait yaradır.
Peşə-ixtisas - əmək faaiyyətinin elə bir növüdür ki. onun
icrası üçün insan xüsusi qabiliyyətlərə, bilik, bacarıq və vərdişlərə
malik olmalıdır. Odur ki, peşə oriyentasiyası və peşə seçmə ilə
əlaqədar bütün fəaliyyət profes.soqraflyaya ,əsas- lanmalıdır.
Peşə oriyentasiyasının qarşısında duran məqsədlərdən ikisini
xüsusilə qeyd etmək lazımdır:
• hər bir gəncin peşə seçməsinə istiqamət vermək;
• gəncə öz «mən»ini daha qabarıq təzahür etdirməyə, şəxsi
ləyaqətini daha artıq inkişaf etdirməyə ruhlandıran peşəni
seçməsinə kömək etmək.
Bu məqsədlərin həyata keçirilməsinin «ağırlıq mərkəzi»,
şübhəsiz, ümumtəhsil məktəbinin üzərinə düşür.
Məktəb, hər şeydən əvvəl, öz yetirmələrini dövrün
tələblərinə uyğun ən yeni peşələr və ixtisaslarla tanış elməli, onlara
gələcəkdə fəaliyyət göstərəcəkləri peşə-ixtisas sahəsində öz
«mən»lərini dərk etməyi, «özünü» tapmağı, öz ləyaqətini peşəyə
səmimi münasibət formlaşdırmaqla öyrətməlidir. Halbuki
məsələnin məhz son dərəcə əhəmiyyətli olan bu cəhəti çox zaman
tamamilə unudulur. Bu isə onunla nəticələnir ki, gəncin kortəbii
motivlər əsasında .seçdiyi peşə sonralar onu qane etmir, o,
peşmançılıq hissi keçirir, gec də olsa, seçiminin düzgün olmadığını
başa düşür, ən dəhşətlisi isə budur ki, həyatda öz yerini tapa bilmir.
Belə neqativ halların baş verməməsi üçün məktəb müntəzəm
olaraq peşə oriyentasiyası istiqamətində iş aparmalıdır. Orta
ümumtəhsil məktəbində peşə oriyentasiyası aşağıdakı məsələləri
əhatə etməlidir:
• şagirdlərin öyrənilməsi;
• peşə və ixtisaslarla bağlı maarifləndirmə işi;
411
• seçilən ixtisasla bağlı nəzəri bilik və praktik bacarıqların
verilməsi;
• peşə-ixtisas məsləhətləri;
• nəzarət və korreksiya.
Bu strukturdan çıxış edərək peşə oriyentasiyasının üç
mərhələsini qeyd edə bilərik:
• Hazırlıq nıərhahsi
Bu mərhələdə şagirdlərin ailə mühiti, ailədə tutduğu mövqe,
sinif kollektivində malik olduğu status, onu əhatə edən
sosial-mədəni
şərait, müxtəlif fənlərə münasibəti, təlim
müvəffəqiyyəti və s. öyrənilir. Tədqiqatlar göstərir ki, təlim
maraqlan ilə peşə-ixtisas maraqları arasında müəyyən əlaqələr
mövcuddur, məktəblilərin böyük əksəriyyəti gələcəkdə seçəcəkləri
peşələrə uyğun fənlərə üstünlük verirlər. Hazırlıq mərhələsində
şagirdlərə müxtəlif peşələr və onların spesifikası haqqında
məlumatlar verilməlidir.
• Əsas mər/ıəh
Bu mərhələdə şagirdlər maraq, meyil və qabiliyyətlərinə
uyğun olaraq fakültativ məşğələlərə, dərnəklərə cəlb olunur,
məsləhət görülən ədəbiyyatı, habelə, müvafiq bədii əsərləri mütaliə
edirlər. Bu mərhələdə həmçinin, müxtəlif peşələrə dair məsləhətlər
də verilir ki, bu da yuxan sinif şagirdlərinə öz gələcək həyat
yollarını düzgün müəyyənləşdirməyə stimul yaradır.
• Miiiiyymhijdmci nwrhsb
Bu mərhələdə şagirdlərin peşə oriyentasiyası ilə bağlı
fəaliyyətinə sistemli nəzarət təşkil olunur, alınan nəticələr təhlil
edilir və tövsiyələr verilir.
Ümumiyyətlə, peşə ilə əlaqədar «özünütəyinetmə» yuxarı
məktəb yaşlarını əhatə edir və bir sıra inkişaf mərhələlərindən keçir.
Bu mərhələlər aşağıdakılardır:
• İlkin peşii seçimi
Bu mərhələdə məktəblinin peşə haqqında təsəvvürü kifayət
qədər diferensial xarakter daşımır, situativ səciyyəyə malik olur,
daxili imkanların «bəyənilmiş» peşəyə uyğunluğuna diqqət
yetirilmir, peşə maraqları tez-tez dəyişir.
412
• Pe;jə istiqatmtind^ «özütıiit^yinettm»
Yuxarıyaşlı məktəblinin peşə maraqlan formalaşır.
əməyin müxtəlif sahələrinə «bələdləşmə» artır.
• Peşa təhsili
Ümumtəhsil məktəbində təhsil başa çatdıqdan sonra
məzunun peşə təhsili alması.
• Peşəyi) uyğunlaşma
Sosial və istehsal proseslərinə aktiv surətdə qoşulmaq;
fəaliyyətin fərdi «boyalarmın» formalaşması.
• Əımkäa qixmon, yaxud tam özünüreallaşdmna
Professional əməkdə «gözləmələrin» reallaşması, yaxud
reallaşmaması.
Beləliklə,
peşə
özünüreallaşdırma
prosesi
insanın
professional niyyətlərinin meydana gəlməsindən başlamış əmək
fəaliyyətinə son qoymasına qədər bütün mərhələləri əhatə edir.
İnsanın bütün həyatının həlledici məqamı peşə seçməsi aktıdır. Bu
məqam əsasən ümumi təhsilin bitdiyi dövrə təsadüf edir. Seçimin
təsadüfi olmaması, sonrakı peşmançıhğin baş verməməsi,
«yararsızlıq» kimi dəhşətli bir hissin meydana çıxmaması üçün,
həyatda öz mövqeyini düzgün müəyyənləşdirmək və nüfuz
qazanmaq üçün peşə oriyentasiyası işini müntəzəm, sistemli, ciddi,
məsuliyyətli şəkildə qurmaq, peşəkarlar formalaşmasını təmin
etmək lazımdır. Buna nail olmaq məqsədilə, ümumtəhsil və ali
təhsil müəssisələri birlikdə peşə oriyentasiyası prioritetlərini
müəyyənləşdirməli və onların reallaşdırılması üçün optimal şərait
yaratmalıdırlar.
12.2. ALİ MƏKTƏB İXTİSASLARINA
QƏBULUN TƏŞKİLİ MƏSƏLƏLƏRİ
Hazırda cəmiyyətin və dövlətin ali təhsil qarşısında qoyduğu
yüksək ixtisaslı mütəxəssis hazırlığı və onların vətəndaşlıq tərbiyəsi
vəzifələrinin müvəffəqiyyətli həlli ilə ali məktəbə seçimin düzgün
aparılması arasında qanunauyğun əlaqə vardır. Bu işdə kortəbii
axına bel bağlamaq olmaz.
413
Konkurs kontingentini irəlicədən hazırlamaq lazımdır. Bəs sabahın
tələbələrini harada öyrənməli və seçməli? Cavab birmənalıdır:
ümumtəhsil məktəblərində, texnikum və ali təhsil ocaqlarında
keçirilən «açıq qapı» günlərində, olimpiadalarda, yarışlarda və s.
Hər bir ali məktəb «öz tələbəsini)) müxtəlif ixtisasların tələbləri
əsasında «axtanb tapmalıdır)).
Peşəyə uyğun gələnləri seçmək - öz şəxsi keyfiyyətləri ilə bu
və ya digər peşə və ixtisas sahəsinə daha çox uyğun olanları,
gələcək peşə fəaliyyətində daha yararlı ola biləcək məzunları
müəyyənləşdirmək deməkdir. Peşəyə yararlığı müəyyənləşdirmək,
hər şeydən əvvəl, insanın fərdi xüsusiyyətləri ilə onun seçdiyi
peşənin özünəməxsus spesifikası ara'smda uyğunluğu tapmaq
deməkdir.
Təlimdə müvəffəqiyyətsizliyə görə ali məktəbdən xaric-
edilmə, müəyyən səbəblərə görə ali təhsildən uzaqlaşma, ali məktəb
həyatını «ağır yük)) kimi daşımaq və digər neqativ halların əsas
səbəbi tələbənin peşə seçimini düzgün aparma- masının
nəticələridir.
Təcrübə göstərir ki, ali məktəbə qəbulun toplanılan bala
əsaslanması ali məktəbə qəbul üçün əsas kriteriya ola bilməz. Ali
məktəbə qəbul kriteriyasınm düzgün müəyyənləşdirilmə- məsinin
nəticəsidir ki, bir sıra hallarda ali məktəbə seçdiyi ixtisasa heç də
uyğun gəlməyən, onun tələblərinə cavab verə bilməyən məzunlar
qəbul olunurlar. Ümumiyyətlə, hər bir adamda bu və ya digər
fəaliyyət növünə qabiliyyət, yaxud əksinə, qabiliyyətsizlik var. Əsas
məsələ də onların hansının daha üstün olduğunu aşkar etməkdir. Ali
məktəbə seçim çox çətin problemdir. İxtisasa meyli müəyyən
etmək, qabillik dərəcəsi ilə gələcək fəaliyyətə yararlılıq arasındakı
asılılığı tapmaq çox çətindir. İxtisasların professioqrammı tərtib
elmək, hər kəsin psixofizioloji və şəxsi xarakteristikasını
müəyyənləşdirmək və s. bu qəbildən olan digər problemlərin
öyrənilməsinin çətinliyi, habelə, müvafiq kafedra və fakültə
əməkdaşlarının seçim prosesindən təcrid olunması peşə seçimini
daha da çətinləşdirir. Biri-birilə vəhdətdə olan və biri-birini
tamamlayan bu mürəkkəb və dinamik məsələləri
414
həll elmək üçün müşahidə və eksperimentlər aparılmalı, diaq-
nostlaşdırma, proqnozlaşdırma həyala keçirilməlidir.
Ali məktəbə peşə seçiminin nəzəri və praktik əsasım
abituriyentin seçdiyi peşə üçün zəruri olan psLxo-fıziofoJi və fiziki
keyfiyyətlərin öyrənilməsi təşkil edir. Bu mənada peşə .seçimi
kompleks xarakter daşımalı. ş.əxsiyyəlin bu və ya digər fəaliyyət
növünə yararlılığını təmin edən fiziki, fizioloji, psixoloji, sosioloji
göstəriciləri öyrənilməlidir. Abituriyentin seçim motivləri də
aydınlaşdırılmalıdır.
Ümumiyyətlə, əməyin hər hansı növünə yiyələnmək prosesi
ictimai xarakter daşıyır. Əmək fəaliyyətində bu və ya digər
keyfiyyətləri qazanan insan bu keyfiyyətlər vasitəsilə özünəməxsus,
bənzərsiz fərdi psixi xüsusiyyətlərini də təzahür etdirir. Peşəkar
kimi formalaşma, həm də insanın bir şəxsiyyət kimi inkişafını
istiqamətləndirir.
Deməli, ali məktəbə peşə-ixtisas seçimini elə qurmaq
lazımdır ki, o, abituriyentin psixi proses və psixi hallarını, fərdi
keyfiyyətlərini, xarakter əlamətlərini, malik olduğu həyat
təcrübəsini üzə çıxarmağa imkan versin. Abituriyentin ali məktəbə
nə üçün can atdığını aydınlaşdırmaq, onun «nə istəyirh> motivindən
daha çox «niyə isiəyirh> motivini üzə çıxarmaq lazımdır.
Bu və ya digər peşə-ixtisas fəaliyyətinə uyğun psixi
proseslərin, şəxsi keyfiyyətlərin, qabiliyyətlərin, motivlərin
öyrənilməsi üçün bir sıra metodlardan istifadə olunur. Bu metodlar
aşağıdakılardır:
• abituriyentin ^əxsi ifiərinin öyrənilməsi və ankciiə.ş-
(lirnıə. Bu metod abituriyent haqqında ilk rəsmi məlumatları əldə
etməyə imkan verir.
• abituriyentin ali məktəb tərəfindən hazırlanan anketi
doldurması.abituriyentin motivlərini, peşə-ixtisas maraqlarını, ali
məktəbə daxil olana qədər ictimai fəallığını öyrənməyə imkan verir.
• Bir sıra ali məktəblərdə abituriyentə seçdiyi pe.şə-
ixtisasla bağlı inşa yazmaq təklif olunur (məsələn. «Mən nə üçün
müəllimlik peşəsini seçmişəın?»)
415
• Mü.sahi/w metodu. Müsahibə sərbəst söhbət şəklində
təşkil olunur. Abituriyentlə müsahibədə məqsəd aşağıdakıları
aydınlaşdırmaqdır:
• abituriyentin ali məktəbə daxil olarkən əsas götürdüyü
motivləri müəyyənləşdirmək;
• abituriyentin əxlaqi və vətəndaşlıq keyfiyyətlərini üzə
çıxarmaq;
• müsahibəyə qədər keçirilən anket sorğusuna abituriyentin nə Dostları ilə paylaş: |