17 Amaliy mashg„ulot:
Umumiy tonusni oshiruvchi dorivor o„sim-liklar fitopreparatlari.
218
Mashg
‟ulotning maqsadi: talabalarda Vitaminlar etishmovchiligida ishlatiladigan
shifobaxsh o„simliklar. Bu guruxga kiruvchi qadimdan ishlatib kelinayotgan dorivor
o„simliklarning (jenshen, levziya, radiola, xitoy limonniki, exinoponakis va b.) farmakologik va
fitoterapevtik xarakteristikasi va ularning fitorpreparatoari haqida ma„lumot berish va amaliy
ko„nikmalarni shakllantirish.
Masalaning qo‟yilishi: Vitaminlar etishmovchiligida ishlatiladigan shifobaxsh o„simliklar.
Bu guruxga kiruvchi qadimdan ishlatib kelinayotgan dorivor o„simliklarning (jenshen, levziya,
radiola, xitoy limonniki, exinoponakis va b.) farmakologik va fitoterapevtik xarakteristikasi va
ularning fitorpreparatoari haqida talabalarga beriladigan bilim va ko‗nikmalar.
Talaba bilishi lozim:
Vitaminlar etishmovchiligida ishlatiladigan shifobaxsh o„simliklar. Bu guruxga kiruvchi
qadimdan ishlatib kelinayotgan dorivor o„simliklarning (jenshen, levziya, radiola, xitoy
limonniki, exinoponakis va b.) farmakologik va fitoterapevtik xarakteristikasi va ularning
fitorpreparatoari.
Talaba bajara olishi lozim:
Vitaminlar etishmovchiligida ishlatiladigan shifobaxsh o„simliklar. Bu guruxga kiruvchi
qadimdan ishlatib kelinayotgan dorivor o„simliklarning (jenshen, levziya, radiola, xitoy
limonniki, exinoponakis va b.) farmakologik va fitoterapevtik xarakteristikasi va ularning
fitorpreparatoari.
Fanlararo va fan ichidagi bog‟liqlik: Mashg„ulot davomida olingan bilimlardan Farmatsevtik
yordam, BTY‟o va klinik farmatsiyada barcha mavzularini o„zlashtirishda foydalanish mumkun.
Motivatsiya: tibbiyot amaliyotida qo„llaniladigan dori vositalar keng asortimentli bo„lganligi
sababli ularni o„rganish katta ahamiyat kasb etadi.Dori vositalarni o„rganish ularni qabul qilish
va saqlash jarayonlarida salbiy ta'sir etuvchi omillardan himoya qilishni talab etadi
Mashg‟ulotning mazmuni: Vitaminlar etishmovchiligida ishlatiladigan shifobaxsh
o„simliklar. Bu guruxga kiruvchi qadimdan ishlatib kelinayotgan dorivor o„simliklarning
(jenshen, levziya, radiola, xitoy limonniki, exinoponakis va b.) farmakologik va fitoterapevtik
xarakteristikasi va ularning fitorpreparatoari.
haqida bayon etish, ularning tavsiflari bilan tanishtirish.
Tayanch atama va iboralar. jenshen, levziya, radiola, xitoy limonniki, exinoponakis
Nazariy qism
Bu guruhga har xil o`simliklardan va hayvonlarning organlaridan olinadigan, tarkibiga bir necha
xil modda aralashgan preparatlar kiradi. Ularning ko`pchiligi halq tabobati usuli bilan
tayyorlangan va ishlatiladigan dorilardir. Ushbu preparatlar asosiy ta'sir mexanizmiga ko`ra,
markaziy nerv tizimi faoliyatini qisman qo`zg`atib umumiy tonusni, quvvatni sezilarli darajada
oshiradi, charchashni kamaytiradi, yurak ishini rag`batlaydi, qon bosimini sezilarli darajada
ko`taradi, ishtahani, aqliy va jismoniy qobiliyatni birmuncha yaxshilaydi, organizmning salbiy
ta'sirlarga chidamliligini oshiradi. Dorilarning bunday ta'siri aytilgan a'zo va tizimlar faoliyati
susaygan bo`lsa, ko`proq bilinadi.
Bu preparatlarning ta'sir mexanizmi yaxshi o`rganilmagan. Lekin shuni aytish kerakki, bu erda
endokrin tizimining faoliyati oshishi katta ahamiyatga ega bo`lsa kerak. Dorilar aqliy va
jismoniy charchashda, kam quvvatlikda, gipotoniyada, impotentsiyada (erkaklik qobiliyatining
sustlashishi) tavsiya etiladi.
Gipertoniyada, uyqusizlikda, umumiy qo`zg`alish bilan bog`liq hollarda tavsiya etilmaydi.
Balog`atga etmagan yoshlarga berish mumkin emas.
Preparatlari:
Jenshen nastoykasi (Tinctura Gin-sengi). Tarkibida jenshen ildizi bor. 40 va 50 ml flakonda
chiqariladi. Buyurilishi: ovqatdan oldin 15-25 tomchidan kuniga 2-3 marta ichiladi.
Limonnik nastoykasi (Xitoy shizandrasi nastoykasi) (Tinctura Schizandrae). Tarkibida:
sxizandrin, efir moylari, vitaminlar, organik kislotalar mavjud. 50 ml dan flakonda chiqariladi.
Buyurilishi: ovqatdan oldin 20-25 tomchidan kuniga 2-3 marta ichiladi.
219
Suyuq levzey ekstrakti (Extractum Leuzeae fluidum). Tarkibida efir moylari, qatronlar, organik
kislota tuzlari mavjud. Buyurilishi: ovqatdan oldin 20-30 tomchidan kuniga 2-3 marta ichiladi.
Zamanixa nastoykasi. Exinopanaks nastoykasi (Extractum Echinopanacis). Tarkibida alkaloidlar,
glikozidlar, efir moyi mavjud. 50 ml dan flakonda chiqariladi. Buyurilishi: ovqatdan oldin 30 -40
tomchidan kuniga 2-3 marta ichiladi.
Pantokrin (Pantocrinum). Tarkibida kiyik shoxining spirtli-suvli ekstrakti mavjud. 30-50 ml dan
flakonda; 1 ml dan ampulada; 0, 15 g dan tabletka shaklida chiqariladi. Buyurilishi: ovqatdan 30
daqiqa oldin 30-40 tomchidan kuniga 2-4 marta ichiladi; 1-2 ml dan kuniga teri ostiga yoki
mushak orasiga yuboriladi.
Eleuterokokkning suyuq ekstrakti (Extractum Eleutherococci fluidum). Tarkibida kumarin
unumlari mavjud. 50 ml dan flakonda chiqariladi. Buyurilishi: ovqatdan oldin 20-40 tomchidan
kuniga 3 marta ichiladi.
Rodiolaning suyuq ekstrakti (Ext. Rhodiolae fluidum). o`simlik ildizi sariq rangda bo`lgani
uchun halq tabobatida «Oltin ildiz» deb yuritiladi. Uning suyuq ekstrakti quvvatni oshiruvchi,
bardamlik beruvchi, charchashni yo`qotuvchi dori sifatida 30-40 tomchidan kuniga 2-3 marta
ovqatdan oldin ichiladi. Flakonda 30 ml dan chiqariladi.
Bu guruhga har xil o„simliklardan va xayvonlar organlaridan olinadigan, tarkibida bir
necha modda aralashgan kompleks preparatlar kiradi. Ularning ko„pchiligi xalq tabobat usuli
bo„yicha tayyorlangan va ishlatiladigan dorilardir. Ushbu preparatlarni asosiy ta‟siri markaziy
nerv sistemasi faoliyatini qisman qo„zg„otib umumiy tonusni, quvvatni sezilarli oshiradi,
charchashni kamaytiradi, yurak ishini stimullaydi, qon bosimini sezilarli ko„taradi, ishtaxani,
aqliy va jismoniy qobiliyatni birmuncha yaxshilaydi, organizmni salbiy ta‟sirga chidamligini
oshiradi. Dorilarni bunday ta‟siri aytilgan organ va sistemalarni faoliyati susaygan bo„lsa
ko„proq bilinadi. Bu preparatlarni ta‟sir mexanizmi yaxshi o„rganilmagan. Lekin shuni aytish
kerakki, bu yerda endokrin sistemasining faoliyatini oshishi katta axamiyatga ega bo„lsa kerak.
Dorilar aqliy va jismoniy charchashda, kam quvvatlikda, gipotoniyada, impotensiyada (erkaklik
qobiliyatini suslashishi) tavsiya etiladi.
Gipertoniyada, uyqusizlikda, umumiy qo„zg„olish bilan boradigan xollarda tavsiya
etilmaydi. Balog„atga yetmagan yoshlarga berish mumkin emas.
5. Oddiy jenshen. Jenshen obiknovenniy (Panax ginseng S.A. Meu)
Oddiy jenshen (Panax ginseng) ko„p yillik, bo„yi 30-70 sm ga yetadigan o„t o„simlik.
Uzoq Sharqda, Xitoy, Koreya, Yaponiyada o„sadi va o„stiriladi. O„simlik ildizida triterpen
saponinlar, ginzenin birikmalari, organik kislotalar, alkaloidlar, qand moddalar, efir moyi,
vitaminlar, mikroelementlar va boshqa moddalar bor. Ildizining efir moyi tarkibida seskviterpen
birikmalar uchraydi.
Jenshenning asosiy farmakologik ta‟siri MNS iga qaratilgan bo„lib, uning faoliyatini
jonlantiradi-tonusni oshiradi. Ushbu o„simlikdan tayyorlangan dori preparatlari (tindirma, kukun
va draje) qadim zomonlardan beri xalq tabobatida ishlatib kelinadi. Uning tarixi juda boy.
Keyingi 50-60 yil davomida jenshen farmakologlar tomonidan o„rganiliyapti. U ayrim
analeptiklar (kofein, kamfora, pirotoksin, fenamin) ta‟sirini kuchaytiradi, uxlatuvchi va
narkotiklar ta‟sirini esa sindiradi. Uning MNS iga qo„zg„otuvchi ta‟siri qo„zg„olish jarayonini
bosh va o„zak miya po„stloq neyronlarida ortishi va reflektor faoliyatini tezlashishi bilan
tushintiriladi. Natijada charchoqlik yo„qolib bardamlik seziladi, quvvat oshadi, aqliy va jismoniy
qobiliyat yaxshilanadi. Yurak faoliyatiga ijobiy ta‟sir etadi, qon bosimini qisman ko„taradi. Miya
qon tomirlarini kengaytiradi, qon aylanishini jonlantiradi, gemopoezni qisman yaxshilaydi.
Boshqacha aytganda jenshenning ta‟sir doirasi keng va murakkabdir. Uning bunday ta‟sirida
endokrin bezlar faoliyatini oshishi alohida o„rin egallaydi. Nuklein kislotalar (RNK, DNK)
sintezini kuchaytirish, siklik AMF ining oshirishi, kortikosteroidlarni qonda ortishi aniqlangan.
Organizmni turli sharoitga moslashishi oshadi.
Shularni xisobga olgan holda jenshenning galen preparatlari xar xil sabablar bo„yicha
kam quvvatlikda, astenik, astenodepressiv xolatlarda, psixoasteniya va isterik reaksiyalarda,
impotensiyada, gipotoniyada va boshqa xolatlarda tavsiya etiladi.
220
Uning quyidagi preparatlari ma‟lum: jenshen nastoykasi (Tinctura Ginseng). 15-20
tomchidan ovqatdan oldin, kuniga 3 marta ichiladi. Kukun tabletkasi 0,15-0,3 g dan kuniga 3
marta beriladi.
6. Baland exinopanaks. Zamanixa visokaya (YEchinopanax yelatum Nakai)
Baland exinopanaks bo„yi 1m gacha tikonli bo„ta. Uzoq Sharqda o„sadi. O„simliklarning
hamma qismida saponinlar, efir moy (bargida 0,5% poyasida 2%), alkaloidlar, flavonoidlar va
boshqa moddalar bor. O„simlik ildiz va ildizpoya qismidan tayyorlangan nastoykasi o„zining
farmakologik ta‟siri bo„yicha jenshenga o„xshaydi, lekin ta‟sir kuchi sustroqdir. Ayrim ta‟sirlari
bo„yicha (uyqudan uyg„atish, diuretik) kuchliroq xisoblanadi. Ushbu preparat ham umumiy
tonusni oshiradi, ayniqsa asteniya, depressiv va gipotoniya xolatlarda qo„l keladi. Qandli diabet
xastaligida bo„ladigan adinamiyada preparat yaxshi samara beradi. Exinopanaks nastoykasi 30-
40 tomchidan ovqatdan oldin kuniga 2-3 marta 25-30 kun davomida qabul qilinadi.
7.Manchjuriya araliyasi. Araliya manchjurskaya (Aralia mandshurica Rupr.et Maxim.)
Bo„yi 5 m ga yetadigan tikonli daraxt. Primorsk va Xabarovsk o„lkalarida va Amursk
viloyatlarida o„sadi. Ildizi tarkibida saponinlar, efir moyi, smolalar va aralin alkaloidi saqlanadi.
Galen preparati farmakologik ta‟siri bo„yicha jenshenga yaqin turadi-umumiy tonusni
oshiradi, kardiotonik, antistresslik ta‟siri bor, lekin ta‟sir kuchi sezilarli kamroq. Qo„yidagi
preparatlari ma‟lum:
Araliya nastoykasi (Tinctura Araliae). 30-40 tomchidan kuniga 2-3 marta ichiladi.
Saparal - araliyaning ildizidan olingan saponinlar yig„indisi triterpen glikozidlar
saqlagan preparat. Tabletka xolida 0,05 g dan chiqariladi. 1 tabletkadan 2-3 marta ichiladi.
8. Maxsarsimon levzeya. Levzeya saflorovidnaya (Leuzea sarthamoides (Willd).D S).
Ko„p yillik, bo„yi 50-80 sm yetadigan o„t o„simlik. Asosan sharqiy Qozog„iston, Sibirda
o„sadi va boshqa yerlarda o„stiriladi. Ildizpoya va ildizidan tayyorlangan ekstrakti MNSga
jonlantiruvchi ta‟sir qilib, uyquni qochiradi, umumiy tonusni, ish qobiliyatini yaxshilaydi,
charchashni kamaytiradi va kishini bardam qiladi. Preparatlaridan levzeyaning suyuq ekstrakti
(1:1) 70-500 spirtda tayyorlanadi va 20-30 tomchidan kuniga uch maxal ovqatdan oldin ichiladi.
40 ml dan flakonlarda chiqariladi.
9. Xitoy sxizandrasi (limonnigi). Limonnik kitayskiy (Schizandra chinensis (Turck.)
Baill.)
Bo„yi 10-15 sm cha, yo„g„onligi 1-1,5 sm ga yetadigan ikki uyli liana o„simligidir.
O„simlikning poyasi va bargi limon xidli. O„simlikning urug„i va mevasidan tayyorlangan
preparatlar tibbiyot amaliyotida ishlatiladi. Mevasida 10-11% limon, 7-8% olma va 0,8% vino
kislota, 350-380 mg% S vitamin , 0,3% efir moyi va 5,7% dibenzotsiklooktodein unumlari
bo„lgan lignanlar - cxizandrin, sxizandrol va boshqalar bor.
Galen preparatlari (damlama, nastoyka) qon bosimini ko„taradi, yurak urushini
sekinlashtiradi, qisqarishini oshiradi, nafasni tezlashtiradi, xarakatlanish va orqa miya
reflekslarini jonlantiradi. Shu sababdan ular asteniya va astenodepressiv xolatlarda,
psixoasteniyada, kam
quvvatlikda, gipodinamiyada beriladi. Preparatlari:
mevasidan
tayyorlangan nastoyka (Tinctura fructum Schizandrae (1:5), va suyuq ekstrakti (Extr.
Schizandrae fluidum) (1:3) 20-30 tomchidan noxorda yoki ovqatdan 4 soat keyin kuniga 2-3
marta 20-25 kun davomida ichiladi. Flakonda 50 ml dan chiqariladi.
10. Pushti rodiola. Rodiola rozovaya (Rhodiola rosea L.)
Ko„p yillik, bo„yi 30-50 sm ga yetadigan, o„t o„simlik. Tundrada, Sibirda, Uzoq Sharqda,
Sharqiy Qozog„istonda o„sadi. Ildiz tarkibida 0,5-1,3% glikozid- rodiolozid va boshqa
glikozidlar, antratsen unumlari, oshlovchi moddalar, efir moyi, flavonoidlar va boshqalar bor.
O„simlik preparatlari aqliy va jismoniy ish qobiliyatini oshiradi, uyquni qochiradi,
organizmni chidamligini yaxshilaydi, umumiy tonusni jonlantiradi. Kichik dozada N -
xolinolitiklik, katta dozada esa M-xolino va adrenolitiklik xossaga ega. O„simlik preparatlari
nevrozda, gipotoniyada, astenik xolatida tavsiya etiladi. Preparatlari: Radiolaning suyuq ekstrakti
(Extractum Rhodiolaye fluidum) 5-10 tomchidan kuniga 2-3 marta ovqatdan 15-30 daqiqa oldin
ichiladi. Flakonda 30 ml dan chiqariladi.
221
VII. MUSTAQIL TA‟LIM MAVZULAR
Mustaqil ta‟limni tashkil etishning shakli va mazmuni
Mustaqil ishni bajarishdan asosiy maqsad, professor-o„qituvchilarning bevosita rahbarligi va
nazorati ostida talaballarni semestr davomida fanlarni uzluksiz o`rganishini tashkil etish, olingan
bilim, ko`nikmalarini chuqur o`rganib mustahkamlash, kelgusidagi darslarga tayyorgarlik
ko`rish, aqliy mehnat madaniyati, yangi bilimlarni mustaqil ravishda izlab topish va qabul
qilishni shakllantirishdan iborat. Mustaqil ishga mo„ljallangan mavzular va topshiriqlar
talabaning mustaqil ishini tashkil etish bo„yicha kafedrada ishlab chiqilgan va muntazam
yangilanib boradigan uslubiy qo„llanmalarda keng yoritilgan.
Mustaqil ishlar referat, slayd, vaziyatli masalalar, test, internet ma‟lumotlari ko„rinishlarida
bajariladi.
TALABALAR MUSTAQIL TA‟LIMINING MAZMUNI VA HAJMI
t/r
Mustaqil ta‟lim mavzulari
Berilgan topshiriqlar
Ba
ja
r
.
m
u
d
d
a
t
Hajmi
soatda
K
li
n
ik
fa
r
m
a
ts
iy
a
1
Bachadondan qon ketishida ishlatiladigan
o„simlik preparatlari
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
2
Uroantiseptik dorivor o„simlik preparatlari. Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
3
Fitoterapiyani
farmakoterapiyada
tutgan
o„rni
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
4
Dorilarga
taxifilaksiya,
tolerantlik
va
sensibilizatsiya
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
5
Bangidevona, mingdevona o„simlik-larda
zaharlanish va tibbiy yordam
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
6
Rezerpin
saqlagan
gipotenziv
dori
preparatlari.
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
7
Bosh og„rig„ida ishlatiladigan fitopreparatlar Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
8
Tish og„rig„ida ishlatiladigan fitopreparatlar Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
9
Allergiyada ishlatiladigan fitopreparatlar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
10
Kamqonlikda ishlatiladigan fitopreparatlar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
11
Aritmiyada ishlatiladigan fitopreparatlar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
12
Yurak qon tomir tizimiga ta‟sir etuvchi
o„simlik preparatlari.
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
13
Nafas a‟zolariga ta‟sir etuvchi dorivor
o„simliklar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
14
Me‟da – ichak faoliyatiga ta‟sir etuvchi
dorivor o„simliklar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
15
Jigar va o„t yo„llariga ta‟sir etuvchi dorivor
o„simliklar.
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
222
VIII. TESTLAR
1.
Antiseptiklarni qo'llashga ko'rsatmalar:
A.
jarroh qo'llarini yuvish *
B.
transport, honalarni yuqumsizlantirish
C.
jarrohlik asboblarini yuvish
D.
bemor ajralmalarini zararsizlantirish
E.
suv havzalarini, erni yuqumsizlantirish
2.
Antiseptiklarning ta`sir mehanizmini ko'rsating:
A.
oqsillar denaturasiyasi *
B.
RNK sintezini kushayishi
C.
sitoplazmatik membranani o'tkazuvshanligini oshishi
D.
qaytarilish
E.
fermentlarning sulfgidril guruhini ajralishi
3.
Kimyoterapevtik vositalarga mansub guruhni ko'rsating:
A.
antibiotiklar*
B.
antiseptiklar
C.
dezinfeksiyalovshi vositalar
D.
antigistamin vositalar
E.
yallig‟lanishga qarshi vositalar
4.
Antibakterial antibiotikni ko'rsating:
A.
vankomisin *
B.
nistatin
C.
amfoterisin V
D.
mikogeptin
E.
grizeofulvin
5.
Antibakterial antibiotiklar kimyoviy tuzilishiga ko'ra to‟g‟ri guruhlarni ko'rsating:
A.
azalidlar - azitromisin *
B.
aminoglikozidlar - ampisillin
C.
linkozamidlar - oksasillin
D.
levomisetinlar - metasiklin
E.
siklik polipeptidlar – oleandomisin
6.
Penisillinlarning antimikrob ta`sir mehanizmini ko'rsating:
A.
bakteriyalarning hujayra devori oqsil sintezini buzish *
B.
sitoplazmatik membranani o'tkazuvshanligini buzilishi
C.
hujayra ishi oqsil sintezini buzilishi
D.
RNK sintezini buzilishi
E.
prostaglandinlar sintezini buzilishi
7.
Ampisillinga xos hususiyatni ko'rsating:
A.
ta`sir doirasi keng *
16
Peshob haydovchi dorivor o„simliklar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
2
17
Teri kasalliklarini davjlashda qo`llaniladigan
fitopreparatlar
Internet ma‟lumotlari, referat,
slaydlar, devoriy ko„rgazmalar
17
xafta
3
JA`MI
35
223
B.
mikrobga qarshi doirasi tor
C.
penisillinazaga shidamli
D.
kislotali muhitda parshalanadi
E.
faqat peroral yuboriladi
8.
Karbenisillinning dinatriyli tuziga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
kislotali muhitda parshalanadi *
B.
mikrobga qarshi doirasi tor
C.
faqat peroral yuboriladi
D.
penisillinazaga shidamli
E.
azalidlarga mansub
9.
Aminoglikozidlarga hos nojo'ya ta`sirni ko'rsating:
A.
ototoksik tasir *
B.
kardiotoksik tasir
C.
A/B ko'tarilishi
D.
leykositoz
E.
eritremiya
10.
Streptomisinga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
keng ta`sir spektr *
B.
MITda yahshi so'riladi
C.
mikroorganizmlarning unga o'rganishi sekin rivojlanadi
D.
tooksikligi past preparat
E.
faqat og‟iz orqali yuboriladi
11.
Neomisinni yuborish yo'lini ko'rsating:
A.
mahalliy *
B.
vena ishiga
C.
arteriya ishiga
D.
ingalyasion
E.
mushak orasiga
12.
Polimiksina M ni qo'llashga ko'rsatma :
A.
enterokolitlar *
B.
sil
C.
zotiljam
D.
dermatomikoz
E.
amebiaz
13.
Sul'fanilamid vositalarini ta`sir mehanizmi komponentini ko'rsating:
A.
PABK antagonisti *
B.
PASK antagonisti
C.
fosfolipazani ingibirlaydi
D.
arahidon kislota sintezini buzadi
E.
prostaglandinlar sintezini buzadi
14.
Ftorxinolonlar ta`sir mehanizmi komponentini ko'rsating:
A.
bakterial fermentlar (DNK-giraza) ni susaytiradi *
B.
siklooksigenaza fermentini susaytiradi
C.
prostaglandinlar sintezini kushaytiradi
D.
araxidon kislota sintezini susaytiradi
224
E.
PABK ning konkurent antagonisti
15.
Nalidiksat kislota (nevigramon) ga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
asosan grammanfiy bakteriyalarga ta`sir e`tadi *
B.
keng ta`sir spektriga e`ga
C.
8-oksihinolin unumiga mansub
D.
bakteriyalarning preparatga shidamliligi sekin rivojlanadi
E.
faqat parenteral yuboriladi
16.
Nitroksolinga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
siydik yo'llari infeksiyalarida qo'llaniladi *
B.
nitrofuran unumiga mansub
C.
mikozga qarshi ta`sirga e`ga
D.
ishakda so'rilmaydi
E.
dermatomikozlarda mahalliy qo'llaniladi
17.
Izoniazidga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
yuqori faollik *
B.
mikroblarga qarshi keng ta`sir spektriga e`ga
C.
mikroorganizmlarning unga shidamliligi tez rivojlanadi
D.
MITda yahshi so'rilmaydi
E.
kandidamikozda qo'llaniladi
18.
Rifampisinga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
keng ta`sir spektri *
B.
sust faollik
C.
MITda so'rilmaydi
D.
mikroorganizmlarining unga shidamliligi sekin rivojlanadi
E.
dermatomikozlarda qo'llaniladi
19.
Natriy paraaminosalisilatga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
sust faollik *
B.
mikroblarga qarshi keng ta`sir spektriga e`ga
C.
mikroorganizmlarning unga shidamliligi tez rivojlanadi
D.
MITda so'rilmaydi
E.
silga qarshi antibiotik
20.
Amebiazning patologik prosess har qanday joylashgan turida ta`sir e`tuvshi preparatni
ko'rsating:
A.
metronidazol *
B.
hiniofon
C.
tetrasiklin
D.
e`metin gidrohlorid
E.
hingamin
21.
Leyshmaniozni davolashda qo'llaniladigan sur'ma preparatini ko'rsating:
A.
solyusur'min *
B.
akrihin
C.
monomisin
D.
bismoverol
E.
e`metin gidrohlorid
225
22.
Gijjalarga qarsh vositani ko'rsating:
A.
levamizol *
B.
diprazin
C.
metisazon
D.
sakvinavir
E.
metronidazol
23.
Paratireoidinga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
qalqonsimon oldi bez gormoni preparati *
B.
suyaklarning dekalsifikasiyasini susaytiradi
C.
kalsiyni MITdan so'rilishini qiyinlashtiradi
D.
kalsiy reabsorbsiyasini kamaytiradi
E.
qonda kalsiy miqdorini pasaytiradi
24.
Gestagenlarni qo'llash ushun ko'rsatma:
A.
bola tashlashni oldini olish ushun *
B.
kollagenozlar
C.
tug‟ruqni tezlashtirish
D.
laktasiyani stimulyasiyalash ushun
E.
e`rkaklar jinsiy bezlari gipofunksiyasida
25.
Androgenlarni o'llash ushun asosiy ko'rsatma:
A.
e`rkaklarda jinsiy bezlar etishmovshiligi *
B.
kollagenozlar
C.
o'tkir leykozlar
D.
bola tashlashni oldini olish
E.
tug‟ruqni tezlashtirish
26.
Steroid tuzilishga e`ga yalig‟lanishga qarshi ta`sir mexanizmining asosiy komponenti:
A.
fosfolipazalarni susayishi *
B.
siklooksigenazalarni susayishi
C.
arahidon kislotasi sintezini kushaytiradi
D.
prostaglandinlar sintezini kushaytiradi
E.
oksikislotalar va leykotrienlar sintezini kushaytiradi
27.
Triamisonolning yalig‟lanishga qarshi ta`sir mexanizmining asosiy komponenti:
A.
arahidon kislotasi sintezini susytiradi *
B.
stimulyasiya fosfolipazalarni kushaytiradi
C.
prostaglandinlar sintezini kushaytiradi
D.
oksikislotalar va leykotrienlar sintezini kushaytiradi
E.
difolatreduktazalrni susaytiradi
28.
Lornoksikamga hos hususiyatlarni ko'rsating:
A.
yallig‟lanishga qarshi *
B.
SOG-1ni tanlab susaytiradi
C.
SOG-2ni tanlab susaytiradi
D.
pirogen ta`sir
E.
gistominga qarshi
29.
N1- reseptorlini bloklovshi gistaminga qarshi vositalar tomonidan bartaraf qilinadigan
gistaminning asosiy ta`sirini ko'rsating:
A.
bronh mushaklarini tonusini oshishi *
226
B.
bronh mushaklarini tonusini pasayishi
C.
A/B ortishi
D.
kapillyarlar o'tkazuvshanligini pasayishi
E.
teri rangini oqarishi
30.
Gistaminga qarshi dori vositalarining ta`sirini ko'rsating:
A.
gistaminga sezgir reseptorlarni bloklaydi *
B.
e`rkin gistaminning ajralishini kushaytiradi
C.
gistamin sintezini rag‟batlantiradi
D.
fosfolipazani ingibirlaydi
E.
siklooksigenazani ingibirlaydi
31.
Kokainning adrenergik innervasiya bilan bo‟gliq ta`sirini ko'rsating:
A.
qon-tomirlarni toraytiradi *
B.
qon bosimini tushiradi
C.
bradikardiya
D.
mioz
E.
bronhospazm
32.
Kokainni kishik dozalarda rezorbtiv ta`sirining kushayishi e`ffekt,
A.
MNS ni kushaytiradi *
B.
uyqu, depressiya shaqiradi
C.
uzunshoq miyadagi markazlarni susaytiradi
D.
spinal reflekslarni kamaytiradi
E.
adrenergik innervasiyani susaytiradi
33.
Kokaindan o'tkir zaharlanish belgilarini ko'rsating:
A.
terining sezilarli oqarishi *
B.
depressiya, uyqushanlik, holsizlanish
C.
qorashiqning torayishi
D.
qon bosimning pasayishi
E.
bradikardiya
34.
Novokainga hos hususiyatni ko'rsating:
A.
kam zaharli *
B.
og‟riq qoldiruvshi ta`siri sust
C.
anesteziya davomiyligi 12-48 soat
D.
qon-tomirlar tonusini oshiradi
E.
sul'fanilamidlar sinergisti
35.
Noorganik burishtiruvshi vositalarni ko'rsating:
A.
qurg‟oshin asetat *
B.
dub po‟stlog‟i qaynatmasi
C.
tanin
D.
moysheshak guli damlamasi
E.
shalfey bargi damlamasi
36.
Asetilholin ta`sirida kelib shiquvshi e`ffektlarni ko‟rsating
A.
ter bezlari sekresiyasini kushaytiradi *
B.
midriaz
C.
kuz ishki bosimini oshiradi
D.
akkomodasiya paralishi
227
E.
tahikardiya
37.
Karbaholinga hos hususiyatlarni kursating:
A.
glaukomada kullaniladi*
B.
M-holinoreseptorlarni bloklaydi
C.
N-holinoreseptorlarni bloklaydi
D.
asetilholinga teskari ta`sir kursatadi
E.
Ishaklar spazmida kullaniladi
38.
Prozeringa hos hususiyat:
A.
parenteral va mahalliy kullaniladi*
B.
GE`Tdan yahshi utadi
C.
ta`siri davomli
D.
ta`sir e`ffekti sekin yuzaga keladi
E.
toksikligi yukori
39.
FOBlardan zaharlanish belgilarini kursating:
A.
Bronhospazm*
B.
tahikardiya
C.
kabziyat
D.
teri kuruklashishi
E.
miasteniya
40.
Holine`steraz reaktivatorini kursating:
A.
dipiroksim *
B.
aseklidin
C.
galantamin
D.
e`drofoniy
E.
karbaholin
41.
M-holinoreseptorlarni kuzgatuvshi vositani kursating (M-holinomimetik):
A.
pilokarpin *
B.
prozerin
C.
galantamin
D.
atropin
E.
lobelin
42.
M-holinoreseptorlar joylashuvini kursating :
A.
parasimpatik nerv ohirlarida *
B.
skelet muskullari plastinkalari ohiri
C.
sino-karotid zona
D.
buyrak usti bezi magiz kismi
E.
simpatik gangliyalar
43.
M-holinomimetiklarning ta`sir komponentini kursating:
A.
M-holinoreseptorlarni stimullaydi*
B.
M-holinoreseptorlarni bloklaydi
C.
asetilholinga teskari ta`siri
D.
holine`sterazani ingibirlaydi
E.
holine`sterazani stimullaydi
44.
Aseklidin ta`siri komponentini kursating:
228
A.
M-holinoreseptorlarni stimullaydi*
B.
M-holinoreseptorlarni bloklaydi
C.
asetilholinga teskari ta`siri
D.
holine`sterazani ingibirlaydi
E.
holine`sterazani stimullaydi
45.
M-holinomimetiklar ta`sirida kelib shikadigan simptom:
A.
mioz *
B.
akkomodasiya paralishi
C.
ogiz kurishi
D.
tahikardiya
E.
ter ajralishi kamayish
46.
N-holinoreseptorlarni joylashuvini kursating:
A.
parasimpatik va simpatik gangliya*
B.
fakat simpatik gangliya
C.
fakat parasimpatik gangliya
D.
adrenergik nerv ohirlarida
E.
buyrak usti bezi pustlok moddasi
47.
Nikotinga hos ta`sir:
A.
N-holinoreseptorlarga ikki fazali ta`sir *
B.
shoy bargi alkaloidi
C.
M-holinoreseptorlarni stimullaydi
D.
tibbiyotda keng kullaniladi
E.
koli yongogining alkaloidi
48.
Ganglioblokatorlar tomonidan bloklanuvshi N-holinoreseptorlar joylashuvini kursating:
A.
buyrak usti bezi magiz kismi*
B.
skelet muskullari plastinkalari ohiri
C.
buyrak usti bezi pustlok kismi
D.
adrenergik tolalar ohiri
E.
holinergik nerv ohirlari
49.
Kiska ta`sirli ganglioblokator kullanilishiga kursatma:
A.
boshkariluvshi gipotoniya*
B.
yara kasalligi
C.
traheya intubasiyasi
D.
bronhial astma
E.
kollaps
50.
Ganglioblokatorning asosiy e`ffekti:
A.
qon-tomirlarni kengaytiradi *
B.
A/Bni oshiradi
C.
hazm trakti motorikasini oshiradi
D.
bezlar sekresiyasini oshiradi
E.
akkomodasiya spazmi
|