Dərs vəsaiti təşkilati davranış kursunun qısa icmalını əhatə

Xarici faktorlar. Xarici faktorlara misal olaraq hərbi 
konflikt və qarşıdurmaları, cəmiyyətdə iqtisadi və siyasi sabit-
liyin azalmasını, inflyasiya, işsizliyin artmasını göstərmək olar. 
Təşkilatdan asılı olan faktorlar böyük bir qrup təşkil 
edirlər. Onlar da öz növbəsində aşağıdakı yarımqruplara 
bölünürlər: 
- yerinə yetirilən işin xarakteri (həll edilən məsələlərin 
çətinliyi, işdə sərbəstlik, məsuliyyət dərəcəsi, əmək şəraiti, yəni 

---

120 
iş icra olunan zaman təhlükəsizlik səviyyəsi, səs və işıqlandırıl-
manın səviyyəsi); 
- vəzifələrin qeyri-dəqiq bölünməsi (işçilərə tətbiq edilən 
real və formal tələblərin uyğunsuzluğu, vəzifə bölgüsü konflikti); 
- kollektiv daxilində münasibətlər (dəstəyin olmaması, ün-
siyyət problemləri); 
- təşkilati struktur (təşkilatın ikili tabeçiliyini nəzərdə tutan 
matris strukturu bir çox hallarda işçilərin stress mənbəyinə çev-
rilir. Belə ki, bu halda işçilər eyni zamanda iki rəhbərin göstə-
rişlərini yerinə yetirməli olur); 
- idarəetmə üsulu (narahatçılıq, qorxu ilə müşayiət olunan, 
özünü doğrultmayan təzyiq və hədə metodları). 
İşçinin özündən asılı olan faktorlar. Bu faktorlara şəxsi 
problemlər, eyni zamanda işçilərin özlərinin spesifik xüsusiyyət-
ləri və xarakterləri aid edilə bilər. 
Bununla yanaşı, stresin əmələ gəlməsinə şərait yaradan və 
ya onun qarşısını alan faktorlar sırasına ― iş təcrübəsi, kolle-
qaların, dost və qohumların dəstəyi, situasiyanın yaxşılaşdırılma-
sına yönəlmiş aktiv cəhdlər, aqressivlik dərəcəsi daxil edilə bilər. 
Stresin dərəcəsinin təyin edilməsi və onun yaranma 
səbəblərinin öyrənilməsi üçün nəzərə almaq lazımdır ki, stress 
zaman keçdikcə toplaşıb böyümək xüsusiyyətinə malikdir. 
Bəzən hər hansı bir cüzi səbəb daha əvvəl toplanmış stresə əlavə 
olunur və bu, vəziyyətin kəskinləşməsinə şərait yaradır. Məhz 
buna görə, stresi təhlil edən zaman onun yaranmasına bais olan 
səbəb və şəraitin məcmusu nəzərə alınmalıdır. 
Stres özünü müxtəlif şəkillərdə büruzə verə bilər. Onun 
simptomları şərti olaraq üç əsas qrupa bölünə bilər: fizioloji, 
psixoloji, davranış.