15
latofati bilan yashnagan chog‘da boyvachcha uni ko‘z
tagiga olib
qo‘ygan edi. (Oybek).
Frazeologizmlarning eng asosiy belgilari sifatida quyidagilarni
ko‘rsatish mumkin:
1.Frazemaning tarkibida ikki yoki undan ortiq leksema qatnashgan
bo‘ladi.
2.Frazema yahlit bir lug‘aviy ma’noni ifodalaydi.
3.Frazemaning tarkibidagi so‘zlar o‘z leksik ma’nolarini yo‘qotgan
bo‘ladi.
4.Frazema turg‘un birikma sifatida
erkin birikma bilan faqat
omonimik holatda bo‘ladi.
5.Frazemani faqat yahlitligicha almashtirish mumkin.
6.Frazema gapning tarkibida yahlitligicha bir sintaktik vazifada
keladi.
7.Frazemani boshqa tilga so‘zma so‘z tarjima qilib bo
‘
lmaydi,
yahlitligicha tarjima qilinadi.
Yuqorida ta’kidlangandek, iboralar til hodisasi sanaladi. Bu haqidagi
dastlabki ma’lumotni o‘quvchilar 5-sinfda olganlar va ularning o‘ziga xos
tomonlarini yaxshi biladilar.
Ma’lumki, iboralar nutqni bezovchi ta’sirchanligini
oshiruvchi,
nutqning rang-barangligini ta’minlovchi vosita sanaladi. Bizning
maqsadimiz iboralarning grammatik xususiyatlarini, ya’ni
ot turkumi
tarkibida qo‘llanilgan iboralarning xususiyatlarini tahlil etishdir.
Otlar anglatgan ma’nolariga ko‘ra atoqli va turdosh otlarga ajratiladi.
Biz bu o‘rinda turdosh otlar va ularning turlari tarkibida qo‘llash mumkin
bo‘lgan iboralarni tahlil qilamiz.
6-sinf darsligida turdosh otlar uchun 9 soat ajratilgan bo‘lib ular
quyidagicha taqsimlanadi:
16
-Turdosh otlar 1soat
-Shaxs otlari 1soat
-Shaxs oti yasovchi qo‘shimchalar va ularning imlosi 1soat
-Narsa otlari 1soat
-Narsa otlarini yasovchi qo‘shimchalar va ularning imlosi 1soat
-O‘rin-joy otlari 1soat
-Faoliyat-jarayon nomini bildiruvchi otlar 1soat.
-Aniq va mavhum otlar 1soat.
-Mavhum ot yasovchi qo‘shimchalar va ularning imlosi 1soat.
Bizning tekshirish ob’yektimiz turdosh otlar bo‘lganligi sababli
turdosh otlar uchun berilgan topshiriqlarni bajarish jarayonida iboralarni
ham qo‘llash imkoniyati tug‘iladi.
1- Topshiriq. Topshiriq shartiga ko‘ra,
bir necha turdosh otlar
berilgan. Ularni shaxs otlari, narsa otlari, o‘rin-joy
otlari kabi guruhlarga
ajratish topshirilgan.
Biz o‘quvchilarga shu turdosh otlar bilan birgalikda, qo‘shimcha
topshiriq sifatida iboralar va tasviriy vositalarni topishni buyuramiz.
Dostları ilə paylaş: