KANVA SAVAġININ SONRASI
Düşməni məğlub etdikdən sonra vura-vura təqib etdik. Kafirin düşər-
gəsindən bizim ordugaha iki küruh qədər məsafə vardı. Ordugahlarına get-
dik. Məhəmmədi, Əbdüləziz, Əli xan [Fərmüli] və başqa adamlar kafiri ar-
xadan təqib üçün göndərildi. Lakin bir az diqqətsizlik göstərdilər. Gərək bu
işi başqasına tapşırmayıb özüm gedəydim. Kafirlərin düşərgəsindən bir kü-
ruh qədər irəliləmişdim, lakin artıq gec olduğu üçün dönüb yatsı zamanı or-
dugaha gəldim.
O qədər uğursuzluq etmiş olan Məhəmməd Şərif Münəccim dərhal
təbrik üçün gəldi. Ağzıma gələni deyib içimi boşalttım. Gərçi bu kafir uğur-
suz, özünü hədsiz bəyənən və çox itaətsiz bir adamdı, lakin əski xidmətləri
vardı. Bir lek pul ehsan edib mənim (325 b) məmləkətimi tərk edərək get-
məsinə izin verdim.
Ertəsi gün də həmin yerdə qaldıq. Məhəmməd Əli Cəng-Cəng, Şeyx
Gürən və Əbdülməlik Qurçuya böyük bir qüvvə verdim, Miyan-Duabda üs-
yan edib Külü alaraq Kiçık Əlini əsir edən İlyas xanın üstünə göndərdim.
Bunlar gedəndə düşmən vuruşmadan hər tərəfə dağılır. Mən Aqraya gəldik-
dən bir neçə gün sonra özünü ələ keçirib gətirdilər. Diri-diri dərisini üzdür-
düm.
Ordugahın önündə bir təpə vardı, savaş da bu təpənin önündə cərəyan
etmişdi. Bu təpənin üstünə kafirlərin başından bir minarə dikilməsini əmr
etdim.
Bu yurddan qalxıb iki dəfə dincəldikdən sonra Biyanəyə gəldik. Biya-
nəyə, hətta Əlvar və Mivata qədər yerdə yatan kafirlərin və islam dinindən
dönənlərin cəsədləri saysız-hesabsızdı. Gedib Biyanəyi gəzdim. Ordugaha
dönüb türk və hind əmirlərini çağırdım, bu kafirin vilayətinə qoşun çəkmək
haqqında danışıb məsləhətləşdik. Lakin yollarda suyun azlığı və istinin şid-
dəti üzündən bu səfərdən vaz keçdik.
Mivat vilayəti Dehlinin yaxınındadır və təqribən üç-dörd kürur qədər
gəliri var. Həsən xan Mivatinin babaları yüz-iki yüz ilə yaxın bir müddətdən
bəri Mivatı müstəqil bir şəkildə idarə etmişlər. Dehli sultanlarına (326 a) bir
qədər itaət edirlərmiş. Hind sultanları isə ya öz vilayətlərinin genişliyi, ya
imkanlarının darlığı, ya da Mivatın dağlıq olması üzündən bu vilayətin zəbt
edilməsinin dalısınca düşməmiş, bu qədər itaəti kafi sayaraq vilayəti onların
idarəsində qoymuşdular.
Biz də Hindistanın fəthindən sonra əski sultanların düsturuyla hərəkət
edərək Həsən xanın etibarını saymaqda davam etdik. Lakin o, haqq tanımaz
kafir və mülhid bizim lütf və inayətimizi heçə sayaraq, ona tərbiyə və etibar
göstərməmizə şükr etmədən, daha öncə bəhs etdiyim kimi, bütün fitnələrin
başı və bütün pisliklərin səbəbi idi.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
344
Bu səfər tamamlanınca Mivatı zəbt etmək üçün hərəkət etdik. Dörd
dəfə dincəldikdən sonra Mivatın mərkəzi olan Əlvar kurqanından altı küruh
məsafədə yerləşən Manəsni çayının sahilinə endik.
Həsən xandan əvvəl onun babaları Ticarədə otururlarmış. Mən Hindis-
tana gəlib Pehar xanı məğlub edərək Lahor və Dibalpuru aldığım il [=1524]
məndən qorxduğu üçün gələcəyi düşünərək bu kurqanın möhkəmləndirilmə-
ilə məşğul olmuşdu.
Həsən xanın Kərmçənd adlı mötəbər bir adamı -oğlu Aqrada ikən də
gəlmişdi- yenə oğlunun yanından Əlvardan (326 b) gəlib aman dilədi. Əb-
dürrəhim Şiğavul vəd fərmanlanyla və onunla birlikdə oraya göndərildi. O
da gedib Həsən xanın oğlu Nahir xanı alıb gəldi. Təkrar inayət göstərildi və
bir neçə leklik pərgənə təxsisat olaraq verildi.
Xosrovun savaşda yaxşı işlər görmüş olduğunu zənn etdiyim üçün
təxsisatını əlli lek edib Əlvara təyin etdik, amma bəxtsizliyi üzündən naz-
lanaraq qəbul etmədi. Sonradan anlaşıldı ki, işi Cin-Teymur Sultan görüb-
müş. Mükafat Sultana verilib Mivatin paytaxtı olan Ticarə şəhəri ona ehsan
edildi və təxsisatı da əlli lekə çıxarıldı.
Sanka müharibəsində sağ qolun pusquçusu olan Turdukə, digərlərinə
nəzərən daha yaxşı vuruşmuşdu, onun təxsisatı on beş lekə çıxarılaraq, özü-
nə də Əlvar kurqanı ehsan edildi. Əlvar kurqanının xəzinələri isə içindəki-
lərlə birlikdə Hümayuna verildi.
O yurddan rəcəb ayının birinci çərşənbə günü [=3 aprel] qalxıb Əlva-
rın iki küruh məsafəsinə gəldik. Gedib Əlvar kurqanını gəzdim və o gecəni
orada keçirərək ertəsi gün ordugaha gəldim.
HÜMAYUNUN KABĠLƏ QAYITMASI
Kafirlərlə savaşın başlamasından bir az əvvəl, bəhs etdiyim kimi, bö-
yüklər və kiçıklər and içəndə (327 a) bu fəthdən sonra heç kimə vəzifə təklif
edilməyəcəyi və getmək istəyən hər kəsə izin veriləcəyini də söyləmişdim.
Hümayunun nökərlərinin əksəriyyəti Bədəxşan civarındakı xalqdandı.
Daha öncə heç biri bir, ya da iki ay qədər davam edən səfərdə iştirak etmə-
mişdi. Hələ savaş başlamadan taqətsiz düşmüşdülər. Belə bir vəddə bulun-
duğum və Kabil də boş qaldığı üçün Hümayunun Kabilə qayıtmasına izin
verməyi qərarını aldım.
Bu qərarla birlikdə Əlvardan cümə axşamı günü, rəcəb ayının doqqu-
zunda hərəkət edib dörd-beş küruh gedərək Manəsni çayının sahilinə endik.
Mehdi Xocanın da çox iztırabı vardı, onun da Kabilə getməsinə izin verildi.
Biyanənin şikdarlığı Dost eşik-ağaya verildi. Mehdi Xocaya daha öncə Əta-
və verilmişdi. Amma Qütb xan Sərvani Ətavəni buraxıb qaçınca oraya Meh-
di Xocanin yerinə oğlu Cəfər Xoca göndərildi.
BABURNAMƏ
345
Hümayuna izin verdiyim üçün iki-üç gün boyunca bu yurdda qaldım.
Mömin Əli Tavaçı da bir fəthnaməylə birlikdə bu yurddan Kabilə göndərildi.
FĠRUZPUR ÇEġMƏSĠNƏ VƏ KUTĠLƏNĠN
BÖYÜK GÖLÜNƏ GƏZĠNTĠ
Firuzpur çeşməsinin və Kutilənin böyük gölünün tərifini eşitmişdim.
Həm Hümayunu yola salmaq, həm də bu yerləri gəzmək üçün ordugahı bu-
rada qoyub bazar günü (327 b) hərəkət etdim.
O gün Firuzpuru və çeşməsini sey redib məcun yedik. Çeşmənin suyu-
nun gəldiyi dərədə tamamiln kənir çiçəkləri açmışdı. Tərif edildiyi qədər ol-
masa belə, xoş bir yerdi. Bu dərənin içinə, suyun bir az geniş olduğu bir ye-
rə daşları yontub hövzi-kəbir tikilməsini əmr etdim.
Gecəni o dərədə keçirib ertəsi gün Kutilə gölünü gəzdim. Gölün hər
tərəfinə bir dağın ətəyi uzanır. Manəsni çayı bu gölə axır. Olduqca böyük
bir göldü. Bir sahilindən digər sahili yaxşı görünmürdu. Gölün ortasında bir
yüksəklik, onun ətrafında bir çox kiçık qayıqlar vardı. Civarındakı kəndlilər
qarışıq zamanlarda qayıqlara minərək oraya gedib özlərini qurtarırlarmış.
Biz gələndə də xeyli adam qayıqlara minib gölün içərisinə doğru getdi.
Gölü seyr etdikdən sonra gedib Hümayunun ordugahına endik. Orada
dinclənib yemək yedikdən sonra Mirzəyə və bəylərə xələtlər geydirib yatsı
vaxtı Hümayuna vida etdik. Oradan hərəkət etdik və yolda bir yerdə uyuyub
təkrar hərəkət edərək dan ağaranda Kühri pərgənəsindən keçib yenə qısa bir
müddət uyuduqdan sonra Tudəyə enmiş olan ordugaha döndük.
Tudədən qalxıb Sunkara enəndə Əbdürrəhimə [Şiğavul] təslim edilmiş
olan Həsən xan (328 a) Mivatinin oğlu Nahir xan qaçdı.
Oradan qalxıb arada bir dəfə dincəldikdən sonra Büsavər ilə Çusə ara-
sındakı dağın çıxıntısında yerləşən bulağa enib çadırlar qurduraraq məcun
yedik. Orduyla birlikdə buradan keçərkən Turdu bəy Xaksar bu bulağı tərif
etmişdi, orada gəlmiş və at üstündə seyr edib keçmişdik. Gözəl bir bulaqdır.
Hindistanda axarsu heç yoxdur, bulaq da azdır. Nadir olaraq rastlanan
bulaqlar da yerdən sızıntı kimi sızaraq çıxır, bizim tərəflərin bulaqları kimi
fışqıraraq çıxmır. Bu bulağın suyu isə bir dəyirmanı işlədəcək suyun yarısı
qədər vardı və dağın ətəyindən fışqıraraq çıxırdı. Ətrafı tamamilə çayırdı.
Çox xoşuma gəldi. Bulağın üstünə, yonulmuş daşlardan səkkiz guşəli bir
hovuz tikilməsini əmr etdim.
Bulağın yanında otururkən məcunun təsiri altında ola Turdu bəy öyü-
nərək, durmadan belə təkrar edirdi: «Çün çaye xoş kərdəəm, name mibayəd
mand» (Madam ki bir yeri gözəlləşdirdim, bir ad verilməsi lazımdır). Ab-
dullah [Kitabdar] da dedi ki: «Çeşmeyi-padişahi-Turdu bəy xoşkərdə» (Tur-
du bəy tərəfindən gözəlləşdirilən padşah bulağı demək lazımdır).
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
346
Onun bu sözü xeyli gülüşməyə və zarafata səbəb oldu.
Dost eşik-ağa, Biyanədən gəlib bu bulaq başında mülazimət etdi.
Buradan (328 b) gedib təkrar Biyanəni gəzdim. Oradan da Sirkiyə
gələrək salınması əmr edilən bağın yanında iki gün qaldım. Bağa diqqət ye-
tirdikdən sonra, cümə axşamı günü, rəcəb ayının iyirmi üçündə [=25 aprel]
səhər vaxtı Aqraya çatdım.
Bəhs etdiyim kimi, düşmənlər bu qarışıqlıq zamanında Çəndvar ilə
Rabirini də əllərinə keçirmişdilər. Məhəmməd Əli Cəng-Cəng, Qoç bəy oğ-
lu Turdu bəy, Əbdülməlik Qurçu və dəryaxaniləri ilə birlikdə Hüseyn xan
Çəndvar ilə Rabirinin üstünə göndərildilər.
Çəndvara yaxınlaşdıqlarında orada olan Qütb xan Sərvaninin adamı
bunların gəldiyini eşidərək qaçıb gedir, bunlar da Çəndvarı zəbt etdikdən
sonra Rabiriyə keçirlər.
Hüseyn xan Nuhaninin adamları küçələrə barrikadalar quraraq bir az
savaşmaq niyyətilə qarşı çıxırlar, amma bizimkilər üstlərinə yüklənincə qar-
şı dura bilməyib qaçırlar. Hüseyn xan filə minərək bir neçə adamıyla birlik-
də çaya girir və suda boğulur.
Bu xəbəri duyunca, Qütb xan Sərvani də Ətavəni buraxıb bir dəstə
adamıyla birlikdə qaçdı. Ətavə öncədən Mehdi Xocaya vəd edilmiş olduğu
üçün Ətavəyə onun yerinə oğlu Cəfər Xoca göndərildi.
DĠGƏR TƏYĠNATLAR
Bəhs etdiyim kimi, kafir Sankanın üsyanında hindistanlılar ilə əfqan-
ların çoxu bizdən üz çevirərək bütün pərgənə və vilayətləri əllərinə keçir-
mişdilər. Sultan Məhəmməd Dulday Kanucu buraxıb gəlmiş olduğu üçün
(329 a) qorxusundan və ya xəcalətindən Kanuca getməyi qəbul etmədi və
Kanucun otuz lekini Sihrindin on beş lekinə dəyişdi. Kanuc da Məhəmməd
Sultan Mirzəyə ehsan edilib təxsisatı otuz lek oldu.
Bedaunu Qasım Hüseyn Sultana verildi. Onu türk əmirlərindən böyük
və kiçık qardaşları və moğollarıyla birlikdə Məlik Qasım Baba-Qaşqa,
Əbülməhəmməd Nizəbaz, atasıyla Müəyyəd, dəryaxaniləri ilə və Sultan
Məhəmməd Duldayın nökərləri ilə birlikdə Hüseyn xan, hind əmirlərindən
Əli xan Fərmüli, Məlikdad Kərərani, Şeyx Məhəmməd Şeyx Nikari, Tatar
xan Xani-cahan ilə birlikdə Məhəmməd Sultan Mirzəyə qoşub kafir Sanka-
nın yaratdığı qarışıqliq dönəmində gəlib Ləknuru zəbt etmiş Bibənin üstünə
göndərdim. Bu ordu Qanq çayından keçdiyi zaman Bibən onların gəldiyini
xəbər alaraq əşyalarını buraxıb qaçdı. Əsgər arxasından Xeyrabada gedib bir
neçə gün qaldıqdan sonra, oradan geri qayıtdı.
Xəzinələr bölüşdürülmüşdü. Vilayətlər ilə pərgənələri təqsim edincəyə
qədər bu kafir işi araya girmişdi. Kafirlə savaşdan sonra isə vilayət və pər-
BABURNAMƏ
347
gənələr paylaşdırıldı. (329 b) Yağmur mövsümü yaxınlaşdığı üçün hər kəsin
öz pərgənəsinə gedib hazırlığını görməsinə və yağmur mövsümü keçər-keç-
məz də hərəkətə hazır olmasına qərar verildi.
Bu əsnada Hümayunun Dehliyə gedib oradakı xəzinələrin bir neçəsini
icazəsiz zəbt etdiyi xəbəri gəldi. Ondan heç bir zaman belə bir hərəkət göz-
ləmirdim. Bu mənə çox ağır gəldi. Ağır xəbərdarlıq məktubu göndərdim.
İraqa elçi olaraq gedib oradan Süleyman Türkmən ilə birlikdə dönmüş
olan Hacəgi Əsəd, cümə axşamı günü, şaban ayının on beşində [=16 may],
yenə Süleyman ilə birlikdə və müvafiq hədiyyələrlə şahzadə Təhmasibin ya-
nına elçi olaraq göndərildi.
Turdu bəy Xaksarı dərvişlikdən çıxarıb sipahi eləmişdim. Bir neçə il
mülazimətdən sonra, dərvişlik dərdi təkrar oyanaraq izin istədi, izin verib el-
çi olaraq Kamran [Mirzə]nin yanına göndərildi.
Keçən il Hindistanı tərk edib gedənlər haqqında tək bir qitə yazmış-
dım. Molla Əlixana xitabən yazılmış bu qitə Turdu bəy vasitəsilə ona gön-
dərildi. O qitə budur:
Ey olar kim, bu hind kişvərindən
Vardınız anlab özgə rəncü sitəm. (330 a)
Kabilə, xoş havasına darıxıb,
Hinddən uzaq getdiniz ol dəm.
Gördünüz, tapdınız ikən onda –
İşrətü eyş bilə nazü neəm.
Biz dəxi ölmədik bihəmdülla,
Gərçi çox rənc yedik, bihəd qəm.
Xətti-nəfsi məşəqqət bədəni,
Sizdən ötdiyü ötdü bizdən həm.
Bu ramazanı Həşt-Behişt bağında keçirdik. Hər təravih qüsl ilə qılındı.
On bir yaşımdan bəri iki ramazan bayramını arxa arxaya eyni yerdə keçir-
məmişdim. Ötən ramazan bayramı Aqrada olduğum zamana təsadüf etmişdi.
Bu qaydaya xələl gətirməmək üçün ayın sonuncu bazar günü axşamı bay-
ramı qeyd etmək üzrə Sikriyə getdim.
Sikridə salınan Baği-Fəthin şimal-qərb tərəfindəki daş taxt hazır ol-
muşdu. O taxtın üzərində ağ çadır qurub bayramı orada qeyd etdik. Aqradan
hərəkət etdiyimiz axşam Mir Əli Qurçu da Şah Həsənin yanına Təttəyə gön-
dərildi. Şah Həsənin karta çox düşkün idi, bir dəst istəmişdi, onunla bir dəst
də kart göndərdim.
Bazar günü, zülqədə ayının beşində [=4 avqust] xəstələndim, xəstəli-
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
348
yim on yeddi gün davam etdi.
Cümə günü, həmin ayın iyirmi dördündə [=23 avqust] Dulpura gəz-
məyə getdik. Gecə yarı yolda uyuyub (330 b) sabah tezdən Sultan İskəndə-
rin bəndinə gəlib endim. Bənddən bir az aşağıda, dağın bittiyi yerdə, tikin-
tidə işlənən qırmızı daşdan böyük bir parça düşmüşdü. Ustad Şah Məhəm-
məd daşçını gətirdib əgər yekparə bir ev düzəltmək mümkünsə yekparə bir
ev düzəltməyi, əgər alçaq gəlsə, həmin daşdan yekparə bir hovuz qazmağı
əmr etdim.
Dulpurdan Bari tərəfinə getdim. Ertəsi gün Baridən hərəkət edib Bari
ilə Çənbəl arasındakı dağı keçərək, Çənbəl çayını seyr etdikdən sonra geri
döndüm. Bu aradakı dağda abnus ağacı gördük. Sən demə, bu ağacın bəyazı
da olurmuş. Bu dağdakıların çoxu ağ abnus ağacıydı. Baridən gedib Sikrini
gəzdikdən sonra çərşənbə günü, ayın iyirmi doqquzunda [=28 avqust] Aqra-
ya gəldim.
O günlərdə Şeyx Bəyazid haqqında çox da yaxşı olmayan xəbərlər
söyləyirdilər. Sultan Əli Türk iyirmi günlük möhlət ilə Şeyx Bəyazidin ya-
nına göndərildi.
Cümə günü, zilhiccə ayının ikisində [=30 avqust] qırx bir dəfə oxunan
virdə
1
başladım.
Yenə o günlərdə
Gözü qaşü sözü telinimi de,
Qəddü xəddü saçü belinimi de
beytimi beş yüz dörd vəzndə təqti etdim
2
. Bu xüsusda bir risalə yazdım.
O gün təkrar (331 a) xəstələndim və bu dəfə xəstəliyim doqquz gün
davam etdi. Cümə axşamı günü, zilhiccə ayının iyirmi doqquzunda [=25
sentyabr] gəzmək üçün Kül və Sənbələ hərəkət etdim.
1
Vird: müəyyən zamanlarda oxunması adət olan Quran cüzləri, duaları.
2
Təqti: ədəbiyatda mənzuməni vəzn parçalarına görə ayırıb aralıqlı oxuma.
BABURNAMƏ
349
HİNDİSTAN - 934 (27 SENTYABR 1527 - 15 SENTYABR 1528)
DOQQUZ YÜZ OTUZ DÖRDÜNCÜ ĠLĠN HADĠSƏLƏRĠ
Məhərrəm ayının birinci şənbə günü [=28 sentyabr] Külə endik.
Hümayun Dərviş Əli ilə Yusifi [Riqabdar] Sənbəldə buraxmışdı, onlar
da çaydan keçərək Qütb Sərvani ilə bir neçə racəni möhkəm məğlub etmiş-
lər. Bir çox adamı öldürmüş, xeyli baş və bir də fil göndərmişlər, biz Küldə
ikən gətirdilər.
İki gün Külü seyr edib Şeyx Gürənin xahişi ilə onun evinə düşdük. Zi-
yafət verib hədiyyələr təqdim etdi. Oradan hərəkətlə Ötrüliyə endik. Çərşən-
bə günü Qanq çayından keçib Sənbəl kəndlərində dincəldik və cümə axşamı
günü Sənbələ endik. Sənbəldə iki gün gəzdikdən sonra, şənbə günü, səhər
vaxtı geri qayıtdıq.
Bazar günü Sikəndərədə Rav Sirvaninin [Ravuy Sərvani] evinə endik.
Yemək verib xidmət etdi. Oradan dan üzü hərəkət etdik. Yolda bir bəhanə
ilə məiyyətimdəkilərdən ayrılıb atımı dördnala çaparaq, Aqradan bir küruh
məsafəyə qədər təkbaşıma gəldim. Məiyyətimdəkilər sonra arxadan gəlib
yetişdilər. Günorta Aqraya endik.
Bazar günü, məhərrəm ayının on altısında [=13 oktyabr] isitdim, titrət-
dim, xəstəlik iyirmi beş-iyirmi altı gün çəkdi, dərman içdim, axırda yaxşı-
laşdım. Yuxusuzluq və susuzluq üzündən çox iztirab çəkdim.
Xəstə olduğum o günlərdə üç-dörd (331 b) rübai söylədim. Onlardan
biri də budur:
Cismimdə isitmə gündə möhkəm oladır,
Gözdən uçadır uyğu, çü axşam oladır,
Hər ikisi qəmim bilə səbrim tək
Hey dəyişər; bu artadır, ol kəm oladır.
Şənbə günü, səfər ayının iyirmi səkkizində [=23 noyabr] xalalarım
Fəxri-Cahan bəyim ilə Xədicə Sultan bəyim gəldilər. Gəmiylə gedib Sikən-
dərabaddan bir az yuxarıda mülazimət etdim.
Bazar günü Ustad Əliqulu böyük topla bir daş atdı. Gərçi daşı uzağa
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
350
getdi, amma top parça-parça oldu. Bir parçası xalqın üstünə düşdü, səkkiz
adam həlak oldu.
Bazar ertəsi günü, rəbiüləvvəl ayının yeddisində [=2 dekabr] gəzmək
üçün Sikriyə getdim. Gölün içində tikilməsini əmr etdiyim səkkiz guşəli taxt
tamamlanmışdı. Gəmiylə oraya gedib çadır qurduraraq məcun yedik.
BABUR ÇƏNDĠRĠ SƏFƏRĠNƏ ÇIXIR
Sikri gəzintisindən sonra bazar günü axşamı, rəbiüləvvəl ayının on
dördündə savaşmaq niyyətilə Çəndiri tərəfinə hərəkət edib üç küruha qədər
getdikdən sonra Cəlisirə endik. Orada əsgərin hazırlıqlarını tamamlaması
üçün iki gün qaldıqdan sonra cümə axşamı günü atlanaraq Ənvara vardıq.
Ənvardan gəmiyə minərək Çəndvara çıxdıq. Oradan da mənzil-mənzil irə-
liləyərək bazar ertəsi günü, ayın iyirmi səkkizində Kənar keçidinə endik.
Cümə axşamı günü, rəbiüləvvəl ayının ikisində [=26 dekabr] çaydan
keçdim. Əsgər suyu keçincəyə qədər dörd-beş gün (332 a) orada qaldıq. Bu
bir neçə gün içində arxa-arxaya gəmidə məcun yedik. Çənbəl çayının bu
nəhrə töküldüyü yer Kənar keçidindən bir-iki küruh daha yuxarıdadır. Cümə
günü Çənbəl çayında gəmiyə minib iki çayın birləşdiyi yerdən keçərək or-
dugaha gəldik.
Gərçi Şeyx Bəyaziddən açıq bir müxalifət görünmürdu, lakin hərəkət
və tövründən müxalifət niyyətində olduğu bəlliydi. Bu işlə maraqlanması
üçün Məhəmməd Əli Cəng-Cəngi ordudan ayıraraq Kanucdan Məhəmməd
Sultan Mirzəni və o civardakı Qasım Hüseyn Sultan, Bixub Sultan, Məlik
Qasım, Kuki, Əbülməhəmməd Nizəbaz, böyük və kiçık qardaşları və dərya-
xaniləri ilə birlikdə Mənuçöhr xan kimi sultan və əmirləri toplayıb Sər-
vardakı asi əfqanlarm üsyünə hərəkət etmək üçün göndərdik. Bunlar Şeyx
Bəyazidi də çağıracaqdılar. O, səmimiyyətlə gəlib qoşulsa birlikdə gedəcək,
gəlməsə əvvəlcə onu bərtərəf edəcəkdilər. Məhəmməd Əli bir neçə fil istədi,
ona qədər fil verildi. Məhəmməd Əliyə izin verdikdən sonra Baba Çöhrəyə
gedib onlara qoşulması əmr edildi.
Kənardan bir neçə gəmiylə irəlilədik. Çərşənbə günü, rəbiülaxır ayının
səkkizində [=l yanvar 1528] Kalpidən bir küruh məsafədə endik. Sultan Səid
xanın kiçık qardaşı Sultan Xəlil Sultanın oğlu Baba Sultan bu yurdda ikən
gəlib bizə mülazimet etdi. O, keçən il böyük qardaşlarındən qaçıb (332 b)
Endərab sınırına gəlincə peşman olmuş və təkrar dönərkən Kaşğara yaxın-
laşdığı sırada, xan Heydər Mirzəni göndərib onu geri qaytarmışdı.
Ertəsi gün Kalpidə Aləm xanın [Cəlal xan Cighetin oğlu] evinə endik,
Hindistan tərzində yeməklər ikram edib hədiyyələr verdi.
Bazar ertəsi günü, ayın on üçündə [=6 yanvar} Kalpidən hərəkət etdik.
Cümə günü İricə, şənbə günü də Bəyazidə endik.
BABURNAMƏ
351
Bazar günü, ayın on doqquzunda Cin-Teymur Sultan komandanlığın-
da altı-yeddi min adam bizdən bir az irəliyə, Çəndiri üstünə göndərildi. Ge-
dən ilqar bəyləri Baqi minbəyi, Turdu bəy, Qoç bəy, Aşiq Bəkavul, Molla
Apağ, Möhsün Dulday və Hindistan bəylərindən Şeyx Gürəndi.
Cümə günü, ayın iyirmi dördündə [=17 yanvar] Keçvə sahilinə endik.
Keçvə xalqına vədlərdə bulunduq və Keçvə bölgəsi Bədrəddinin oğluna ve-
rildi.
KEÇVƏNĠN TƏRĠFĠ
Keçvə olduqca gözəl bir yerdir. Ətrafında kiçık-kiçık təpələr var. Keç-
vənin cənub-şərqi yönündəki dağ arasına bir bənd düzəltmişlər, böyük bir
göl olmuş. Ətrafı beş-altı küruh olar. Bu göl Keçvənin üç tərəfini əhatə edir.
Şimal-qərb tərəfində kiçık bir çayır var, şəhərin qapısı da bu tərəfdədır.
Gölün içində üç-dörd adam sığacaq kiçık qayıqlar vardır. Əgər xalq
qaçmağa məcbur olsa, bu qayıqlara minib (333 a) suyun içinə doğru gedir-
miş.
Keçvəyə qədər yenə iki yerdə dağ arasında belə bənd düzəldib Keçvə
gölündən bir az daha kiçık göllər yaratdıqlarını görmüşdük.
Keçvədə bir gün qaldım, arabalar və topun zəhmətsizcə keçə bilməsi
üçün yoldakı çuxurları doldurub cəngəllikləri kəsmək üzrə çavuşlar və bir
çox istehkamçı təyin edildi.
Keçvədən qalxıb arada bir dincəldikdən sonra Çəndiridən üç küruh
məsafədə yerləşən Burxanpur çayını keçib endik.
Dostları ilə paylaş: |