1 Azərbaycan xanlıqlarının yaranması. Şəki xanlığı

13) Rusiya Qacar müharibəsinin başa çatması 
Dekabrın 31-də P.S.Kotlyarevski qoşunu 3 hissəyə bölərək axşam qala 
divarlarına yaxınlaşdı və 1813-cü il yanvarın 1-də səhərə yaxın hücuma başladı. 
Amansız və qanlı çarpışma 3 saatdan çox çəkmədi və qala alındı [8, s. 576]. 
Lənkəranın alınması rus-İran müharibəsinin taleyini həll etdi. Aslandüz və 
Lənkəran qələbələrindən aydın oldu ki, heç bir şey rus qoşunlarının İranın 
içərilərinə doğru irəliləməsinə mane ola bilməz. İrandakı ingilis səfiri Qor Ouzli 
Rusiya və İran arasındakı müharibənin dayandırılması haqqında Londondan 
göstəriş aldı. 1813-cü ilin əvvəllərində N.F.Rtişşev və şah sarayı arasında 
yazışma başlandı. N.F.Rtişşev qeyd edirdi ki, tutulmuş bütün torpaqları Rusiya 
tərkibində saxlamaq şərtilə sülh bağlamağa hazırdır, bu isə şah sarayını razı 
salmırdı. Buna baxmayaraq, danışıqlar sentyabrın 27-də Qarabağda Gülüstan 
kəndində başladı və 1813-cü il oktyabrın 12-də sülh müqaviləsinin imzalanması 

---

ilə başa çatdı. Gülüstan müqaviləsinə görə, İran Rusiyanın qələbəsini, Gəncə, 
Qarabağ, Şəki, Şirvan, Quba, Bakı və Lənkəran xanlıqlarının ərazisinin, habelə 
Şərqi Gürcüstan və Dağıstanın Rusiyanın ixtiyarına keçməsini tanıdı.
14) Rusiya Qacaq müharibəsinin başlanması və hərbi əməliyyatların 
1ci mərhələsi ( İyul 1826-mart 1827-ci il) 
1826-cı il mayın 26-da İran qoşunu sərhəd dəstələrinə hücum etdi, 2 aydan 
sonra iyulun 16-da Abbas Mirzənin 60 minlik ordusu Şimali Azərbaycana 
soxuldu [8, s. 578]. Abbas Mirzənin planı qəflətən Qarabağa hücum etmək, 
Şuşanı ələ keçirmək və sonra isə Gəncəni tutmaqla Tiflisə yürüş etmək idi. Tiflis 
üzərinə hücum 3 tərəfdən: cənubdan, şərqdən və şimal-şərqdən 
planlaşdırılmışdı. İrəvan sərdarı Hüseyn xan cənubdan Şuragəl və Pəmbəyə 
soxulmalı və burada Abbas Mirzənin əsas qüvvələrinin yaxınlaşmasını gözləməli 
idi. Abbas Mirzənin yanında olan gürcü şahzadəsi Aleksandr isə İran ordusu ilə 
Kaxetiyaya girməli və burada Car-Balakən dəstələri ilə birləşib şimal-şərqdən 
Tiflis üzərinə hərəkət etməli idi. Bu dəstələr Tiflis yaxınlığında birləşməli və eyni 
vaxtda vurulan zərbə ilə onu ələ keçirməli idilər. Sayı 30 min nəfər olan İran 
ordusuna qarşı 9 rota, 6 yüngül top və çox zəif bir kazak alayı dayanırdı. Əhali 
Rusiya əleyhinə üsyan qaldırdı. İyulun 27-də üsyançılar Gəncədə həbsxananı ələ 
keçirdilər, iyulun 28-ə keçən gecə isə yerli qarnizonu darmadağın etdilər. Şəhər 
Abbas Mirzə tərəfindən tutuldu [108, s. 655]. Elə bu vaxt İran ordusu bütün 
Qarabağ mahallarını ələ keçirərək, Şuşa qalasını mühasirəyə aldı.