”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Polivinilxlorid
(PVX) vinilxloridni polimerizatsiyalab olinadi. Monomer 
(SN
2
SN sl) normal sharoitda efir hidli rangsiz gaz holatida bo‘ladi. 
Polivinilxlorid Yuqori fizik-mexanik xossalarga ega, suvga va agressiv 
muhitlarga chidamli.
Polivinilxloriddan bir va ko‘p qatlamli, asosli va asossiz (matoli va 
issiqlik izolyasiyasi) linoleumlar tayyorlanadi. U asosida gidroizolyasion va 
bezak mahsulotlari olinadi. Polivinilxlorid kislotalar, ishqorlar, benzin, spirt, 
moylarga bardoshli bo‘lgani sababli turli diametrdagi suvsozlik, kanalizatsion 
va texnologik quvurlar, buyum va qismlar tayyorlanadi.
Polivinilxlorid asosida plintuslar, tutqichlar, sanitariya-texnika predmetlari 
va issiqlik izolyasiyasi materiallari tayyorlanadi.
Yuqori harorat ta’sirida mustahkamligining keskin pasayishi, uzoq 
muddat kuch ta’sirida deformatsiyalanishi va xususiy hollarda xlor birikmalari 
ajrab chiqishi polivinilxloridning kamchiliklaridan hisoblanadi. Tarkibidan 
xlor birikmalari ajralib chiqishini bartaraf etish maqsadida polivinilxloridga 
ularni bog‘laydigan stabilizatorlar qo‘shiladi.
Polistirol 
stirol monomerini (S
5
N
5
.
SN SN
2
) polimerizatsiyalash usulida 
olinadi. Polistirol xidsiz, fiziologik ziyonsiz, oddiy haroratda qattiq, shaffof 
material bo‘lib, 90% nurni o‘tkazadi. Polistirol granula (6-10mm), mayda va 
yirik kukun hamda biser (0,2% namlikda) ko‘rinishda ishlab chiqariladi.
Polistirolning cho‘zilishdagi mustahkamligi 35-60 MPa, siqilishdagi 
mustahkamligi 80-110 MPa. U suv muhitiga, konsentrlangan kislotalarga (azot 
va sirka kislotasidan tashqari), ishqor eritmalariga (40% konsentratsiyagacha) 
bardoshlidir. Polistirolning kamchiliklariga issiqqa bardoshliligining Yuqori 
emasligi, mo‘rtligi va yonuvchanligi kiradi. U asosida qoplama plitalar, 
qorishmalar, mastikalar, issiqlik izolyasiyasi materiallari olinadi, beton va 
boshqa g‘ovak buyumlarni modifikatsiyalashda (qisman yoki to‘la 
shimdirishda) ishlatiladi.

---