”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 
26.3-rasm. Ekstruziya mashinaning ishlash sxemasi 
1-solish bunkeri; 2-shnek; 3-golovka; 4-kalibrlovchi moslama; 5-massani 
tortuvchi moslama; 6-dorn; 7-filtr.
Presslash usulida
plastmassa ishchi organi qizdiriladigan presslarda 
tayyorlanadi. Press qoliplarda press kukunlar issiq holatda presslanib yoki ko‘p 
qatlamli press qoliplarda listlar, plitalar va panellar bir nechtasi presslanib 
olinishi mumkin (26.4-rasm). Bu usulda buyum va konstruksiyalar odatda 
termoreaktiv polimer bog‘lovchilar asosida tayyorlanadi. Masalan, 
fenoplastlar, aminoplastlar, yog‘och tolali va payraxali plitalar va boshqalar.
26.4-rasm. Press-qoliplash (shtamplash) sxemasi 
a) press-material solish; b) qolipni yopish va presslash; v) buyumni
chiqarib olish; 1-press-material; 2-press-qolipning isitiladigan matritsasi; 3-
isitiladigan puanson; 4-press polzuni; 5-elektr isitkich; 6buyum; 7-buyumni 
chiqaruvchi moslama.
Lentali kompozitsion polimer materiallar va panellarni presslash 
texnologiyasida tayyorlash uchun ko‘p qavatli gidravlik presslar ishlatiladi. 
Gidravlik presslar markasiga qarab 10 dan 50 t gacha va undan ortiq quvvatga 
ega bo‘ladi. Presslarning ishchi organi isitilgan suv, bug‘, elektr moslamalari 
yordamida qizdiriladi. Buyumlar issiq holatda qizdirilganda jarayon bosim 
ostida olib boriladi.
Ko‘p qavatli presslarda yog‘och tolali va yog‘och payraxali plitalar, 
qog‘oz qatlamli plastiklar, uch qatlamli elimlangan panellar, tekstolitlar va 
boshqa kompozitsion polimer qatlamli buyumlar tayyorlanadi.
иситиш
 

---

Press-qoliplarda gigiena talablariga javob beradigan polimerlar asosida 
(poliefirlar, epoksid smolasi va sh.k.) sanitariya-texnika buyumlari, rom va 
eshik qismlari, qurilish mashina va mexanizmlari qismlari va boshqalar 
qoliplanadi.
Quyma usulda
termoplastik va termoreaktiv polimerlar asosida 
kompozitsion polimer qurilish materiallari tayyorlanadi. Quyma usulning ikki 
ko‘rinishi mavjud: oddiy qoliplash va bosim ostida qoliplash. Oddiy usulda 
polimer kompozitsiyasi isitilgan yoki sovuq holatda qoliplarga quyiladi va 
mahsulot polimerizatsiya yoki polikondensatsiya jarayonlari natijasida qotadi. 
Oddiy quyma usulda buyum turli vositalar bilan tekislanishi va zichlashtirilishi 
mumkin.
Bu usulda buyum ichida havo bo‘shliqlari qolishi ehtimoli hisobiga 
mahsulot o‘ta Yuqori zichlikka ega bo‘lmaydi. Oddiy usulda reaktoplastlar 
asosida 
polimerbeton 
va 
polimer 
qorishma 
plitalari, 
panellar 
va 
konstruksiyalar, organiq shishadan turli buyumlar va boshqa dekorativ 
mahsulotlar tayyorlanadi.
Bosim ostida quyish usulida asosan termoplastik polimerlardan buyumlar 
olinadi. Bu usulda polimer qovushoq-oqma holatgacha quyish mashinasining 
qizdiriladigan silindrida qizdiriladi va plunjer ochilib massa qolipga bosim 
ostida xaydaladi. Eritma 20 MPa gacha bosim ostida qoliplanishi mumkin. 
Qoliplarni tez bo‘shatish maqsadida ular sovuq suv bilan sovitiladi (26.5-
rasm). Bu usulda polietilen, polipropilen, polistirol va shu kabi termoplastik 
polimerlar asosida buyumlar tayyorlanadi.
Bosim ostida quyilganda buyum ichki nuqsonlarsiz bo‘ladi, zichligi va 
mustahkamligi ortadi; texnologik jarayonni to‘la mexanizatsiyalashtirish va 
avtomatlashtirish mumkin.