”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Germetiklovchi mastikalar
plastik holatda maxsus asbob vositasida 
choklarga surkaladi. Bunda mastika chokdan tashqari yuzaga ham qisman 
chiqib, vertikal va gorizontal choklarni qoplashi maqsadga muvofiqdir. 
Mastikalar betonga yaxshi yopishishi va 60
0
S haroratgacha oqib tushmasligi 
kerak. Polisulfidli kauchuklar-tiokollar va bitum-rezinali bog‘lovchilar 
asosidagi mastikalar keng miqyosda ishlatiladi.
Tiokolli mastika
tiokol pastasi, vulkanlashtiruvchi qo‘shimcha, 
vulkanlashishni tezlashtiruvchi modda va suyultiruvchini, germetiklash ishlari 
boshlanishidan 
oldin, 
sinchiklab 
aralashtirib 
tayyorlanadi. 
Mastika 
vulkanizatsiya jarayoni tufayli bevosita choklarning o‘zida qotadi va 
rezinasimon, elastik germetik (qora rangda) hosil bo‘ladi.
Izol mastikasi
rezina kukuni (rezina chiqindisi), bitum, kumaron 
polimeri, tolali dispers to‘ldirgich (masalan, asbest) va antiseptik (antratsen 
moyi) aralashtirilib tayyorlanadi. Izol mastikasi 80-100
0
S haroratgacha 
qizdirilgan holda va organiq erituvchilar (ligroin, benzin va sh.k.) qo‘shilib 
sovuq holda ishlatilishi mumkin.
Qotmaydigan mastikalar 
poliizobutilen, yumshatuvchi (neytral moylar) 
va kukun to‘ldirgich (ohaktosh, dolomit va sh.k.) asosida tayyorlanadi. 
Mastika choklarga maxsus shpritslar vositasida kiritiladi. Bunda mastika 
almashinuvchi patronlarga joylashtirilgan bo‘lib, elektr isitkichlar bilan 
ta’minlangan termoshkaflarda isitib beriladi.
Elastik qistirmalar zich va g‘ovak chilvir (jgut) ko‘rinishida rezina, 
poliuretan, sintetik kauchuk asosida ishlab chiqariladi.
Poroizol
chiqindi rezina kukuni, yumshatgich, g‘ovak hosil qiluvchi va 
antiseptik asosida chilvir ko‘rinishida tayyorlangan germetik. Poroizol 
ko‘ndalang kesim o‘lchamlari 30x40 mm va 40x40 mm bo‘lgan to‘g‘ri 
to‘rtburchak shaklida va diametri 10-60 mm bo‘lgan chilvirlar ko‘rinishida 
tayyorlanadi.
Ular vertikal va gorizontal panel choklarini, panel va deraza romlari 
choklarini va boshqa choklarni zichlashtirishda ishlatiladi.
Gernit 
ustiga suv o‘tkazmaydigan plenka qoplangan g‘ovak elastik 
chilvir ko‘rinishidagi qistirma material. Gernit yonmaydigan polixloropren 
kauchuk asosida olinadi. Gernit qistirmasi uzunligi 3m va diametri 20, 40 va 
60 mm o‘lchamlarda ishlab chiqariladi.

---

Gernit suv o‘tkazmaydi va atmosfera muhitiga chidamli bo‘ladi. Uning 
suv shimuvchanligi 48s davomida massa bo‘yicha 0,4% tashkil qiladi. 
Gernitning nisbiy uzayishi Yuqori bo‘lganligi sababli harorat va kuchlanishdan 
hosil bo‘ladigan deformatsiyalar ta’siriga chidamli bo‘ladi va uzoq muddat 
xizmat qiladi.
Germetik qistirmalar ichi to‘la va ichi bo‘sh turlarga bo‘linadi. Ichi bo‘sh 
qistirma germetiklar choklarga quyilgan, ularda vakuum hosil qilish mumkin. 
Bir tomonini kesish natijasida qistirma orasiga havo kiradi va germetik 
bo‘shliq devorlariga kuch bilan yopishib zichlashadi.
Profillangan germetiklovchi buyumlar polivinilxloriddan ekstruziya 
usulida tayyorlanadi. Ular turli ranglarda va turli ko‘ndalang kesimli bo‘lishi 
mumkin.
Polivinilxlorid germetiklar choklarni yaxshi berkitadi, ob-havo ta’siriga, 
deformatsiyalanishga bardoshli bo‘ladi. Ular bezak ishlarini olib borishda ham 
ishlatilishi mumkin.
Choklarga germetiklarni kiritishdan avval choklar yaxshilab tozalanishi, 
panel va bloklar burchaklaridagi beton va qorishma qoldiqlari olib tashlanishi 
kerak.
Germetizatsiya ishlarini olib borishda texnika xavfsizligi qoidalariga 
rioya qilish kerak. Mastikalarni tayyorlash, saqlash va ishlatishda olovdan 
ehtiyot qilish zarur. Ishchilar rezina qo‘lqoplar, maxsus kiyim va boshqa 
shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishi kerak.