R е j а: Atamalarning ahamiyati

2. Atamalarga qo‘yiladigan talabtar
Atamalar o'z ma’nosining aniqligi va ixtisoslashganligi bilan odatdagi leksik birliklardan farq qiladi. So'zlar atamaga aylangach, zarur bo'lgan bir ma’noni anglatadi (kirish, engashish, tashlanish, ko'prik, pastga tashlanish, osilish, tayanish va h.k ). Bunda atamalar biron tushunchani, harakatni bildiribgina qolmay, balki uni turdosh tushuncha, harakatlardan ajratib, aniqlab beradi.
Atamalarga ushbu talablar qo‘yiladi:
Tushunarlilik. Atama ona tili lug'at tarkibi va boshqa tillardan olingan so'zlar, shuningdek, baynalmilal atama so'zlar asosida qurilgan bo'lib, mazkur xalq tilidagi so'z yasash va grammatika qoidalariga to'la mos bo'ladi. Shundagina atamalar tushunarli, hayotiy va barqaror bo'ladi. Ona tili mezonlarining buzilishi atamalarning tushunarli bo'lmasligiga olib keladi.
Aniqlik. Atama ta’riflanayotgan harakat (mashq) yoki tushunchaning mohiyati haqida ochiq-oydin tasawur beradigan bo'lishi kerak. Atamaning aniqligi mashq haqida to'g'ri tasawur hosil qilish uchun katta ahamiyatga ega bo'lib, u mashqni tezroq o'rganib olishda yordam beradi.
Qisqalilik. Atamalar qisqa, talaffuz etishga qulay bo'lgani ma’qul. Mashqlarga nom berish va ularni yozishni yengillashtiradigan qisqartiruv qoidalari ham shunga xizmat qilishi darkor.
Gimnastika atamalarining qoidalari.
Atamalarni yasash usullari
Atamalar yasashning eng ko'p tarqalgan usuli — mavjud so'zlarga yangi ma’no berish (ularni boshqacha tushunish). Masalan, ko'prik, kirish, o'tish, chiqish kabi so'zlar gimnastikada ana shun- day atamalardan hisoblanadi.
Ko'pincha atamalar so'zlarning, masalan, past-baland (qo'sh- poyalar), balandlab-uzoqqa (sakrash) singari o'zaro birikishidan ham yasaladi.
Osilish, tayanish, tebranish, o'tirish va shu kabi ayrim so'zlar atama sifatida qo'llaniladi.
Statik holatiarni bildiradigan atamalar, masalan, tayanish, bilaklarga tayanish, tirsakka tayanish; kuraklarda turish, boshda turish, qo'llarda turish kabilarda tayanch nuqtasi hisobga olinadi; osilish, burchakli osilish, bukilib osilish, egilib osilish singari holatlarda esa gavda holati (uning bo'g'inlarini bir-biriga nisbatan qanday turishini) hisobga olib yasaladi.
Tebranish mashqlarining atamalari muayyan harakatlantiruvchi faoliyat xususiyatlarini hisobga olib yasaladi.
Masalan, bilaklarga tayanib turib oldinga siltanib ko'tarilish, qaddini rostlab siltanib ko'tarilish, oyoqni juftlab yoki bitta oyoqda ko'tarilish va h.k.
Sakrash va sakrab qo'nish atamalari sport gimnastikasida gavdaning havodagi holatiga qarab belgilanadi, masalan, oyoqlarni kerib sakrash, to'ntarilish; badiiy gimnastikada gavda bilan oyoqlar holatiga qarab belgilanadi, yopiq sakrash, ochiq sakrash, qadamlab sakrash, sapchish, tayanib umbaloq oshish. tashlanib sakrash, siltanib sakrash, chir aylanib sakrash va h.k.


3. Atamalarni qo'llash qoidalari.
Gimnastika atamasi shug'ullanuvchilarning malakasi hisobga olingan holda qo'lfanilishi kerak. Masalan, ishlab chiqarish gimnastikasi, ertalabki gigiyena gimnastikasi va boshqa sog'lomlashtirish gimnastikasi shakUarini o'tkazishda umumrivojlantiruvchi mashqiarning asosiy atamalaridan foydalanibgina qojinay, ular xalq adabiy tilidagi so'zlar bilan to'ldirib boriladi.
Gimnastikaning sport turlari bilan shug'ullana boshlaganlar mashqlarni o'rganish bilan bir vaqtda, atamalarini ham bilib borishlari zarur.
Yaxshi tayyorgarlik ko'rgan gimnastlar, akrobatlar, o'qituvchilar va murabbiylar uchun atama alohida bir maxsus til bo'lib qoladi.
Hamma atamalarni quyidagicha guruhlarga bo'lib chiqqan ma’qul:
Umumiy atamalar. Bular mashqiarning alohida guruhlarini, umumiy tushunchalarini va hokazolarni ta’riflash uchun qo'llaniladi. Masalan, saf mashqlari, erkin mashqlar va boshqalar.
Asosiy (aniq) atamalar. Bular mashqiarning mazmun belgilarini aniq ta’riflash imkonini beradi. Masalan, ko'tarilish, pastga tashlanish, aylanish, burilish, osilish, tayanish, sakrab qo'nish, engashish, tashlanish va boshqalar.