Research papers

Günel Çingizxan qızı Muradova 
106 
Research Papers of the Institute of Education of the Republic of Azerbaijan, Volume: 89, Number: 2, 2022
 
“Səhv tapın”, “Məni tanıyın”, “Zəncir” təlim 
prosesində materialın daha yaxşı mənimsənil-
məsini təmin edir. “Ovçu”, “Gözətçi”, “Əli qu-
tuda”, “Gülmə oyunu”, “Q!arğıdalı”, “Yatan xo-
ruz”, “1, 2, 3, 4 Boom”, “3 balaca quzu”, “ Lob-
ya səbətini tap”, “Kim gizlətdi”, “Sincab və 
qoz”, “Görmə”, “Kim yoxdur?”, “Güzgü”, “Do-
daqoxuma”, “Böyü və balacalaş” və b. adlarını 
qeyd edə bilərik ki, bu oyunlar şagirdlərin fəallı-
ğına xidmət edir. [10]
 
Bəzi oyunları təsnifatlan-
dırarkən görürük ki, bu oyunlar şagirdlərdə idra-
kı aktivliyi inkişaf etdirir. Misal üçün: “Həll et-
məyə davam edin” oyununda
 
şagirdlər müəyyən 
vaxt ərzində bir-birinə ardıcıllıqla tapşırıq yaz-
dığı kağız ötürür, şagirdlər bu tapşırığı həll et-
məlidir. Bu zaman müəllim göstəriş olaraq tap-
şırıq suallarının mövzu ilə əlaqədar olmasını 
tapşırmalıdır. Oyunun məqsədi şagirdlərin diq-
qətinin və səriştəliliyinin artırılmasını təmin 
edir.
 
“Səhv tapın” oyunda “Sadə”, “mürəkkəb” 
anlayışlarını birləşdirmək, şagirdlərin diqqətini 
inkişaf etdirmək, tez, düzgün tapmaq və yanlış 
qərarları rədd etmək bacarığını inkişaf etdir-
məkdir. Oyun üçün materiallar: Sadə və mürək-
kəb anlayışların adlarının qeyd olunduğu 5-6 sə-
tirdən ibarət kartlar. 
“Məni tanıyın” – bu oyundan Azərbaycan 
dilində ilkin anlayışları öyrənmək, birləşdirmək, 
fərqləndirmək, diqqəti və vizual yaddaşı inkişaf 
etdirmək üçün istifadə oluna bilər. Müəllim löv-
hədə müxtəlif növ anlayışların adlarını yazır və 
dörd oyunçu arasında bu anlayışları bölüşdürür. 
Oyunçular özlərinə bir komanda seçir və verilən 
anlayışları uyğun anlayışlar qeyd edirlər, verilən 
müddət ərzində anlayışları ardıcıllıqla yerinə 
yetirirlər və yekunlaşdıran komanda qalib olur. 
“Zəncir oyunu” – Şagirdlərin təfəkkürünü 
aktivləşdirir, lazımi həlləri yollarını öyrənməyə, 
daha yaxşı naviqasiya etməyi öyrədir. Oyun 
üçün material: mövzu ilə bağlı sözlər zənciri ya-
zılması iş vərəqləri. Sinifdəki şagirdlər koman-
dalara bölünür (variantlara görə daha yaxşıdır). 
Birinci masadakı uşaqlar, liderin əmri ilə vərəqə 
mövzu ilə bağlı müəyyən bir anlayış yazır və 
vərəqi ikinci masadakı şagirdlərə verirlər. Bun-
lar birinci adı bitirən hərfdən başlayaraq başqa 
elementin adının yanında yazmalıdır və s. Ən 
uzun zəncir sözü olan komanda qalib gəlir. 
Yaxşı planlaşdırılmış və yaxşı düşünülmüş 
iştirakçı öyrənmə metodologiyası imkan verir: 
– Şagirdlərə yeni bacarıqların praktiki tət-
biqi üzərində düşünməyə imkan vermək; 
– Şagirdləri materialı daha dərindən dərk 
etməyə həvəsləndirmək; 
– Şagirdlərə bir-birlərinə müsbət və kon-
struktiv təsir göstərmək imkanı vermək; 
– Şagirdləri təlimat və dəstək təmin etmək 
üçün təlimatçı kimi formalaşdırır; 
– Şagirdlərin fəaliyyətinin nəticələrini təs-
diq etmək və tanımaq; 
– Şagirdlərin müəyyən bir məqsədə yaxın-
laşdıqlarını hiss etmələrini təmin etmək; 
– Şagirdləri işi yerinə yetirmək üçün baca-
rıqlarını inkişaf etdirməyə təşviq edin. 
Oyun dərsində biliklər möhkəmlənir və 
dərinləşir, əsas funksiya hərəkətdə öyrənməkdir 
və şagirdlərin oyun fəaliyyəti real fəaliyyətə nə 
qədər yaxındırsa, idrak effekti bir o qədər yük-
sək olur. Oyun bir sıra təhsil problemlərini həll 
etməyə imkan verir: 
– davranış bacarıqlarının formalaşdırılması; 
– nitq bacarıqlarının inkişafı; 
– ünsiyyət qurmağı öyrənmək; 
– idrak marağının və idrak fəaliyyətinin 
inkişafı; 
– zehni funksiyaların və qabiliyyətlərin in-
kişafı. 
Yuxarıda göstərilən oyun növlərini Azər-
baycan dili dərslərinin tədrisində istifadə etmək-
lə məzmun xətlərinin icrasını daha rahat yerinə 
yetirə, eyni zamanda, dərslərin, xüsusən mətnlə-
rin və qaydaların öyrənilməsinin daha əlverişli 
formalarını yaratmış olarıq. Həmçinin, oyunla-
rın fəallaşdırma oyunları və idraki aktivliyi inki-
şaf etdirən oyunlar şəklində qruplaşdırdığımız 
üçün həm mövzuların öyrənilməsində, həm də 
şagirdlərin dərs prosesində yoğunluqlarının ara-
dan qaldırılması, stimul verilməsi üçün istifadə 
edə bilərik. 
Öz təcrübəmdə istifadə etdiyim “Rəsmi 
tamamla” oyununu qeyd edirəm. Oyunla bağlı 
resurslar: səbətlər, arxası şəkilli rəngli kartoçka-
lar, xurcun. Oyunun quruluşu: şagirdlər qruplara 
bölünür, seçilmiş mövzudan və qrup sayından 
asılı olaraq səbətlər lövhənin qarşısına qoyulur. 
Səbətlərə adı yazılan hissələrə uyğun olaraq 
rəngli kartlar xurcunda qarışıq şəkildə qruplar 
arasında paylanılır. Oyun başlandıqda şagirdlər 
verilən vaxt ərzində öz xurcunlarında olan qarı-
şıq sözləri uyğun səbətlərə yığırlar. Vaxt bitdik-

---