Samir İmanov HƏDƏFDƏKİ İnsan

Karabük. Türkiyə
Meşənin içi ilə bir az getdikdən sonra Samir yoru laraq 
dedi:
-Yorulmuşam. Gəl bir az istirahət edək.
Hər ikisi ağacın dibində oturdular. Pedro çantadan bu-
tulkanı çıxardıb çalxalayaraq, nəyi isə ölçürmüş kimi dedi: 
-Suyumuz qurtarır. Bizə qalan bircə bu yarım butulka 
sudur. Tezliklə, su tapmasaq vəziyyət çətin olacaq.
-Yağış suyu içə bilirsən?
-İçə bilirəm. Amma biz butulkanı yağışın altına qoyub 
dolmasını gözləsək, gərək ən az iki gün yağış yağa.
-Sən onu mənim öhdəmə burax, rahatca suyunu iç. Bu-
tulkanı doldurmaq mənim boynuma.
-Qabırğan yenə ağrıyır?
-Hə. Amma dünənkinə baxanda ağrı bir xeyli azalıb.
-Axşam yadıma sal, qolunun yarasını yenə açım təmiz-
ləyim. Yoxsa infeksiya keçər. 
-Oldu, deyərəm.
Pedro sudan bir az içib butulkanı Samirə uzadaraq so-
ruşdu:

211
-Nə əcəb indiyə qədər evlənməmisən?
-Azərbaycanda  əngəlli  insanların  evlənməsi  bir  az 
çətindir.
-Niyə ki, qanun yol vermir?
Samir sudan bir neçə qurtum içib dedi:
-Yox. Qanunun gözündə hər kəs bərabərdir. Problem 
yazılmamış qanunlardadır.
-Başa düşmədim?
-Səbr elə, hər şeyi biləcəksən. Təsəvvür et ki, əlil bir 
oğlan gözəl və sağlam bir qızı sevir. Qızın heç bir problemi 
yoxdur. Şəhərdə yaşayır, valideynləri sağ və salamatdırlar, 
maddi vəziyyətləri normaldır. Qızın yaşı da elə çox deyil 
ki, nəyəsə məcbur qala. Təbii ki, belə bir qız heç vaxt əlil 
oğlana ərə getməyə razı olmaz. O yalnız qüvvətli, imkanlı 
və ən əsası sağlam bir oğlan arzusun dadır.
-Qızların ki, hamısı elə deyil? Həyata məntiqlə yana-
şan qızlar da var.
-Dedim axı səbr elə. Deməli belə. Oğlan yaxınlaşır qıza 
və ona evlənmək təklif edir. Qız da xasiyyətindən asılı ola-
raq, ya ağır cavablarla oğlanı təhqir edir, ya da şirin dillə 
başından edir. Deyək ki, qız sənin dediyin kimin məntiqli 
və ağıllı bir qız olur və təklifə müsbət cavab verir.
-Sonda mən deyənə gəldin.
-Bizim tərəflərdə sənin kimisinə altıaylıq deyirlər.
-Altıaylıq nədir?
-Yəni  o  qədər  səbirsizdir  ki,  dünyaya  gəlmək  üçün 
doqquz  ayı  ana  bətnində  gözləməyə  hövsələsi  çatmayıb, 
altıaylığında doğulur. 
Pedro gülümsünərək:
-Yaxşı, davam elə. Qız razı, oğlan razı. Buradan belə 
olan problemlər məni də marağa saldı.

212
-Demək belə. Qız bir gün bu haqda valideynlərinə da-
nışır.  Onlar  da  çığır  -bağır  salırlar  ki,  o  oğlan  sənə  layiq 
deyil. Biz səni böyütmüşük ki, xoşbəxtliyini görək, elə bir 
insana ərə getsən işin-gücün ona qulluq etmək olacaq. O 
özü bu həyatda kimdənsə asılı vəziyyətdədir, səni necə do-
landıracaq və s. Bir sözlə, qızın beynini elə doldururlar ki, 
öz qərarından rahatlıqla imtina edir.
-Bu artıq həqiqətən də problemdir.
-Bu hələ hamısı deyil. Deyək ki, valideynlər qızlarının 
qərarına hörmətlə yanaşdılar və ona heç nə demədilər. Bax 
əsl həngamə bundan sonra başlayır ki, bunun da adına qo-
hum-qonşu təzyiqi deyirlər.
-Qohum-qonşu?
-Bəli.  Qohum,  qonşu,  dost,  iş  yoldaşı,  özünü  həmin 
ailəyə yaxın hiss edən şəxslər. İlk reaksiya qızın rəfiqəsindən 
gəlir:  -Axtara–axtara  bunumu  tapdın?  Mən  48  yaşıma 
qədər evdə qalsaydım da, buna ərə getməzdim. Əgər məni 
məcbur beləsinə versəydilər, utandığımdan evdən bayıra 
çıxmazdım. Heyf deyil yol gedərkən yanımda hündürboy, 
yaraşıqlı bir oğlan olsun?! Yoxsa beləsi? Hətta düşünəndə 
belə tüklərim biz-biz olur! Sonra meydana qızın xalaları, 
bibiləri çıxıb anasına deyirlər: -Az, sənin ağlın harada idi 
ki,  gül  kimi  qızını  beləsinə  ərə  verirsən?  Eşidəndə  ətim 
ürpəşdi və s. Daha nə uzadıme? Bir tərəfdən tikanlı sözlər, 
bir  tərəfdən  lağlağı  atmacalar,  digər  tərəfdən  də  təəccüb 
dolu  kinayəli  baxışlar.  Bir  sözlə,  hər  tərəfdən  o  qədər 
təzyiq  gəlir  ki,  bu  təzyiqin  qabağında  durmaq  hər  kəsə 
nəsib olmur. Mənim «Ümid» mərkəzini yaratmaqda əsas 
məqsədim  budur:  Əlil  insanları  digərlərinin  beyninə  elə 
yeritmək lazımdır ki, onlar əlillərə qeyri-adi bir varlıq, baş-
qalarına  möhtac,  uğursuzluq  simvolu  kimi  baxmasınlar. 
Onların da özləri kimi adi bir insan oluğunu dərk etsinlər.

213
-Bu lap eşitdiyim əhvalata bənzəyir ki.
-O nə əhvalatdır elə?
-Olmuş  hadisədir.  Bir  əngəlli  insanla  sağlam  bir  qız 
bir-birilərini  sevirlərmiş.  Ancaq  atası  qızını  ona  vermək 
istəmirmiş.  Bir  gün  oğlan  gəlir  qızın  atasının  yanına  ki, 
onunla danışa. Ancaq atanı heç cür yola gətirməyin müm-
kün olmadığını görən oğlan deyir: -Yaxşı, mən sənin qızın-
dan uzaq duracağam və bir daha nə sənin, nə də qızının 
gözünə görünməyəcəm. Ancaq əvəzində kiçik bir istəyim 
var. Qızın atası soruşur ki, - O nə istəkdir elə? Oğlan deyir 
ki, mənə bir saat vaxt ayır, gedək sənə iki şey göstərəcəyəm. 
Ata  soruşur:  -Bundan  sonra  qızımdan  uzaq  duracaqsan? 
Oğlan,  əlbəttə  deyir  və  hər  ikisi  taksiyə  minərək  yola 
düşürlər. Yolboyu kişi fikirləşir ki, “görəsən, bu məni hara 
aparır? Mənə nə göstərəcək?” Bir həbsxananın qarşısında 
oğlan deyir ki, çatdıq. Oğlan həbsxana rəisi ilə əvvəlcədən 
danışdığı üçün onları maneəsiz içəri buraxıb dustaqların 
hava  almaq  üçün  gəzdikləri  əraziyə  aparırlar.  Oğlan  hər 
tərəfi  tikanlı  məftillərlə  əhatə  edilmiş  ərazidə  o  tərəf-bu 
tərəfə gəzişən dustaqları göstərib deyir: Bu həbsxanda 500-
dən çox dustaq var. Onlara yaxşı-yaxşı bax. Gör, bu beş yüz 
nəfərdən neçəsi əngəllidir? Ən çox beş nəfəri. Sonra oğlan 
kişini  binası  həbsxananın  binasına  bitişik  olan  narkoma-
niyadan və alkoqolizmdən əziyyət çəkənlər üçün tikilmiş 
xəstəxanaya aparır və yenə deyir: Burada 150-dən çox in-
san müalicə alır. Səncə bunlardan neçəsi əngəlli insanlar-
dır? Cəmi iki nəfər cənab. Bəli mənim bir qolum yoxdur. 
Ancaq əvəzində mən oğru deyiləm, narkotikdən istifadə 
etmirəm,  bu  vaxta  qədər  heç  kimin  xətrinə  dəymədən 
vicdanlı və təmiz həyat sürmüşəm. İndi son söz sənindir. 
Əgər qızının mənimlə evlənməsini istəmirsənsə, mən söz 
verdiyim  kimi  sizin  həyatınızdan  birdəfəlik  çıxacağam. 

214
Kişi nəinki öz qızını həmin oğlana ərə verir, hətta oğluna 
da əngəlli qız alır.
-Həqiqətən də ibrətamiz əhvalatdır. İnsanlar məsə lənin 
yalnız  bir  tərəfinə  baxırlar,  o  da  gözlə  görünən  tərəfidir. 
Əslində isə fiziki qüsuru olanlar öz işlərində sağlam insan-
lardan bir baş üstün olmağa çalışırlar ki, buna görə də öz 
üzərlərində daha çox işləyirlər. Deyək ki, ailənin qızı bir 
oğlanı sevir. Qızın valideynləri oğlanla tanış olduqda onun 
hündürboy, sağlam və yaraşıqlı olduğunu görüb qızları-
nın  doğru  seçim  etdiyini  düşünürlər  və  oğlanı  daha  ya-
xından tanımağa çalışmırlar. Bəlkə bu oğlan narkomandır, 
bəlkə fırıldaqçıdır, bəlkə hansısa cinayətkar qrupun üzvü-
dür. Ya da qumarbazdır. Bəlkə də hansısa daxili xəstəliyi 
var. Valideynlər oğlanlarının seçdiyi qızın gözəlliyinə ba-
xıb övladlarının seçimini araşdırmırlar. Daha demirlər ki, 
bəlkə bu qız fahişədir, indiyədək neçə dəfə evlənib boşa-
nıb, bəlkə fırıldaqçıdır. Bu saydığım problemlər əngəlli oğ-
lanlarda və qızlarda ən az 80 faiz az rast gəlinir. Bəs sənin 
ölkəndə bu barədə ümumi vəziyyət necədir?
-Bizim tərəfdə bu məs...
-Bağışla,  Pedro  sözünü  kəsirəm.  Ancaq  bir  neçə 
dəqiqədən sonra yağış yağacaq. Tez su üçün yer düzəldək, 
onsuz da yağış on dəqiqəyə kəsir. Nə qədər mümkün oldu 
yığarıq.
-Bəs bunu nə edəcəyik?
Samir:  -Yağış  yağarkən  çətir  kimi  başımıza  tutduğu-
muz selofanlardan birini mənə ver. İkimiz birinin altında 
birtəhər yağışdan daldalanarıq. – deyib yeri qazmağa baş-
ladı.  Pedro  selofanı  çantadan  çıxardıb  Samirə  verdikdən 
sonra yeri qazmaqda ona kömək etdi. İkisi bir yerdə ma-
şın  təkəri  dərinliyində  bir  çala  qazaraq  torpağı  çalanın 
kənarlarına yığdılar ki, su torpaqdan süzülüb çalaya dol-

215
masın.  Selofanı  çalanın  içinə  sərmişdilər  ki,  güclü  yağış 
yağmağa  başladı.  Birtəhər  selofanı  səliqə  ilə  hamarlayıb, 
özləri digər selofanın altında yağışdan qorunmağa çalışdı-
lar. Yağış kəsdikdən sonra çalaya baxanda ora xeyli su yı-
ğıldığını gördülər. Su ilə torpağın arasında selofan olduğu 
üçün su təmiz qalmış və içmək üçün yararlı vəziyyətdə idi. 
Pedro butlkanın hər ikisini doldurduqdan sonra klyonkanı 
çaladan çıxardaraq qatlayıb çantaya qoydu. İşlərini qurta-
ran kimi Samir əlini ona tərəf uzadıb dedi:
-  Kömək  elə  qalxım.  Artıq  getməliyik.  Bizlərdə  belə 
bir atalar sözü var: “Yolçu yolda gərək”. Həm yolumuza 
davam edək, həm də sən bayaq yarımçıq qalan söhbətini 
davam edərsən.
Pedro Samiri ayağa qaldırıb qoluna girdi və hər ikisi 
meşənin içi ilə ağır-ağır irəliləməyə başladılar. 
Hadisədən 3 gün sonra
Ankara. Türkiyə
Almeyda  oteldəki  nömrəsində  çarpayının  üstündə 
oturaraq  notebookda  skaype  vasitəsiylə  görüntülü  halda 
Silvayla danışırdı.
-Bax belə Silva! Sonu məhz bu cür qurtardı. Burakdan 
və adamlarından ötrü Türkiyəyə gəldim, bir gün həyacan 
içində onun yolunu gözlədim, Türk polisi iyirmi nəfər itki 
verdi, nəticə isə belə oldu.
-  Fikir  eləmə.  –  Silva Almeydaya  təsəlli  verməyə  ça-
lışırdı. – Sən Conun adamlarından bərk yapış, onlar nə sə 
bilməmiş olmazlar. Mütləq Conla bağlı bir ipucu əldə edə 
bilərsən.

216
 -Dünən hamımız stres içində olduğumuzdan cəmi bi-
rini dindirə bildik. Digərlərini bu gün dindirməyi planlaş-
dırırıq. Ola bilər ki, istintaq bir neçə gün çəksin. Ona görə 
də hələ bir-iki gün buradayam.
-Mən  argentinalı  qızın  atası  ilə  bağlı  məlumat  əldə 
etmişəm.  O  qaçaq  yolla  Türkiyədən  Argentinaya  taxta-
şalban daşımaq istəyən bir firmaya işə düzəlib və o firma-
nın  işçiləri  ilə  birlikdə  Türkiyəyə  gəlib.  Sonra  Türk  poli-
si həmin işçiləri həbs edərək Ankaraya aparıb. Çalış geri 
dönəndə onu da özünlə gətirəsən.
-Oldu. İspaniyada vəziyyət necədir?
-Burada sakitlikdir.
-Samirlə bağlı bir xəbər yoxdur ki?
-Xeyr. Bütün ölkəboyu onu axtarırıq, hələ heç bir izə 
rast gəlməmişik. Conun adamlarının ifadələri bizim üçün 
çox vacibdir. Bir şey öyrənə bilsən dərhal bizə xəbər ver.
-Oldu. Yeni bir məlumat olan kimi sizə deyəcəyəm.
-Görüşənədək.
-Görüşənədək.
Almeyda Silvayla sağollaşaraq əynini dəyişib Türkiyə 
ədliyyəsinə getdi.
Karabük. Türkiyə
Pedro başını qaldırıb səmaya baxaraq dedi:
-Bu  günlük  bəsdir.  Bir  azdan  hava  qaralacaq,  gərək 
tonqal qalayaq.
-Nə deyirəm ki. Sən tonqal yandırmaq üçün quru bu-
daqlar topla, mən də o vaxta qədər ovladığımız dovşanı 
təmizləyim.
-Bacararsan?

217
-Lap dərisini də soyaram.
Pedro tonqal qalayıb Samirin təmizlədiyi dovşanı yaş 
budağa keçirərək bişirməyə başladı.
-Deyəsən, bir ay da yol getsək, bu meşədən kənara çıxa 
bilməyəcəyik. – deyə Samir sükutu pozdu.
-Narahat olma. Bilmirəm niyə, amma ürəyimə damıb 
ki,  bir–iki  günə  yaşayış  məntəqəsinə  rast  gələcəyik.  Sən 
mənə öz ölkən haqqında danış. Görüm necə yerdə yaşa-
yırsan.
 -Bizlərdə belə bir məsəl var: “Heç kim öz ayranına turş 
deməz”. Buna görə də mən ölkəmi tərifləməyəcəyəm. Yal-
nız onun haqqında danışacağam. Özün nəticə çıxardarsan.
-Buyur. Eşidirəm səni.
- Azərbaycan iqlim cəhətdən yaşayış üçün çox əlverişli 
bir  ölkədir.  Təsadüfi  deyil  ki,  on  bir  iqlim  qurşağından 
doqquzu  bu  əraziyə  düşüb.  Əhalisi  müasir  dünyagörüş-
lü,  eyni  zamanda  keçmişinə  bağlı  və  adət-ənənələrə  sa-
diq  qalan  insanlardır.  Hər  bir  azərbaycanlı  üçün  vətəni 
sevmək, böyüklərə hörmət etmək və qonaqpərvərlik əsas 
vəzifələrdəndir. Hər bir şəhəri və rayonu özünəməxsusluğu 
ilə tanınır. Məsələn, Şəki şəhəri ipəyi, piti adlanan yeməyi 
və paxlavası ilə məhşurdur. Lənkəran limonu, Sabirabad 
qarpızı, Quba alması, Göyçay isə narı ilə məhşurdur. Pay-
taxt Bakı şəhəridir. Mənim doğulduğum Sumqayıt şəhərı 
“Sənaye şəhəri” kimi tanınır. Azərbaycanın tarixi abidələri 
və  görməli  yerləri  barədə  danışmıram.  Onları  sadəcə 
görmək lazımdır. Səni dəvət edirəm. Bir gün Azərbaycana 
qonaq gələrsən, o yerləri sənə göstərərəm.
-Eşitmişəm sənin ölkən müharibə şəraitindədir? Mü-
haribə gedən yerlər sizindir, yoxsa qarşı tərəfin?
-Bizim  heç  bir  ölkənin  torpağında  gözümüz  yoxdur. 
O  yerlər  Azərbaycanın  tarixi  torpaqlarıdır.  O  ki,  qaldı 

218
sənin  sualına,  darıxma.  Sənin  sualının  cavabını  tezliklə, 
o yerlərdə dalğalanacaq üçrəngli, ay-ulduzlu Azərbaycan 
bayrağı  verəcək.  O  günə  lap  az  qalıb.  Bizlərdə  belə  bir 
məsəl var: “Oğurluqla pisliyin ömrü ən çox qırx gündür”.
-Ən çox sevdiyiniz bayram hansıdır?
-İslam dininə mənsub olan bayramlar, bir də Novruz 
bayramı.
-Sizin heç bir futbol klubunuzu və ya futbolçunuzu ta-
nımıram. Sizdə futbol zəifdir?
-Düzdür, bizdə futbol hələ təzə-təzə inkşaf edir. Ancaq 
əvəzində ürəklə deyə bilərəm ki, volleybol klublarımız Ar-
gentina klublarını udar.
-Bəs ...
-Dayan-dayan. – Samir onun sözünü kəsdi. – Bir az da 
sən Argentina haqqında danış.
-Danışım  da.  Argentina  Cənubi  Amerika  qitəsində 
yerləşir. Paytaxtı  Buenos Ayres  şəhəridir. Adının  mənası 
ispancadan tərcümədə “gümüş ölkə”dir. Dini xristian, dili 
isə ispan dilidir. 25 May Argentinanın müstəqillik günü, 
ölkənin  milli  bayramı  sayılır.  Ölkə  konstitusiyası  1  may 
1853–cü ildə qəbul edilib. 1994–cü ilin avqust ayında isə 
yenidən düzənlənib. Futbol haqqında danışmıram. Məncə, 
Maradona, Batistuta və Messinin adları Argentina futbolu 
haqqında çox şey deyir. Tanqodan isə uzun-uzadı danış-
mağa ehtiyac yoxdur. Burada bir neçə dəqiqənin içində bü-
töv bir ölkə haqqında ətraflı danışmaq mümkün deyil. Bir 
gün qonaq gələrsən, hər şeyi öz gözlərinlə görərsən.
-Mütləq  gələcəyəm.  Söz  verirəm.  Birinci  kim  keşik 
çəkəcək?
-Sən yat. Mənim hələ yuxum gəlmir.
Samir “gecən xeyirə qalsın” deyib uzandı və yorğun 
olduğundan bir neçə dəqiqədən sonra yuxuya getdi.

219
Hadisədən 4 gün sonra
Ankara. Türkiyə
Səlcuq Ədliyə binasına girəndə Almeyda pilləkənlərlə 
yuxarı qalxırdı. Arxadan onu səsləyib dedi:
-Almeyda. Dayan, bir yerdə gedək.
Almeyda:
- Mən də sənin kabinetinə gedirdim.
Səlcuq yaxınlaşaraq əl verib görüşdü. 
-Bu gün səni belə tezdən görəcəyim ağlıma gəlməzdi. 
Dünən hamının ifadəsini aldığımızdan fikirləşirdim ki, bu 
gün istirahət edəcəksən. Buyurun getdik.
-Mən yalnız Con həbs olunandan sonra istirahət edə-
cəyəm.  Bir  aylıq  məzuniyyət  götürüb  Kanar  adalarına 
gedəcəyəm.  Səninlə  iki  məsələyə  görə  görüşmək  istə yir-
dim. Birincisi, burada alınan ifadələrin İspaniyaya gön də-
rilməsi  haqqında,  ikincisi  isə  Türkiyədə  həbs  olunan  ar-
gentinalı ilə bağlıdır.
-İfadələrdən narahat olma. Bütün video və kağız ma-
terialları  ən  gec  sabaha  qədər  İspaniyaya  göndərə cək lər. 
Digər məsələ ilə bağlı kiçik bir çətinliyimiz var.
-Nə çətinlik?
-Məsələ  burasındadır  ki,  həbs  olunanların  arasında 
Pedro adlı şəxs yoxdur. Bütün tutulanları dindiriblər, an-
caq hamısı birmənalı şəkildə elə bir adam tanımadıq larını 
deyirlər.
-Mən  özüm  onlarla  danışmaq  istəyirəm.  Bu  görüşü 
təşkil edə bilərsən?
-Əlbəttə. Nə zaman istəsəniz.
-İndi.
-Buyurun getdik.

220
Hər ikisi gəldikləri yolla geri qayıdaraq küçənin digər 
tərəfindəki müvəqqəti saxlama təcridxanasına getdilər. Al-
meyda maşına əyləşmək istəyəndə Səlcuq qoymadı:
-Lazım deyil. Təcridxana yaxında, yolun qarşı tərəfin-
dədir.
Onlar yolu keçib təcridxanaya gələndə Səlcuq Almey-
danı təcridxana rəisinə təqdim edib məsələ ilə bağlı qısa 
məlumat verdi. Hər ikisini dustaqların yanına aparması-
nı istədi. Almeyda otağa girərək üzünü dustaq lara tutub 
dedi:
-Mən sizi çox yormayacağam. Vaxtınızı cəmi bir neçə 
dəqiqə  alıb  gedəcəyəm.  Demək  belə.  Bilirəm  ki,  Argen-
tinadan  bura  gələn  işçilərin  arasında  Pedro  adlı  bir  nə-
fər də olub. Onu satmayaraq müdafiə etməyinizi də başa 
düşürəm. Ancaq bilin ki, onun haqqında bildik lərinizi da-
nışsanız onu pis vəziyyətdə qoymaya caqsınız, əksinə, ona 
böyük yaxşılıq etmiş olacaqsınız.
-Bu Pedro kimdir? Onu niyə belə bəh-bəhlə axtarırsı-
nız? – dustaqlardan biri soruşdu.
-Çünki onun həyatı təhlükədədir.
-Təhlükədə? – Qustavo həyacanla soruşdu.
-Bəli, təhlükədə. Həyat yoldaşını öldürüblər, oğlu ağır 
yaralıdır, qızı isə itkin düşüb. Əgər tezliklə, tapa bilməsək 
onu da öldürə bilərlər.
-Düz  danışdığını  haradan  bilək?  –  Bayaqkı  dustaq 
yenidən dilləndi.
-Əgər yalan danışırıqsa belə, yenə də susmağınız onu 
təhlükə altına qoyur. Səlcuq söhbətə qoşuldu:
-İşlədiyinz meşə yırtıcı heyvanlarla doludur. Təkbaşına 
bu qədər yırtıcı heyvandan qurtulub sağ qalmaq müşkül 
məsələdir.  Əgər  tezliklə,  onu  tapa  bilməsək  ya  aclıqdan 
öləcək, ya da vəhşi heyvanlara yem olacaq.

221
-Mən Pedronun dostuyam. – Qustavo bir neçə addım 
qabağa çıxdı. – Sizə onun haqqında nə lazımdırsa danışa-
ram.
Qustavo Pedro barədə Almeyda və Səlcuqa bütün mə-
lu matları verib, onun meşədə ola biləcəyi təqri