Hamiləlik hipertenziyasının profilaktikası.
Profilaktik tədbirlərə aşağıdakılar aiddir: qa-dınlarda ekstragenital xəstəliklərin aşkarlanması; hamiləliyə
əks göstəriş olan ekstragenital xəstə-liklərə görə risk qrupunun formalaşdırılması; hamiləlik zamanı risk qrupunun formalaşdırılması; op-timal
dispanserizasiya.
Reablitasiya
3 mərhələdə aparılır:
1.Zahının müayinəsi və zahılıq şöbəsində ağırlaşmaların müalicəsi. Müalicə 10 gün müddətində effekt vermirsə, xəstə ixtisaslaşdırılmış xəstəxanalara
köçürülür. (kardioloji, uroloji, nevroloji və s.)
2.Xəstə 1 il müddətində mama–ginekoloq və terapevt tərəfindən müştərək müşahidə edilir (ürək–damar sistemi, qaraciyər və böyrəklərin funksiyası,
EKQ, göz dibi).
3.Mama–ginekoloq və terapevt qadını növbəti hamiləliyə müştərək hazırlayırlar.
Kəskin və xroniki hipoksiya, bətndaxili inkişafın ləngiməsi, dölün ölməsi hipertenziv vəziy-yət zamanı baş verən poliorqan pozğunluqlar və
uşaqlıq–cift qan dövranının pozulması nəticəsində baş verir. Ona görə də erkən diaqnostika, qadının adekvat müalicəsi gələcəkdə, doğuş zamanı döldə
və yenidoğulmuşlarda baş verəcək ağırlaşmaların profilaktikasıdır.
Hipertenziyası olan anadan doğulmuş uşaqlar doğum evində neonotoloq tərəfindən ciddi müa-yinə olunmalı, sonra sahə pediatrı və ixtisaslı
mütəxəssislər tərəfindən dispanser müşahidəsinə götürülməlidir.
HAMİLƏ QADINLARDA KƏSKİN RESPİRATOR ENFEKSİYALARIN AĞIRLAŞMALARI
ZAMANI REANİMASİYA TƏDBİRLƏRİ.
KRİ dünyada ən çox yayılan xəstəlikdir. Respirator infeksiya 95% hallarda virus mənşəli olur. Hamilə qadınların KRVİ
yoluxma riski yuxarı olur və çox vaxt xəstəlik fəsadlı keçir. Belə ki,törədici hamiləliyin pozulmasına və doğuş zamanı çoxlu
miqdarda qan itkisinə səbəb olur. Virus remissiya vəziyyətində olan digər infeksiyaları aktivləşdirərək daxili cinsiyyət
orqanlarının iltihab xəstəliklərinə səbəb olur. Bütün bunlar dölün bətin daxili inkişafında problem yaradır. Aparılan
araşdırmalara ğörə yoluxma 30% hallarda hamiləliyin birinci üç ayında baş verir və nəticədə ağır fəsadlar: embriogenez
pozulur və DBİQ (dölün bətindaxili inkişaf qüsuru ) yaranır. 50% hallarda yoluxma hamlıəliyin 13-27 həftəsində olur. Bu
həftələr aktiv plasentasiya dövrü olduğu üçün plasentar çatmamazlığa səbəb ola bilər.
Eyni hamiləlik müddətində qadın bir neçə dəfə KRVİ keçirə bilər. Bu da hamilə qadının hava-damcı infeksiyasına nə
dərəcədə həssas olduğunun göstəricisidir.Səbəb hamiləlik zamanı qadının immun rezistentliyinin azalması,ağciyərlərin
hiperventilyasiyası,xroniki infeksiya ocaqlarının olmasıdır. KRVİ keçirən qadınlarda 53% hallarda yuxarı tənəffüs yollarının
xroniki xəstəliklərinin kəskinləşməsi müşaqhidə edilir. Nəticədə, çox vaxt erkən və gecikmiş həftələrdə hamiləlik ya
pozulur, ya bətindaxili inkişafdan qalma,ya da, hamiləliklə bağlı ödemli hipertenziv vəziyyət yaranır.
İnfeksiya amnioitik qişaların iltihabına səbəb olur ki,nəticədə azsululuq və ya çoxsululuq inkişaf edir.
KRVİ keçirən qadınlarda hamiləlik 96% hallarda doğuşla nəticələnir. 5% hallarda vaxtından əvvəl doğuş,0.75% hallarda
vaxtı keçmiş, 4% hallarda özbaşına düşük baş verir və donmuş hamiləlik qeyd edilir.
KRVİ keçirmiş hamilə qadınlarda dölyanı mayenin vaxtından əvvəl axması, doğuş gücü zəifliyi kimi patologiyalarda qeyd
edilir.
KRVİ keçirən qadınlarda doğuş Keysəriyyə əməliyyatı ilə də sonlandırıla bilər.Az hallarda mamalıq maşaları qoyulmaqla
da sonlandırılır. Sonluğun xaric edlməsi 5% hallarda əl yardımı ilə icra edilir.
Perinatal nəticənin qeydlərinə nəzər salsaq yenidoğulmuşun vəziyyəti 86% hallarda Apqar şkalası ilə 7-8 balla
qiymətləndirilir.Perinatal ölüm 4%,antenatal ölüm faizi isə daha yüksəkdir.
Doğuş tarixinin retrospektiv analizi bizə plasentanın histoloyi müayinəsini aparmaq imkanı verir. Müayinə nəticəsində, ciftin
baryer funksiyası öyrənilib və kompensator və dekompensator forma xroniki cift çatmamazlığının yaranması aşkar edilib.
Xronik cift çatmamazlığı involyutiv-distrofik proseslər və sirkulyator pozğunluqlarla xarakterizə edilir. Sonluqda olan iltihab
dəyişikliyi 13% hallarda irinli plasentit,11% hallarda irinli-seroz bazal desiduit,7% hallarda xorioamnionit kimi keçir. Qeyd
edilən dəyişiklik pnevmoniya və sepsis nəticəsində perinatal ölümlə sonlana bilər.
Qeyd edilənlərdən bu nəticəyə gəlirik ki, hamilələrin ağciyər patologiyası ilə DBİQ (bətndaxili inkişafdan qalma
),hipoksiya,asfiksiya,bətndaxili
infeksiyalaşma
kimi
perinatal
xəstəliklər
arasında
bir
əlaqə
var.
Kəskin respirator virus infeksiyaları əsasən tənəffüs yollarına təsir edən virusların yaratdığı yoluxucu xəstəliklər
qrupudur.Buna görə də onlara tənəffüs yollarının viral infeksiyaları da deyilir.Kəskin respirator infeksiyalar üçün risk
faktorları: soyuqlama, immun çatışmazlığı,hormonal dəyişiklik, adekvat qidalanmanın olmaması, vitamin və
69
mikroelementlərin çatışmazlığı,psixoloji stress, ağır fiziki iş.Kəskin respirator infeksiyaların törədicisi ən çox qrip virusları,
paraqrip, adenoviruslar, rinoviruslar, respirator sinsitial viruslar olur.Bilinən patogenlərin müxtəlifliyinə baxmayaraq, KRİ-ın
simptomları bütün hallarda təxminən eynidir və gündəlik həyatda qrip ümumi adı tez tez istifadə olunur.Tənəffüs yollarının
virus infeksiyaları xəstə insandan sağlam insana hava damcıları ilə ötürülür.Onlar həmçinin əl sıxma və paylaşılan əşyalar
vasit
əsilə
də
ötürülə
bilir.
Çox vaxt kəskin respirator virus infeksiyaları rinit, farinqit,bronxit və bəzən pnevmoniya ilə özünü göstərir.Qrip- kəskin
infeksion xəstəlikdir. İnkubasiya dövrü 1 neçə saatdan 7 günə qədər davam edə bilər.Xəstəlik kəskin başlayıb,
temperaturun 38°Cvə daha artıq olması(üşütmə, baş ağrısı, oynaqlarda əzələlərdə, gözlərdə ağrı),daha sonra isə kataral-
respirator simptomların qoşulması ilə müşayət olunur.Qripin kliniki şəkli virusun serotipindən , qadının yaşından, immun
sistemin vəziyyətindən , yanaşı xəstəliklərdən asılıdır.Əksər hallarda xəstəlik 2-5 gün davam edir və nəticə əlverişli
olur.Lakin hamiləliyin 2ci və 3 cü trimestrində viral infeksiya təhlükəli vəziyyət ala bilər və həm ananın, həm də dölün həyatı
üçün təhlükə yarada bilər.Hamilə qadınlarda qrip və onun ağır formalarının inkişafı riski yüksəkdi.Belə xəstələrdə xəstəlik
daha ağır keçir və pnevmoniya , tənəffüs çatışmazlığı sindromu , spontan abortlar, plasentar çatışmazlıq, dölün antenatal
ölümü və s kimi ağırlaşmaların yüksək tezliyi ilə müşayiət olunur.Hamiləlik inkişaf etdikcə alloantigenik dölün qorunmasına
yönəlmiş immunosupressiya artır, ağciyərlərin ümumi həcmi , tənəffüs ekskursiyaları azalır , tənəffüs hərəkətlərinin tezliyi
10%
artır
,
bu
da
hamilə
qadınları
respirator
infeksiyalara
daha
həssas
edir.
,Hamiləliyin 1ci trimestrinin sonu qadın orqanizmində kompensator olaraq respirator alkaloz inkişaf edir.Hamiləliyin 3cü
trimestrində diafraqmanın yüksək dayanması səbəbindən hamilə qadınların 50% -də nəfəs darlığl yaranır.Bu dəyişikliklər
pnevmoniya
halında
hamilə
qadınların
20%-nin
tənəffüs
dəstəyinə
ehtiyac
duymasına
səbəb
olur.
Doğuşdan sonrakı və ya abortdan sonrakı 2 həftə ərzində immun sistemin vəziyyətinin tənəffüs və ürək qan - damar
sisteminin funksiyalarının bərpası prosesi baş verir.Buna görə də bu kateqoriyalı xəstələr qripin ağırlaşmaları riski yüksək
olan
şəxslər
hesab
edilməlidir.Hamilə
qadında
yayılmış
iltihabi
proses,yayılmış
damar
daxili
laxtalanma sindromu ciftin bütün funksiyalarının pozulmasına ,dölün hipoksiyasına, bətndaxili infeksiyasına , hamiləliyin
pozulmasına
,
hamiləlik
və
doğuş
zamanı
qanaxmalara
səbəb
olur.
KLİNİKASI:
Virusa yoluxduqdan sonra yaranan ilk simptomlar : qızdırma, öskürək, rinoreya, baş ağrısı, səthi tənəffüs, əzələ ağrısı,
ürəkbulanma, ishal, konyuktivit.Virusa yoluxmuş xəstələrdə qızdırma olmadan , yalnız respirator simptomlar ola bilər.Bəzi
hallarda
qızdırma
yalnız
ağırlaşmaların
inkişafı
ilə
baş
verir.
Qripin mürəkkəb formaları qripə yoluxma hallarının epidemik prosesinin müxtəlif mərhələlərində o cümlədən xəstəliyin
mövsümi artımı zamanı, habelə qripin ağır formaları olan xəstələrin sayının əhəmiyyətli dərəcədə artdığı epidemiyalar və
pandemiyalar
zamanı
qeydə
alınır.
Xəstəliyin ağırlıq dərəcəsinin göstəriciləri ümumi intoksikasiya sindromunun şiddəti, şüurun pozulması, hemodinamikanın
pozulması , kəskin tənəffüs çatışmazlığı , 1cili və 2 ci li pnevmoniyalardır.Xəstəliyin ilk günlərində xəstələr intensiv baş
ağrısı və retrobulbar ağrıdan , həmçinin fotofobiyadan şikayətlənirlər. Ən təhlükəli ağırlaşma pevmoniyadır.Ağır
pnevmoniyanın göstəriciləri : ağır öskürək ilə müşayiət olunan nəfəs darlığı, köməkçi əzələlərin tənəffüs aktında
iştirakı(burun qanadları,döş körpücük məməyəbənzər əzələ,qabırğa zələləri ) , sianoz , şüurun pozulması, hipotenziya,
leykositoz 25×10^9 , kəskin böyrək çatışmazlığı.Pnevmoniya 3 formada ola bilər.1-cili viral pnevmoniya, 2-cili
Viral
bakterial
pnevmoniya,
3-cü
lü
bakterial
pnevmoniya.
Xəstəliyin 1-3cü günü pnevmoniya inkişaf edərsə bu ilkin viral pnevmoniyadır.Pnevmoniya 1-ci həftənin sonunda inkişaf
edərsə viral -bakterial pnevmoniyadır.( 2- cili pnevmoniya) .Əgər 2həftə sonra inkişaf edərsə , bu bakterial pnevmoniyadır.(
3-cülü
pnevmoniya).
Digər ağırlaşmalar arasında infeksion -allergik miokardit, perikarditə rast gəlinir.Qripin ağırlıq dərəcəsi intoksikasiyanın
səviyyəsindən , şüurun vəziyyətindən , hemodinamik göstəricilərdən , kəskin tənəffüs çatışmazlığından , 1ci və 2 ci li
pnevmoniyanın
inkişafından
asılıdır.
Hamilə qadınların müayinəsi qrip və pnevmoniya xəstələrinin müayinəsi standartlarına uyğun olaraq ümumi qəbul edilmiş
sxemlər üzrə aparılır.Ağciyərlərin 2 proyeksiyada rentgenpqrafiyası hamiləlik zamanı aşağıdakı göstəricilər üçün istifadə
olunur:xəstəliyin ağır gedişi, tənəffüs çatışmazlığının artması, müalicənin səmərəsizliyi.Köməkçi diaqnostik üsul kimi döş
qəfəsinin , qarın boşluğunun USM-si, exokardioqrafiya( endokartit, miokardit,eksudativ plevrit, sepsis şübhəsi ilə) tövsiyə
olunur.Mama ginekoloq tərəfindən gündəlik dinamik monitorinq aparılır.Müalicənin bütün müddəti ərzində fetoplasentar
kompleksin vəziyyətini izləmək lazımdır.28 həftəlik hamiləlikdən sonra gündəlik fetal monitorinq, vizual qiymətləndirmə ilə
tokoqrafiya aparılır.Ultrasəs fetometriyası 5 gündə 1 dəfə aparılır.Qarın çevrəsinin, uşaqlıq dibinin hündürlüyünün 3 gündə
1 dəfə ölçülməsi, ananın və dölün vəziyyəti pisləşdikdə , çoxsululuqda, azsululuqda USM dopleroqrafia tətbiq olunur. (Feto
plasentar qan dövranı yoxlanılır.)Göstəricilər dinamikada pisləşərsə, hamiliyin davam etdirilməsinin və ya doğuşun başa
çatdırılmasının məqsədəuyğunluğu , doguşun müddətini və usulunu müəyyən etmək üçün təcili məsləhətləşmə göstərişdir.
MÜALİCƏ
Xəstəliyin yüngül formalarında hamilə qadınların müalicəsi evdə terapevt və mama ginekoloqun nəzarəti altında aprılır və
aşağıdakıları
əhatə
edir:
Bol
maye
qəbulu
(
ödem
olmadıqda)
Qızdırma və ağrı olduqda parasetamol , burun boşluğunun dəniz suyu ilə yuyulması, vitamin C qəbulu.Qidalanmanın
düzgün təşkil olunması ; ət bulyonunda bişmiş şorba, müxtəlif sıyıqlar , tərəzlərlə zəngin qidalara üstünlük verilməlidir.
Orta və ağır formalı virus infeksiyasına yoluxduqda -ağır intoksikasiya əlamətləri olan hamiləmqadınlat xəstəxanaya
yerləşdirilməlidir.Yüksək hərarət döl üçün təhlükəli hesab edildiyindən hamilə qadın daim nəzarət altında olmalıdır.
Par
asetamol hamiləlik dövründə qızdırma üçün ən yaxşı dərman vasitəsi hesab olunur.Parasetamolun 1 dəfəlik dozası
0,5-
1q , sutkalıq dozası 4 q olmalıdır.Həyat üçün təhlükəli əlamətlər və ağır pnevmoniyası olan hamilələr reanimasiya
şöbəsinə yerləşdirilməlidir.Belə hamilə qadınların müalicəsi terapevt , reanimatoloq və mama ginekoloq tərəfindən birgə
həyata keçirilir.Antiviral dərmanlara göstəriş olduqda bütün qripə yoluxmuş hamilə və zahı qadınlara təyin olunur.Antiviral
müalicənin müddəti 5 gündür.Süd verən qadınlarda antiviral dərmanları təyin etdikdə ananın vəziyyətinin ağırlığı nəzərə
alınmqla ,ana südü ilə qidalanmanın davam etdirilməsi məsələsi fərdi olaraq həll edilir.Müalicə mümkün qədər erkən
başlanmalıdır.Xəstəliyin başlanğıcından 48 saat ərzində antiviral müalicənin təyini böyük dərəcədə sağalmanı təmin
edir.Müalicə zamanı virusun laborator təsdiqini gözləmək olmaz , çünki bu terapiyanın başlanmasını gecikdirəcək
Xəstəliyin
ağır
və
proqressivləşən
formasında
hamilələrə
xəstəliyin
hətta
gecikmiş
formasında da antiviral müalicə təyin olunur.Müalicə üçün əsasən 2 prepardan 1 dən istifadə olunur: oseltamivir və ya
zanamivir.Oselttamivir, zanamivir olmadıqda və ya onların tətbiqi hər hansı səbəbdən mümkün olmadıqda digər
preparatlar təyin oluna bilər : məsələn panavir.Qripdən şübhələnən və ya təsdiqlənmiş hamilə və süd verən qadınların
antiviral terapiyaya mümkün qədər tez başlaması lazım olduğundan , onların istifadəsinin mümkün faydaları döl və ya
körpə üçün potensial riskdən üstündür.Qripin mürəkkəb forması olan xəstələrdə pnevmoniyanın müalicəsində mühüm yer
antibiotik müalicəsinin seçilməsidir.Pnevmoniya diaqnozu qoyulduqda , mövcud beynəlxalq tövsiyələrə əsasən növbəti 4
saat
ərzində
antibiotik
terapiyası
təyin
edilməlidir.
Ağır xəstələrdə antibiotiklərin tətbiqi yolu venadaxili olur.2-cili viral- bakterial pnevmoniyada ən çox ehtimal edilən
törədicilər Streptococcus pneumonia , stafilococcus aureus və haemophilus influenzadır.İstifadə olunan antibakterial
preparatlar; amoksasilin, azitromisin, seftriakson, sefataksim və s.Müalicənin potensial faydası dölə mənfi təsir riskini
üstələdikdə hamilə qadınlarda istifadəsi mümkündür.Pnevmoniyalı bütün hamilə qadınlarda oksigen saturasiyası
ölçülməlidir.Qrip fonunda pnevmoniyanın inkişafı zamanı adekvat respirator dəstəyə zərurət yaranır.Respirator dəstək 3
üsulla həyata keçirilir: təmiz tibbi nəmləndirilmiş oksigenlə inhalyasiya, qeyri invaziv ağciyərlırin ventilyasiyası və
ağciyərlərin süni ventilyasiyası.Davam edən tənəffüs dəstəyinin səmərəsizliyi bir üsuldan digərinə keçid üçün
əsasdır.Tənəffüs dəstəyinin dayandırılması üçün göstəricilər: əsas xəstəlikdə müsbət dinamikanın olması , spontan
tənəffüsün
fəaliyyəti,
əzələ
tonusunun
kifayət
qədər
olması.
Dostları ilə paylaş: |