Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Birja – namuna (yoki standart)lar asosida ommaviy tovarlarning 
muntazam savdo-sotiq ishlarini o‘tkazuvchi tijorat muassasasi.
Uning tovar 
birjasi, fond birjasi, valyuta birjasi, mehnat birjasi singari turlari keng tarqalgan.
Tovar birjasi – oldindan belgilangan qoidalar asosida ulgurji savdoni 
tashkil etish shakli.
Fond birjasi – qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisi bo‘yicha rasmiy jihatdan 
tashkil etilgan va muntazam amal qiluvchi bozor shakli.

---

185 
Valyuta birjasi – milliy valyutalar kurslari bo‘yicha ularning erkin oldi-
sotdisi amalga oshiriladigan, rasmiy jihatdan tashkil etilgan bozori shakli. 
Mehnat birjasi – ishchilar va tadbirkorlar o‘rtasidagi ishchi kuchini oldi-
sotdi bitimini tuzishda vositachilikni amalga oshiruvchi va ishsizlarni 
ro‘yxatga oluvchi muassasa. 
Birjada ishtirokchilar tomonidan tovar ayirboshlash to‘g‘risidagi bitimlar 
tuziladi, lekin tovarni yetkazib berish va uning haqini to‘lash birjadan tashqarida 
yuz beradi. Bunda tovarning egasi va xaridorlari qatnashishi shart emas. Ular 
nomidan ishni brokerlar (dallollar) yuritadi. 
Broker (makler) – bu tovar, fond va 
valyuta birjalarida oldi-sotdi bitimlarini tuzishda vositachilik qiladigan shaxs 
yoki maxsus firma.
Ular odatda mijozlar topshirig‘iga ko‘ra va uning hisobiga ish 
yuritadi, kafolat beruvchi hisobiga o‘z nomidan savdo bitimlari tuzishi ham 
mumkin. 
Birjaning yana bir xususiyati shundaki, bu yerda hali ishlab chiqarilmagan, 
lekin tayyorlanishi aniq bo‘lgan, oldin sotib olinib, egasi ixtiyoriga kelib 
tushmagan tovarlar ham sotiladi. 
Birjalar 
ixtisoslashgan
yoki 
universal
bo‘lishi mumkin. Ixtisoslashgan 
birjalarda ayrim turdagi yoki bir guruh tovarlar, universal birjalarda har xil tovarlar 
sotiladi.