Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

Asosiy vositalar hisobini tekshirish bo’yicha ichki nazorat tizimining 
ahvolini aniqlash testi
№ 
Test savolining mazmuni 
Javoblar 
Ha 
Yo’q 
Eslatma 
1.
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish bo’yicha komissiya tuzish 
to’g’risida buyruq borligi? 
√ 
2.
Hisob yuritish siyosati to’g’risidagi buyruqda asosiy vositalarni inventa-
rizatsiya qilish usullari va mud-datlari ko’rsatilganmi? 
√ 
3.
Inventarizatsiya belgilangan mud-datlarda o’tkazilganmi? 
√ 
4.
Asosiy vositalar oxirgi marta qachon inventarizatsiya qilingan? 
√ 
2 yil oldin 
5.
Inventarizatsiya natijalari hisobda aks ettirilganmi? 
So’ngi 2 y. 
da inv-ya 
o’tkazil-
magan 
6.
Asosiy vositalarni saqlash va ishla-tish joylari hisob registrida aks 
√ 

---

215 
ettirilganmi? 
7.
Asosiy vositalarning foydalanish joylarida saqlanishi uchun mas’ul 
shaxslarni tayinlash to’g’risida buy-ruqlar borligi? 
√ 
8.
Asosiy vositalarni saqlash uchun mas’ul shaxslar bilan to’liq moddiy 
javobgarlik to’g’risida shartnomalar tuzilganmi? 
√ 
9.
Korxonada asosiy vositalar hisobiga doir dastlabki hujjatlarning uni-
fikatsiyalangan shakllari qo’llani-ladimi? 
√ 
To’liq emas 
10.
Asosiy vositalar hisobi bo’yicha huj-jatlar aylanish reja-grafigi 
tuzilganmi? 
√ 
11.
Bosh buxgalter tomonidan hujjatlar aylanish reja-grafigiga rioya qilish 
ustidan nazorat amalga oshirilganmi? 
√ 
12.
Asosiy vositalar ob’ektlari yongin va boshqa tabiiy ofatlardan sug’urta 
qilinganmi? 
√ 
13.
Asosiy vositalar turkumlanganmi? 
√ 
14.
Asosiy vositalar kodifikatori ish-lab chiqilganmi? 
√ 
15.
Inventar kartochkalar mavjudmi va ular ishlatiladimi? 
√ 
16.
Analitik hisob ma’lumotlari sinte-tik hisob registrlari bilan taqqos-
langanmi? 
√ 
Ha, faqat 
balans tu-
zish pay-tida 
17.
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish bo’yicha dalolatnomalar va boshqa 
huj-jatlar rahbar tomonidan tasdiq-langanmi? 
√ 
18.
Korxonada ijaraga olingan (operativ moliyalanadigan lizing) asosiy vosi-
talar mavjudmi? 
√ 
19.
Amortizatsiya hisoblash usuli tanlan-ganmi? 
√ 
Chiziqli usul 
qo’lla-niladi 
20.
Ta’mirlash xarajatlarini hisobga olish varianti tanlanganmi? 
√ 
Haqiqiy 
xarajatlar 
bo’yicha 
Ushbu keltirilgan testdan shunday xulosa qilish mumkinki, tekshiruv 
o’tkaziladigan korxonada hisobot davrida inventari-zatsiya o’tkazilmagan, hisob 
siyosatida ayrim ob’ektlarni inven-tarizatsiya qilish tartibi va muddatlari 
belgilanmagan. Natijada, tekshiruv chog’ida asosiy vositalar ob’ektlarini tanlab 
inven-tarizatsiya qilish zarur. Mazkur korxona bo’linmalarida asosiy vositalar 
hisobiga 
doir 
muomalalar 
ustidan 
ichki 
nazoratning 
yaxshi 
yo’lga 
qo’yilmaganligi oqibatida sezilarli xatolarga yo’l qo’yish xavfi katta.

---

216 
Bosh daftarda aks ettirilgan 0110-0199, 0211-0299, 0310, 0710, 0720, 0810, 
0820, 0840, 0850, 0860, 0890, 0920, 4810, 4820, 4830, 6910, 6920, 7910 sintetik 
schyotlar qoldiqlarining mos ra-vishda analitik hisob registrlari va buxgalteriya 
balansi ma’lumotlariga muvofiqligini aniqlash zarur. Ular barcha pozitsiyalar 
bo’yicha: oy boshiga qoldiq, oylik oborotlari, oy oxiriga qoldiq-lar bir-biriga 
to’g’ri kelishi lozim. Agar tafovutlar aniqlansa, ularning sabablarini aniqlash va 
korxonaga asosiy vositalarni, montaj talab qiladigan qurilmalarni; kapital 
qo’yilmalarni, tuzilgan lizing shartnomalari bo’yicha majburiyatlarni inventa-
rizatsiya qilish tavsiya etiladi. So’ngra korxonaning asosiy vosita-larni hisobga 
olish bo’yicha qabul qilingan hisob yuritish siyosati bilan tanishish zarur. Bunda 
asosan quyidagilarga e’tibor berish lozim: 
*
korxonada asosiy vositalarga eskirish hisoblashning qaysi usulini qo’llash 
qabul qilinganligi; 
*
korxonada asosiy vositalarni ta’mirlash xarajatlarini hisobga olishning 
qanday tartibi qabul qilinganligi, asosiy vo-sitalarni ta’mirlash uchun rezervga 
mablag’ ajratish mexanizmidan foydalanib, ya’ni ta’mirlash fondi (8910-schyot 
bo’yicha «Ta’mirlash fondi» subschyotini qo’llash) tashkil etish yoki tashkil 
etmaslik.
Korxonada qabul qilingan hisob yuritish siyosati auditor xulosasida aks 
ettirilishi lozim.