Transport vositalarini boshqarishni o'rgatish ustida amallar bajarish

Xaydovchini kasbiga ishonchliligi va xaydovchini ish qobilyati ustida
amallar bajarish
1. Xaydovchini kasbiga ishonchliligini amalda o`rganish
2. Xaydovchini ish qobilyati amalda o`rganish
3. Mavzuga oid testlar ishlash

Haydovchilarning kasbiy ishochliligi bo‘yicha uzoq yillar ilmiy tadqiqotlar olib borgan va texnik tizimlarni xususan avtomobillarning ishonchliligi bo‘yicha yirik mutaxassis olim bo‘lgan R.V.Rotenberg bu muommaga texnik nuqtai nazardan qarab ushbu tushunchaga quyidagicha tarif beradi: haydovchining ishonchliligi bu harakat tartibiga (rejim dvijeniya) va avtomobildan foydalanish sharoitiga mos ravishda harakat havfsizligini ta’minlab berish qobilyatini ma’lum chegarada saqlab qolishidir.
Ruhshunos va texnik olimlarni haydovchilik kasbiy ishonchliligiga bergan ta’riflari bir-biridan farq qilsa ham uni belgilab beruvchi omillar bir xil ekanligini ko‘rish mumkin, ya’ni bular: haydovchining ruhiy-fiziologik sifatlari, tayyorgarligi , ahloqiy turg‘unligi, ish qobilyati, malakasi ma’lumoti va boshqalar. Haydovchining kasbiy ishonchligi quyidagi ko‘rsatkichlar bilan bilan tavsiflanadi:
- haydovchining kasbga yaroqligi;
- haydovchining kasbiy tayyorgarligi;
- haydovchining ish qobiliyati;
Haydovchining kasbga yaroqligi uning sog‘ligi, ruhiy-fiziologik sifatlari bilan aniqlanadi.
Haydovchining kasbga tayyorlanganligi uning yoshi, ish staji o‘quv darajasi va haydovchining faoliyati davrida olgan kasbiy bilimlari va mahorati (ko‘nikmalari) bilan aniqlanadi. Haydovchilikka ruhiy tayyorgarlik ham bu o‘rinda muhim ahamiyat kasb etadi.
Haydovchining ish qobiliyati uning yuqori sifatli ko‘rsatkichlari va yuqori samaradorli bilan o‘z vazifasini bajara olishi bilan aniqlanadi.
Yo‘llarning holati va jixozlari, yo‘l harakatini tashkil etish darajasi, transport oqimining jadalligi va tarkibi, harakat tezligi va muhit ham haydovchining kasbiy ishonchliligiga katta ta’sir etadi.
Haydovchining kasbiy ishonchliligiga yo‘ldagi ob’ektlarning, ularning yaqinlashish tezligini, harakat yo‘nalishi va ulargacha bo‘lgan masofani aniq va o‘z vaqtida qabul qila olishiga bog‘liq bo‘ladi. SHuning uchun haydovchilarga yo‘l sharoiti va uning elementlarini qabul qilish uchun optimal sharoitlar yaratilgan bo‘lishi kerak (avtomobilь va yo‘llarda).
Ishlab chixarish operatsiyalarini sifat va sur’atlarini aytirmasdan eng xam energiya sarflab, ish bajarilishiga, inson qo6iliyati deb aytiladi. Ish kobiliyatini pasayishidan, xaydovchi --p kuyadigan xatolar okibatida kelib chikadigan Yo’l transport odisapari xam emas. Ish kobiliyatining pasayishini asosiy sabablari chorchashxisoblanadi.
CHarchash - ish faoliyati natijasida vaktinchalik ish kobiliyatini pasayish jarayoni. CHarchashning fiziologik Moxiyati ooganizmning ish jarayonini sekinlashtirish yoki tuxtatishga ishorasi. Ish kobiliyati doimiy bulmasdan u kun soatlari va kafta (18 raem a,b) kunlarida uzgarib turadi.birinchi ..davrda xaydovchining ish kobiliyati oshib boradi. Bu adatdagi, 5 s undan keyin optimal ish kobiliyati darajasi tiklanadi bu 2-2,5 s davom etadi, bu oralikda eng - SHuningdek ish kobiliyati uzgarishi xaftaning kunlarida S Udariv boradi. YAxshi kursatkichlar dushanbadan payshanbagacha yani, juma va shanba kunlari ish kobiliyati biroz pasayadi.
CHarchash okibatida oldin shakllangan malakalar biroz tarkok buladi. Masalan, charchash xdydovchida gavda xolatining uzgarishida namoyon buladi. CHarchagan xaydovchi boshsariщ usullarini uncha anik bajarmaydi.
Ijobiy xissiyotlar (yaxshi kayfiyat) ishning miyoriy ritmiga tez kirishishga yordamlashadi. Ishga kizikish, topshirilgan ish javobgarligi va yaxshi kayfiyat,ta’sirida xaydovchi charchashni uncha anglamasligi mumkin. YOmon kayfiyat tez charchashga, o‘ziga ishonmaslik, kurkuv xissiyotlarini olib keladi.
Xaydovchining charchashiga axborbtlar xarakteri uni xaydovchiga alokasi ta’sir kiladi. Axborotlar yukining bir kismini xarakat intensivligi vujudga keltiradi. Xarakatlaniщ intensivligi yukori bulgan ikki yoki uch bulakli Yo’llarda xaydovchi tez charchaydi. Ammo Yo’lda boshka xarakat ishtirokchipari bulmagan, tevarak atrof sokinligi okibatida xaydovchi bekorlikdan intensiv xarakatlanishga Xaraganda tezrok charchaydi.
Kun davomida xaydovchi juda turli xil sharoitlarda, shu jumladan xar xil intensivnaligi transport okimida ishlashga to‘g‘ri keladi. SHuning uchun u uz xissiyotlarini uzgartirishga kodir bulishi kerak. Osoyishta xarakatdan intensiv xarakatga keskin utish xaydovchi uchun xavfli bulishi mumkin. Masalan, osoyishta kuchadan intensiv xarakatli Yo’lga chikishda, xaydovchi oldindagi xarakatlanish sharoitining keskin uzgarishiga uzini ichkaridan tayyorlasa, sharoitga moslashishi ancha oson kechadi.
Xar kanday Yo’l sharoiti uzgarishpariga tayyor turgan z’tiborli xaydovchi xavfli vaziyatda xam xatoga Yo’l kuymasligi mumkin. Bunday xatti-xarakatlar natijasida kuchli iroda bilan ma’lum vakt ish kobiliyatini talab darajasida sakdash mumk.sh. Ammo xar kanday irodali urinishpar kushimcha energiya sarflashga va pirovard natijasida charchash okibatida xatolarni takrorlanishini tezlashtiradi.