insiniq insinik. ilisin. inənc. yarsıy. yastağ. (qavışsın. yumuşaq. yola verən) səlim. tutşı. tutşu. tuştu. gəlişgin. yoğursaq. yoğsaq. yaxın. isrik. isti qanlı (xungərm) çin sıtqılıy, çıtqılıy. sındıq. sinsir. sinbat. içdən. candan. canciyər. doğus dürüst. doğru dürüst. içli dışlı. muxlis. sadiq. səmimi.
inti -indi artıq o günlər artda, quru nisgil anısı yadda !!! -yaşam dedin iki dodaq arası, iyi olmaz dost dilinin yarası, yol dedigin uzaq değil şurası, gec qalmasan indi dursan yoluva, amac yolun başa yürüb yetərsən. -gecə keçmiş yarıya, çapıl (əcəl) gəlmiş qapıya, güman qalmış qaçıya, indi ev davarın saçqılan. (saçmaq: atmaq. əl çəkmək. əldən qoymaq. tərk edmək. bıraxmaq).
ip - ipsərmək: ip açmaq, uzatmaq. -yumuşaq, əğimli olan dalların, budaqların sarılmağı üçün işlədilən sap, ip, dirək: sərpənə < sarbanağ. sarvan (< sarmaq) - ipsalmaq: ip uzatmaq. (salmaq: uzatmaq) - ucuna ipsalıb çəkdilər. (salmaq: bağlamaq. tuddurmaq). -rezin, ip, bir haçadan düzəlinən, uşağların daş atma oyuncağı:sallama sapan.
ipə -ipə sapa gəlməz: sapdadurmaz. çox oynaq, şuluğ.
ipəq -kötü gördün üz vermə, yaman gördün yol vermə, iyi tapsan qolun dola boynuna, yala yolun ipək döşə yoluna.
ipin -sarığın, ipin açır: sağır. - biri yükün sarır, biri yükünsağır: .
ipinə -kölgə salsın ağac kəndi dibinə, qaykişini odun yığma ipinə. (qay: pis).
ır ır. ıraq . -yaxşılığı edisən yum gözünü ona sən, qarşı güdmə heç nədən, geri dönməz ır gedən. (ır gedən: ölən) .
ir satav. satıv. tez. -ir ir: tez tez. sıytal. həmməşə. sağır durna. dəvamlı.
ıraq ır. -yaxşılığı edisən yum gözünü ona sən, qarşı güdmə heç nədən, geri dönməz ır gedən. (ır gedən: ölən) -yamanlardan uzaq dur, qarşılınsa belin qır. -qapatsansa keçmişin, açıq durar yarınlara yolların, açıq keçmiş ıraq qoğar yarının. (keçmişindən qırmadan, yarına yol tapılma) -utanmazdan ıraq dur, yoxunlaşsan ut qalmaz. (ut: həya) -qanmamazlıq qaldı bir ‘çıxmaz quyu’ hər çağ ıraq, qanmamazlardan uzaq dur çaşmasın durmuş yolun.
ırmaq -ırmağ yatağının qırağlarını, su axıntısı yumamağ üçün çəkilən bənd, sədd: sapay. səpəy. savba. savğa.
irtə -irdə gələn: qabaqda olan. qarışıya çıxan. -qaytış yolu qapalı, irdə gələn birdə geri dönəməz, olum budur başqa yolda olamaz.
irtələmək irdələmək < əritləmək. əritmək. seçitmək. açıtmaq. təcziyə, təhlil edmək.
irtələmək irdələmək. sırıtmaq. dalın tutub incələyib araştırmaq.
irtəmə - keçmiş qutuğ irtəmə: keçmiş xoşbəxtlik ardında olma.
irtıq köstək. küstək. güvən. küvən. güpən. güpər. yol üsdə odlu aracların irtin, sürətin almaq üçün (azaltmaq üçün) qoyulan eninə uzanan, sarğan şırıq çıxıntılar. sürətgir.
irtin -yol üsdə odlu aracların irtin, sürətin almaq üçün (azaltmaq üçün) qoyulan eninə uzanan, sarğan şırıq çıxıntılar: köstək. küstək. güvən. küvən. güpən. güpər. irtıq. sürətgir.
istəmətən -istəmədən oluşan: qoyruq -yaşam yarısı buyruq, yaşam yarısı qoyruq. (buyruq: istək. həvəs).
istəmiyərəq -istəmiyərək alınmaq, yüklənmək: salınmaq. saldınmaq. sartınmaq. sırtınmaq. sırıtlanmaq. təhmil olunmaq. - qızımız sizə salınmayıb ki.
istənən -istənən bir durumu kökətmək, sağaltmaq, bərkitmək, doyrutmaq, təqviyət edmək istəmək, arzulamaq, diləmək, səna dua, edmək: sağınmaq. - oğlun yolun salıb, ona sağlıq, iyilik sağındı.
istənilən səyəkə. sələkə. (issəmək: isləmək. istəkmək. səmək. səymək. sələmək. sımaq. sılamaq. sıylamaq. sevmək). -saxlayıb sağlamaq istənilən bir düzəni qorumaq üçün qurulan sakın, gizli qurluşu: hərasət, ittilat, əmniyyət qurluşu, basmanı, sazmanı (sazımanı) sakınduruq.
istənmək səyilmək. sıyılmaq. sələnmək. sevilmək.
istənməmiş sığıntı. sığtı. sığıt. yük kimi alınan nərsə. çağrılmamış. sorulmamış. təhmili. naxandə. tüfeyli. parazit. yanaşma. əkdi. asalaq.
istərsə -nəcür, nətür, nasıl istərsə: kefinə sıra. kefinə görə.
istəsinmək istisinmək. seçinmək. yeğləmək. üst tutmaq. bəğənmək. yeyləmək. yeğləmək. tərcih edmək. ərcəhiyyət, ovləviyyət vermək. - bu donların seçimi (çeşiti) çox olduğundan seçinmdə güclük çəkdim.
istəşmək səyişmək. sıyışmaq. sələşmək. sevişmək.
istətiyi -sözü buruşdurub, dolaşdırıb, istədiyi sonucu çıxarma: savsata. səfsətə. çaxnaş. doğru nədənlərə toxunmadan sözü sözə satma, söz aldağac.
istətiyin -istədiyin yapanlar, özgürlügün dadanlar -kim biliri könül çəkən dərdimi, hər bir sevən istədiyin dərdimi, sonu yox yoxdur çəkmək çilə, boşuna, hər bir ərən istəyinə ərdimi. -yaşam çönər istədiyin duyquya, sayqı versən, dəğər biçsən özüvə. (duyquların uyqulanar, gerçəkləşər).
istəyin istəyin. həvəsin. nəfsin. - yıxılırsa biri əldən tutasan sən kişisən, düşənə vurmuyasan taqqa təkə sən kişisən, varasan malla davara yoluvu azmıyasan sən kişisən, əzilib ya əzələr olsana topraq təki bərk sən kişisən, istəyin salmaya əldən ələ, ovsarlıyasan sən kişisən, kar koru kəl keçəli manlamasan sən kişisən (istəyin: həvəsin. nəfsin). (manlamasan: ayıblamayasan) -ölümdən qoxsan, istəyin kimi olum yap. (olum : yaşam) -yoxsul olda ucuz yox, istəyin ol yalan yox.
istəyinə səyinə. sıyına. (issəmək: isləmək. istəkmək. səmək. səymək. sələmək. sımaq. sılamaq. sıylamaq. sevmək). -kim biliri könül çəkən dərdimi, hər bir sevən istədiyin dərdimi, sonu yox yoxdur çəkmək çilə, boşuna, hər bir ərən istəyinə ərdimi.
istəyini -istəyini bilənlər, yaşaında tələsməz.
istəyintə -istəyində çox daynaqlı olan: saltaq. salanc. saltağan. dirsənc. basanc. aşırı istək ibram, təqaza.
istəyisə -ürək dolsa dil deyər, it istəyisə hürər.