116
3.11-
rasm. N.N.Maksimov progibomеri
(egilishni o‘
lchagichi)ning sxеmasi:
1–korpus; 2–shkiv; 3–disk; 4–ko‘rsatkich
str
еlka; 5–shkala; 6–rolik; 7–diskning
aylanish o‘qi; 8–rostlovchi vint; 9–rolikni
diskka sig‘uvchi disk.
Yanada aniq natijalarni olish uchun maxsus o‘lchov asboblaridan
foydalaniladi. Bunday asboblar qatoriga Aistov, Yemelyanov, Maksimovning
progibomerlari (egilishni o‘lchagichlari) va boshqalar kiradi. Ular orasisda Maksimov
progibomeri keng qo‘llanilmoqda. U korpusdan (3.11-rasm) iborat bo‘lib, uning
ichida o‘qda aylanuvchi shkiv bilan mahkam biriktirilgan disk joylashgan. Disk
kichik rolik bilan biriktirilgan bo‘lib, uning o‘qi ko‘rsatkich strelka bilan tugaydi.
Progibomerning shkalasi 100 bo‘limga ajratilgan, bu konstruksiyaning 1 sm ga
chiziqli ko‘chishiga mos keladi. Progibomer sinalayotgan konstruksiyaga strubsina
yordamida mahkamlanadi. Asbobning shkifi orqali ingichka sim o‘tkazilib, uning bir
uchi konstruksiyaga mahkamlanadi (agar asbob ustunda joylashtirilgan bo‘lsa) yoki
qo‘zg‘almas nuqtaga mahkamlanadi (agar asbob konstruksiyaning o‘ziga
mahkamlanib o‘rnatilsa), ikkinchi uchiga esa yuk osiladi (3.12-rasm). Egilish
paydo
bo‘lganda sim shkifni
aylantiradi, u esa disk va u bilan biriktirilgan
rolik yordamida
strelkani buraydi. Uncha katta bo‘lmagan ko‘chishlarni (10 mm gacha) o‘lchash
uchun progimomer sifatida o‘lchash texnikasida keng tarqalgan indikatordan
foydalanilishi mumkin (3.13-rasm). Bu indikator tishli kesim bo‘lgan metall sterjen
o‘tkazilgan korpusdan iborat. Sterjen o‘z o‘qi bo‘ylab ko‘chib, tishli sektorni va tishli
g‘ildirak
(shesternya)ni aylantiradi, shesternya ko‘rsatkich strelka bilan
birlashtirilgan.